Toshkent moliya instituti hisob va audit fakulteti «moliyaviy tahlil» kafedrasi

                                                                                                               1-jadval 

                                  “AVTOOYNA” MCHJ ta’rif ra

z

ryadi. 

"Автоойна" MCHJ korxonasieng kam  ish haqi201940 sum 

№ 

Razryad  

 

Koefitsenti

 

Hisoblangan ish haqi

 

1 

1 

2,476 

500004 

2 

2 

2,725 

550287 

3 

3 

2,998 

605417 

4 

4 

3,297 

665797 

5 

5 

3,612 

729408 

6 

6 

3,941

 

795846

 

7 

7 

4,284

 

865112

 

8 

8 

4,64

 

937003

 

9 

9 

4,997

 

1009095

 

10 

10 

5,362

 

1082803

 

11 

11 

5,733

 

1157723

 

12 

12 

6,115

 

1234864

 

13 

13 

6,503 

1313217 

14 

14 

6,893 

1391974

 

15 

15 

7,292

 

1472548 

16 

16 

7,697 

1554334 

17 

17 

8,106 

1636927 

                       Manba: “AVTOOYNA” MCHJ KORXONASI 

         Jadval  ma’lumotlari  asosida  “AVTOOYNA”  MCHJ  korxonasini 

hodimlarini  ish  haqini  hisoblab  chiqish  mumkin.Ya’ni  tariff   ayfitsentini  

 orxona eng   am ish haqisiga   o’paytirish orqali mrhnat  haqi aniqlanadi. 

---

 

       1.2.  Ish  haqi  fondi  va  tahlilini  uslubiy  asoslari  hamda  undan 

foydalanish hisobi 

        Hozirgi   unda   amiyatda  moddiy  ne’matlarni  ishlab  chiqarish   arayoni 

mehnat  quroli  va  mehnat  buyumlaridan  tashqari,  bevosita  jonli  mehnatni  ham 

o’z  ichiga  oladi.  Ishlab  chiqarish   arayonida  ishlab  chiqarish  vositalaridan 

foydalanib  ishining iste’molini qondiradigan mahsulot vujudga keltiriladi. 

Bozor  munosabatlariga  o’tish  xodimlarga  yana  a tsiya  va  obligatsiyalar 

bo’yicha  dividend  va  foizlar  tarzida  boshqa  manbalardan  daromad  olish 

imkoniyatini bermoqda. 

 Bir  xodimning  mehnat  daromadlari,  korxona  faoliyatining  pirovard  natijasini 

hisobga olgan holda, uning qo’shgan hissasi bilan aniqlanadi, soliq bilan tartibga 

solinadi  va  maksimal  miqdori  cheklanmaydi.  Lekin  xodimlarning  minimal  ish 

haqi miqdori bor va u qonunchilik bilan belgilanadi. 

Umuman  ish  haqi  fondi  to’g’risida  gapiradigan  bo’lsa ,  ish  haqi  sanoat 

xo’ ali  yurituvchi sub’e tidagi xodimlar daromadlarining eng muhim manbai 

hisoblanadi,  le in  ish  haqidan  tashqari   amiyat  a’zolarining  daromadlari  ham 

mav ud  bo’lib,bular,     amiyat  iste’mol  fondlari,  davlatning  sug’urtasi,  nafaqa 

ta’minoti,  maorif  va  sog’liqni  saqlash,  bolalar  muassasalarini  saqlash, 

sanatoriylar,  kurortlarga  va  shu  kabilarga  qilinadigan  xarajatlari  bilan  ham 

belgilanadi. 

Asosiy  ish  haqi  deb  ishchi  va  xizmatchilarga  ishlangan  ish  vaqti  yoki 

ba arilgan  ishlariga  va  mehnat ashlarning  aybisiz  ish  to’xtab  qolgan  vaqtga 

to'lanadigan ish vaqtiga aytiladi. Asosiy ish haqiga tarif bo’yicha haq to’lash, 

ishbay  ishlarning  narxi  bo’yicha  haq  to’lash,  lavozimlar,  oylik  maoshi  va 

ularning  ustiga  mu ofot  tarzida  to’lanadigan  qo’shimcha  haq,  ish  vaqtidan 

tashqari  ishlar  uchun  to’lanadigan  qo’shimcha  haq,  brigadirlarga  to’lanadigan 

qo’shimcha  haq,  ishning  normal  sharoitidan  chetga  chiqish  paytlarida 

bajarilgan ishlar uchun qo’shimcha haq to’lash  iradi. 

