Toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov innovatsion menejment
Investitsion loyihaning biznes rejasi
Yüklə 1,22 Mb.
|
|
7.5.Investitsion loyihaning biznes rejasi
Investitsion siyosat doirasida har xil tadbirlarning tarkibi va amalga oshirish muddatlarini belgilash va ularni moliyaviy resurslar bilan ta‘minlash uchun korxonalar investitsion loyihalarning biznes rejalarini ishlab chiqadilar, ular ekspertiza o‘tkazilgandan keyin ularning direksiyalari tomonidan tasdiqlanadilar va ―amaliy faoliyat‖ uchun dastur amal bo‘lib xizmat qiladilar. Biznes-reja yangi biznes qanday tashkil etilishi, marketing, menejmentni, joriy etish qanday amalga oshirilishini, risk va tahdidlar qanday bo'lishi, moliyalashtirish va qo'shimcha resurslarni qay tarzda olishni ko'rsatish uchun hal qiluvchi qarorga ega. yangi mahsulotni amalga oshirish, turli stsenariylarni topishga urinish qiyofasini yaratish juda muhim. Biznes-rejani tuzishda mahsulot ishlab chiqarish, marketing va maqsadli guruhlari muhim jihat hisoblanadi. Bozorga yangi mahsulot bilan chiqishga tayyorlanishda risk va tahdidlar qanday, degan savolga javob berish zarur? 114 Biznes – reja sanoati rivojlangan mamlakatlar uchun standartli hujjatdan iborat, unda haqiqiy investitsion loyihaning konsepsiyasi asoslangan va uning asosiy parametrlari keltirilgan. Bu hujjat qayd etilgan ko‘rinishidagi axborotlarga 114 Innovation management [Elektronski vir] / authors Borut Likar ... [et al.] ; editor Borut Likar, co-editors Peter Fatur, Urška Mrgole ; translation Arslingue K. Žontar, TEFL, TBE. - 1st. ed. - El. knjiga. - Ljubljana : Korona plus - Institute for Innovation and Technology, 2013 –P. 132. 192
mo‘ljallangan o‘ziga xos dasturiy mahsulotdan iboratdir. Biznes - reja investitsion loyihaning barcha manfaatdor ishtirokchilari: bo‘lajak sarmoyadorlar va kreditorlar, ekspertlar, mahalliy ma‘muriyatga va h.k ishga doir axborotlarni yetkazib berish uchun mo‘ljallangan. Biznes - rejani hujjat sifatida tushunish ham unda mavjud bo‘lgan axborotlarning aniqligi bilan bog‘liq, bu ma‘sul shaxslarning tegishli yozuvi bilan tasdiqlanadi. Hammadan avval biznes - rejadan yangi mahsulotni yangi ishlab chiqarish quvvatlarini yaratish yoki texnik qayta jihozlash yoki amaldagi ishlab chiqarishni qayta qurish asosida uni ishlab chiqarishni ko‘paytirish vositasida ishlab chiqarishni amalga oshirish uchun moliyalashtirishning tashqi manbalarini safarbar qilish bilan bog‘liq uzoq muddatli investitsion qarorlarni asoslash uchun foydalaniladi. Asosiysi bu yerda shundan iboratki, biznes - rejada barcha hollarda investitsiyalarning haqiqiy aktivlar – binolar, inshootlar, mashinalar va uskunalardagi asoslanishi beriladi. Uni ishlab chiqishda majmuaviylik va tizimlik tamoyilariga amal qilinadi. Majmuaviylik biznes - rejada mavjud bo‘lgan axborotlar (iqtisodiy, texnik, marketing, haqiqiy, moliyaviy va boshqalar)ning to‘liqligini bildiradi. Tizimlilik belgilangan sxema (loyihani bayon qilinishining ichki mantiqi va uni bo‘lajak sarmoyador tomonidan amalga oshirilishining samaradorligini isbotlanishiga muvofiq qurilgan tizim) bo‘yicha bayon qilishni ko‘zda tutadi. ―Biznes‖ so‘zi investitsion loyihani amalga oshiruvchi korxona ishlab chiqrish - tijorat faoliyatining bozor muhitini hisobga olishni aks ettiradi. Hozirgi zamon amaliyoti shundan darak beradiki, korxona haqiqiy investitsiyalar kiritishni amalga oshirishi uchun quyidagi asosiy parametrlar haqida aniq tasavvurga ega bo‘lishi kerak: -o‘zining ishlab chiqarish va tijorat faoliyatining ko‘lami; -o‘z loyihasining xomashyoli, texnik va xodimlar bilan ta‘minlanishi; -kerakli kapital kiritmalarning hajmlari va ularni qaytarilishi muddatlari; -loyihani amalga oshirish uchun jalb qilinadigan moliyaviy resurslar; -ushbu loyiha bilan bog‘liq xatarlar va ulardan himoyalanish usullari. 193
