Toshkent moliya instituti hisob va audit fakulteti «buxgalteriya hisobi» kafedrasi

1-jadval. 
Tovarlar inventarizatsiyasi natijalarini schyotlarda aks ettirish tarti
 
№ 
Operatsiyalarning 
mazmuni 
summa 
Schyotlar 
korrespondensiyasi 
Asos 
debet 
kredit 
1 
Inventarizatsiyada 
aniqlangan ortiqchalar 
summasi (hisob 
baholaridagi qiymati) 
10000 
2910- 
2990 
9390 
Taqqoslama, 
dalolatnoma,qaror 
2 
Inventarizatsiyada 
tovarlarni sotish baholari 
oshirilishi; sotish 
baholarining
pasaytirilishi 
100000 
2910- 
2990 
3190 
6230 
2910- 
2990 
Qayta 
baholash 
dalolatnomasi 
3 
Inventarizatsiyada 
aniqlangan kamomadlar 
summmasiga 
30000 
5910 
2910-
2990 
Taqqoslama, 
dalolatnoma,qaror 
4 
Kamomadlarning 
qoplanishi: 
a)
Moddiy javobgar 
shaxs zimmasiga 
b)
Korxona zarariga 
15000 
15000 
4730 
9430 
5910 
5910 
Qaror, buyruq 
5 
Inventarizatsiyada 
aniqlangan kamomad va 
ortiqchalar 
o’zaro 
qoplangan 
30000 
2910- 
2990 
2910- 
2990 
Dalolatnoma,qaror 
buyruq 
Tovar-moddiy boyliklarni inventarizatsiyasi va uning natijalarining 
hisobini yuritish.
19-son BHMS ga muvofiq tovar va taralar quyidagi hollarda 
inventarizatsiya qilinishi lozim: 

qayta baholanganda; 

moddiy javobgar shaxslar almashganda; 

o‘g‘rilik, o‘zlashtirish vabuzilishlar aniqlanganda; 

tabiiy ofatlar, yong‘in va boshqa favquloddagi holatlarda; 

---

33 

xo‘jalik yurituvchi subyektni tugatilishi, boshqa korxonalar tarkibiga 
qo ‘shilishi va qonun hujjatlarida ko‘ zda tutilgan boshqa holatlarda. 
Savdo va umumiy 
 
ovqatlanish korxonalarining tovarlarini sotishdan 
olingan daromadlari 21-son BHMSga muvofiq 9020 ‘Tovarlarni sotishdan 
olingan daromadlar schyotining kredit aylanmasidan 9040“Sotilgan tovarlarning 
qaytarilishi va 9050 "Xaridor va buyurtmachilarga berilgan chegirmalar'' debet 
aylanmalari summalarini ayirish yo‘li bilan topiladi. 

-9020 «Tovarlarni sotishdan olingan daromad»; 

-9350 «Qisqa muddatli ijaradan olingan daromad»; 

9360 «Kreditorlik va deponentlik qarzlarini hisobdan chiqarilishidan 
olingan daromadlar»; 

9390 - «Boshqa operatsion daromadlar». 
Xarajatlar hisobini yuritish.
Savdo korxonalarida 
sotish 
tannarxiga 
kiritilgan xarajatlar deganda sotilgan tovarlar tannarxini tashkil qiluvchi 
xarajatlar tushuniladi. Bu ko‘rsatkichni aniqlash tartibi ulgurji savdo va chakana 
savdo korxonalarida bir-biridan farq qiladi. 
ulgurji savdo korxonlarida tovarlar sotib olish tannarxi bo‘yicha uzluksiz tizim 
asosida hisobga olinishi sababli sotish tannarxiga kiritilgan xarajatlarni har bir 
sotish bo‘yicha aniqlash imkoni mavjud bo‘ladi. Schot-fakturalar asosida 
sotilgan tovarlarni ombor mudirlari javobgarligidan sotib olish qiymati 
(tannarxi)da chiqariladi hamda unga quyidagicha yozuv qilinadi: 
Debet 9120 «Sotilgan tovarlar tannarxi» 
Kredit 2910 «Ombordagi tovarlar». 
Savdo korxonalari faoliyatining yakuniy moliyaviy natijalarini ifodalovchi 
foyda (zarar)lar ko'rsatkichlari boshqa turdagi korxonalardagidek «Mahsulot 
(ish, xizmat)larni ishlab chiqarish va sotish xarajatlari hamda moliyaviy 
natijalarni shakllantirish to‘g‘risida Nizom»ga muvofiq aniqlanadi. Faqat, har 
bir foyda ko‘rsatkichini topishda bevosita savdo faoliyatiga doir ko‘rsatkichlar 
asos qilib olinadi. Chunonchi, savdo korxonalarida tovarlarni sotishdan olingan 

---

34 
foyda(Fs) yoki zarar(Zs) sof tushumdan (St) sotilgan tovarlar tannarxini (S) 
ayirish orqali topiladi. 
Savdo korxonalarida soliq to’lovlarining hisobini tashkil etish. 
Savdo korxonalarida yagona soliq to’lovining ob’ekti yalpi tushum 
hisoblanadi. Savdo korxonalarining yalpi tushumi o’z ichiga quyidagilarni 
oladi: 
1)tovarlarni realizatsiya qilishdan sof tushum, ya’ni sof tovar aylanmasi; 
2)asosiy faoliyatdan boshqa daromadlar.