Qo’shimcha ish haqi deb ishchi va xizmatchilarga ishlamagan vaqt uchun 

beriladigan  to’lovlarga  aytiladi.  Qo’shimcha  ish  haqi  mehnat  to’g’risidagi 

---

 

qonunchili da   o’zda  to’tilgan  bo’lib,  ularga  ta’til  vaqtida  to’lanadigan  haq, 

davlat  va   amoa  topshiri larini  ba arish  vaqtiga  to’lanadigan  haq,  onalarning 

bolalarni emizish davri uchun to’lanadigan haq va boshqalar  iradi.

11

 

Asosiy  ish  haqi  va  qo’shimcha  ish  haqi  bilan  birgali da  ish  haqi  fondini 

tashkil  etadi.  Unga  raxbar,  muhandis  texnik  xodimlarga  va  xizmatchilarga 

moddiy 

rag’batlantirish 

fondidan 

to’lanadigan 

mu ofotlar, 

ixtiro 

tashabbus orli   va  ta omillashtirish  uchun  to’lanadigan  mu ofotlar,  yo’l  puli, 

sutkalik pullar, talabalarga beriladigan stipendiyalar kirmaydi. 

Mehnatga  to’lanadigan  haqni  to’g’ri  belgilash  maqsadida  tarif  tizimi 

qo’llaniladi. 

Tarif tizimi uch qismdan iborat: tarif stavkasi, tarif setkasi, tarif-malaka 

bildirgichi. 

Tarif 

stavkasi  deb-vaqt  birligi 

uchun  to’lanadigan  ish  haqiga 

aytiladi.Ishchilarning  tarif  stavkasi  ularning  malakasi,  mehnat  sharoiti,  haq 

to’lash sha li hamda sanoat tarmoqlari bo’yicha mar azlashtirilgan ravishda har 

hil belgilangan bo’ladi. 

Tarif setkasi- mehnatga haq to’lashda mala ani hisobga olish, ya’ni har xil 

malakali  ishchilarning  ish  haqida  bo'lgan  tafovutni  belgilashda  qo'llaniladi. 

Tarif  set asida  razryadlar  ro’yxati  va  har  bir  razryadga  tegishli   oeffitsient 

 eltirilgan  bo’ladi.  Tarif   oeffitsienti  ma'lum  razryadning  stav asi  1-

razryadning  stavkasidan  ortiqligini  ko’rsatadi.1-razryadga  1  ga  teng  bo’lgan 

 oeffitsient  belgilanadi,  qo’yilgan  razryadlarni  esa  mehnatning  mala asiga 

qarab  oshib  boradi.Sanoat  xo’ ali   yurituvchi  sub’e tlarida  hozir  asosan  6 

razryadli tarif set asi qo’llaniladi. 

Tarif-malaka  bildirgichi  deb-  sanoatning  ma’lum  tarmog’ida  ba ariladigan 

ishlar  turi  va  shu  ishlarni  ba arishda  ishchilarning  oldiga  qo’yiladigan  talablar 

ro’yxatiga  aytiladi.  U  barcha  tarif  tizimining  asosi  bo’lib  sanoat  tarmoqlari 

bo’yicha tuziladi. 

                                                           

11

Ochilov I. Rizayev N. Bolibekov B. Moliyaviy va Boshqaruv hisobi. TMI.O’quv qo’llanma.2006 yil, 184-185-b

 

---

 

Mehnat  munosabatlarini,  shu  jumladan  xodimlar  mehnatiga  haq  to’lashni 

yuridi   asosini  mehnat  to’g’risidagi  qonuniy  hu  atlar,   orxonalarning   amoat 

shartnomalari va boshqa muayyan me’yoriy hu  atlar tash il etadi. 

Daromadlarni  o’paytirish  va pulning qadrsizlanishi bilan bog’liq bo’lgan 

aholi  zararlarini  qoplash  i timoiy   afolatdagi  yangili   bo’lib  hisoblanadi. 

Aholini i timoiy himoyalash va qo’llab-quvvatlashda i timoiy sug’urta, pensiya 

fondi, bandli  fondi va boshqa davlat bud etidan tashqari fondlari alohida o’rin 

egallaydi.  Ularning  tashkil  etilishi  tegishli  qonuniy  hujjatlar  bilan  tartibga 

solinadi.  Barcha  budjetdan  tashqari  fondlar  maxsus  maqsadli  ajratmalar  va 

boshqa  manbalar  hisobidan  tashkil  etilib,  davlat  budjetidan  ajralgan  holda 

faoliyat   o’rsatadi  va  muhim  i timoiy  tadbirlar  va  rejalarni  moliyalashtirishda 

foydalaniladi. 

Mehnatga  haq  to’lash  bo’yicha  hisoblashishlar  buxgalteriya  hisobi 

schyotlarining 6710-«Mehnat haqi bo’yicha xodim bilan hisoblashishlar» passiv 

schyotida  yuritiladi.  Mehnat  va  unga  haq  to’lash  hisobi   orxonaning  hisob 

tizimida  asosiy  o’rinlardan  birini  egallaydi  va  u  mehnatning  son  hamda  sifati, 

iste’molga  yo’naltiriladigan  mablag’lardan  foydalanish  ustidan  operativ 

nazoratni ta’minlashga qaratilgan. 