uchun loyihaning iqtisodiy muhiti haqidagi ma‘lumotlar katta ahamiyatga ega. Bu ma‘lumotlar tarkibiga odatda quyidagilar kiritiladi: -inflyatsiya umumiy indeksini bashoratli baholash va butun loyihani amalga oshirish davridagi alohida mahsulotlar (xizmatlar) va resurslarga narxlarni mutloq va nisbiy (inflyatsiyaning umumiy indeksiga nisbatan) o‘zgarishining bashorati; -valyutaning almashtirish kursi va butun loyihani amalga oshirish davridagi xorijiy valyutaning ichki inlyatsiyasi indeksini o‘zgarishining bashorati; -soliqqa tortish tizimi haqidagi ma‘lumotlar. Investitsion loyihalashtirishda korxonalar moliyaviy holatini baholashga ehtiyoj quyidagi vaqtda vujudga keladi: -loyihaviy materiallarda loyiha ishtirokchisining barqaror moliyaviy holati, uning o‘ziga qabul qilgan moliyaviy majburiyatlarini bajarishga qodirligi; -amaldagi korxonada amalga oshiriladigan loyihaning samaradorligini baholash. Ushbu holda tahlil, loyihani amalga oshirilishi korxona moliyaviy holatini yomonlashtirmaslikkka ishonch hosil qilish uchun, umuman korxona bo‘yicha o‘tkaziladi. Bunday baholash o‘tgan davr uchun buxgalteriya hisoboti ma‘lumotlari bo‘yicha standartli moliyaviy koeffitsiyentlar - likvidlik, to‘lov qobiliyati, aktivlarni aylanuvchanligi va aktivlar, shaxsiy sarmoyalar va stoish hajmlarining rentabelligi yordamida amalga oshiriladi. Bunday tahlilning metodikasi maxsus moliyaviy adabiyotlarda bayon qilingan. Korxona moliya – iqtisodiy holatini tahlil qilish natijalari bo‘yicha boshqa sarmoyadorlar (kredit beruvchi banklar, lizingga beruvchilar, davlat boshqaruvchi idoralari va h.k) loyihada ishtirok etish yoki loyiha tashabbuskorini moliyaviy qo‘llab quvvatlash haqida qaror qabul qiladilar. Korxonaning moliyaviy holatini baholashda yana uning kreditli tarixi ham hisobga olinadi. Agar loyiha Aksiyadorlik jamiyati shaklidagi yangi yuridik shaxsini tashkil qilishni ko‘zda tutsa, unda uning Aksiyadorlari va mo‘ljallangan aksiyadorlik sarmoyasining miqdori haqidagi dastlabki axborotlar zarur. 194
loyihalarning xarakteridan kelib chiqqan holda tabaqalashtiriladi. Kapital kiritmalarning katta hajmini talab qiluvchi loyihalar, hamda tubdan yangi mahsulotlarni ishlab chiqarish va bozorga chiqarish bilan bog‘liq loyihalar uchun uni mukammal rejasi tuziladi. Kichikroq loyihalar uchun bu hujjatning qisqacha variantini (10-15 bet) ishlab chiqish yetarlidir. Ishga doir amaliyotda ushbu hujjatga belgilangan talablar vujudga kelgan, ularga rioya qilish uni qo‘llashga ko‘rgazmasi qulay qiladi. Bunday talablarga quyidagilarni kiritish mumkin: -yo‘naltirilganlik, chunki biznes – reja investitsion loyihani amalga oshirishning yakuniy maqsadini aks Ettirishi kerak; -ko‘p vazifaviy belgilanish, chunki uning axborotlaridan manfaatdor shaxslarning har xil kategoriyalari foydalanishlari mumkin; -axborot materiali (matn, hisob - kitoblar, rasmlar va jadvallar) ni bayon qilishning qisqaligi va mantiqiyligi; -ushbu hujjatda keltirilgan axborotlarning ishonchliligi, chunki uning barcha qoidalari va xulosalari loyiha tashabbuskorining shaxsiy tadqiqotlari va tashqi axborotli manbalarga asoslanishi kerak; -materialni bayon qilinishining qat‘iy izchilligi, u umumiy qabul qilingan bo‘ladi va quyida alohida bo‘limlar shaklida berilgan, ulardan har biri investitsion loyihaning har xil jihatlarini ta‘riflaydilar. Investitsion loyihaning biznes-rejasi quyidagi taxminiy tuzilmaga ega bo‘lishi kerak; -titul varag‘i; -kirish qismi (rezyume); -korxona kirgan soha holatining obzori; -ishlab chiqarish rejasi (mahsulot, xizmatlar va boshqalar); -bozorning tahlili va marketing rejasi; -tashkiliy reja; 195
-moliyaviy reja; -moliyalashtirishning strategiyasi; -loyihani amalga oshirishini borishida amalga oshirilgan xarajatlarning iqtisodiy samaradorligini baholanishi; -ilova. Moliyaviy reja biznes - rejaning asosiy bo‘limlaridan biri bo‘ladi. Uni ishlab chiqishga ayniqsa sinchiklab yondashish kerak, chunki u sarmoyadorni qiziqtirayotgan asosiy savolga: investitsiya qilinayotgan sarmoyani qaytarish qachon va qanday shakllarda amalga oshiriladi? - javob qaytarishga yordam beradi. 7.5-rasm. Yüklə 1,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|