Toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov innovatsion menejment

Bahoning asosiy funksiyalari
112

Kapitalning qiymati va baho ko‘rsatkichining iqtisodiy mazmuni har bir

manbadan kapital birligini jalb qilish bilan bog‘liq xarajatlarni aniqlashdan iborat.
Manbalarning turli-tumanligi kapitalning o‘rtacha tortilgan qiymatini hisoblab
chiqish zaruratiga olib keladi. U o‘rtacha yillik qiymatlarni inobatga olgan holda
foizlarda hisoblab chiqiladi.
Kapitalning o'rtacha o'lchangan qiymati - bu, kompaniya o'rtacha hisobda o'z
aktivlarini moliyalashtirish uchun o'zining barcha qimmatli qog'ozlar egalari uchun
to'laydigan stavka. Kapitalning o'rtacha o'lchangan qiymatini odatda firma
kapitalining qiymati deb ataydilar. Ta'kidlash joizki, u firmaning ichki boshqaruvi
bilan emas, balki tashqi bozor tomonidan qayd etiladi. Kapitalning o'rtacha
o'lchangan qiymati kompaniya o'z kreditorlarini, mulkdorlari va boshqa kapital
ta'minotchilarini qondirish uchun mavjud aktivlar bazasida olishi lozim bo'lgan eng
kam daromadni namoyon etadi, chunki aks holda ular o'z pullarini boshqa joyga
kiritadilar.
113
Kapitalning o‘rtacha tortilgan qiymati kapitalni jalb qilish va
foydalanishda yuzaga keladigan xarajatlarning nisbiy darajasini yoki sarflarning
112
Mualliflar tomonidan tuzildi.
113
Fernandes, Nuno, Finance for Executives: A Practical Guide for Managers 2014 -P.32.

---

---

191
umumiy yig‘indisi (summasi) ni tavsiflovchi umumiy ko‘rsatkich bo‘lib, shu bilan

bir vaqtda uni qo‘yilgan kapital qaytishining minimal qiymati desak ham bo‘ladi.
Kapitalning o‘rtacha tortilgan qiymati formulasi o‘rtacha tortilgan arifmetik
miqdorga asoslangan, bunda tarozi sifatida umumiy summadagi alohida
manbalarning ulushlari chiqadi, o‘rtacha tortilgan miqdor ko‘rsatkichining o‘zi esa
foizlarda ifodalangan o‘rtacha yillik qiymatni ifodalaydi.
O‘KQ = ∑ d
i
∙ k
i,
bunda d
i
– har bir manbaning umumiy summadagi ulushi; k
i
–o‘rtacha yillik
hisoblashlarda i–chi manbaning foizlarda ifodalangan bahosi.