Хo’ ali   yuritishning  yangi  sharoitida  mehnat  va  unga  haq  to’lash 

hisobining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: 

                   -soliqlar va ish haqidan ushlanmalar ham qo’shilgan holda  orxona 

xodimlari  bilan  mehnatga  haq  to’lashga  doir  hisob- itoblarni  o’z  vaqtida  olib 

borish; 

                   -hisoblangan ish haqi va sug’urtaga a ratmalar summasini xara atlar 

schyotlariga o’z vaqtida hamda to’g’ri o’t azib borishni ta’minlash; 

                   -boshqarish va zaruriy hisobotlarni tuzish uchun mehnat va ish haqi 

bo’yicha  o’rsat ichlarni operativ yig’ish va guruhlash; 

                   -ishchi-xodimlar soni, ularning mehnat unumdorligi va ish vaqtidan 

foydalanishini doimiy nazorat qilishdan iborat. 

---

 

Mehnatga  haq  to’lashda  ishning  sifatini,  ishlab  chiqarish  normalarini 

bajarilishini  hisobga  olish  va  ish  haqi  hisoblashning  ma’lum  tartibini  belgilash 

zarur. Dema ,  orxonada mehnatga haq to’lashni tash il etish biri-biriga bog’liq 

bo’lgan yuqorida ta’riflari berib o’tilgan uchta elementlar bilan aniqlanadi: tarif 

tizimi,  mehnatni  normalashtirish  va  mehnatga  haq  to’lash  sha llari.  Sifat 

jihatidan  mehnat  tarif  tizimi  bilan  baholanadi,  sarflangan  mehnat  miqdori 

normalashtirish  bilan  hisobga  olinadi,  ish  haqi  hisoblash  tartibi  esa  mehnatga 

haq to’lash sha llari bilan aniqlanadi. 

Ishchilar  mehnatiga  haq  to’lashda  tarif  set asi  asos  bo’lib  hisoblanadi.                                                                    

Ta’rif tizimiga quyidagilar  iritiladi;           

               -bir  soat  yo i  bir   unli   mehnatiga  to’lanadigan  haq  miqdorini 

belgilovchi tarif stavkasi; 

               -haq to’lashda ish va ishchilarning mala asi turli razryadlari orasidagi 

munosabatlarini  o’rsatuvchi tarif set asi; 

                -tarif-mala aviy  ma’lumotnoma.  Uning  yordamida  tarif  set asiga 

binoan ish va ishchining razryadi aniqlanadi. 

Oddiy  ishlar  1-razryadli  ishchining  tarif  stav asi  bilan  to’lanadi.  Mehnat 

mala asi  dara asiga,  ya’ni  belgilangan  tarif  razryadi  va  tarif   oeffitsiyentiga, 

qarab  qolgan  razryadlarning  tarif  stav alari  bu  razryaddan  ortiq  bo’ladi.  Тarif 

razryadi  har  bir  ishlab  chiqarish  operatsiyasiga,  har  bir  ish  turiga  tayinlanadi, 

shuning  uchun  ish  bajarish  normalarini  hisobga  olgan  holda,  ishbay  ish  haqini 

hisoblab topishda tarif stavkasidan foydalaniladi. 

Mehnatga  haq  to’lash  sha li,  mu ofotlar,  qo’shimcha  haqlar, 

rag’batlantirish to’lovlari,  asaba uyushma qo’mitasi bilan  elishilgan holda, ish 

beruvchi  tomonidan  qabul  qilinadigan  jamoa  shartnomasi  bilan  belgilanadi. 

Davlatning  tarif  stavkalari  va  okladlari  korxonada  ishchilarning  malakasiga, 

kasbiga,  ular  tomonidan  bajariladigan  ishlar  sharoitining  murakkabligiga  qarab 

baza sifatida foydalanilishi mumkin. 

O’zR Vazirlar Mah amasining 2000-yil 20-iyuldagi 280-sonli qarori bilan 

mehnatga haq to’lash bo’yicha yagona tarif set asi qabul qilingan bo’lib, unda 

---

 

mehnatga  haq  to’lash  bo’yicha  razryadlar  tarif  koeffitsiyentlari  belgilangan. 

Quyida  2000-yili  Vazirlar  Mahkamasining  20  iyuldagi  280-sonli  qarori  bilan 

qabul  qilingan  yagona  tarif  setkasi  mavjudbo’lib    2-jadval  orqali  tanishib 

chiqamiz.

12