Toshkent moliya instituti o. Masharipnv Sh. Ilxomov

Ichki nazorat va ichki auditning o‘zaro asosiy farqlari
Ichki nazorat asosan ichki auditdan farqli tomoni shundan iboratki, u rahbarlikning barcha darajasida amalga oshiri- ladi. Bundan farqli ravishda, ichki audit mustaqil audi- torlar tomonidan amalga oshiriladi, ular faqat tashkilot rah- hariga hisob beradi va ichki nazorat tizimini to'g'ri tuzil- ganligini ham tekshiradi.
Ichki nazorat tizimi samarali ichki audit funksiyasi uchun dastlabki shartlardan hisoblanadi.
Ichki nazorat tizimi hech qachon taftishning muhimligini pasaytirmaydi. Odatda, taftish funksiyasi davlat mablag'larini noqonuniy o'zlashtirish, suiiste’molchilik, kamomad, qallob- liklarga qarshi samarali himoya vositasini bajaradi. Lekin ichki nazorat bilan rahbariyat tomonidan har qanday ichki audit o'mini qoplash (kesishish)ni amalga oshirilishi mum- kin emas.
Rivojlangan mamlakatlar tajribasi shuni ko‘rsatadiki, budjetning ijrosi jarayonida g'aznachilikdan foydalanish al- temativ usullaridan biridir. G'aznachilik asosida budjet mah- lag‘laridan foydalanishda ulami iqtisod qilish, nazoratni ku-

chaytirish, soliq to'lovchilaming pulini talon-taroj qilish hol- larining oldini oladi.
O'zhekiston Rcspublikasi davlat sektorida ichki audit bo‘yicha nizom Jahon bankining «O'zbekiston Respublikasi ichki va tashqi auditni institutsional rivojlanishi va tako- millashtirish» loyihasi doirasida, ushbu loyiha xalqaro masla- hatchisi P.Mordak tomonidan tayyorlangan, unga ko‘ra dav- lat sektorida xalqaro audit standartlari talablari asosida va amaldagi budjet qonunchiligi doirasida, Nazorat-taftish bosh boshqarmasi va Moliya vazirligi boshqa boshqarmalari mu- taxassislari hamda Moliya vazirligi G'aznachiligi mu- taxassislari bilan birgalikda, 0‘zbekiston Respublikasi Moliya vaziriigi G‘aznachiligi ichki audit xizmatining konsepsiyasi bo‘yicha tegishli hujjatlar to'plami ishlab chiqildi. Shu jumladan, ushbu hujjatda ichki audit tushun- chasi aniqlangan: «O'zbekiston Respublikasida davlat moli- yasini boshqarishning yangi instrumenti sifatida moliya bo'yicha davlat strategiyasida, eng awalo, G'aznachilikda qo'llash maqsadida ichki audit kiritildi» Shunday qilib, unda davlat sektorida ichki auditni tashkil etishning asoslari berilgan va u mustaqil ichki bo'linma vazifasini bajaradi, G'aznachilik rahbariyati oldida javobgardir.
Ichki nazoratning 5 komponentiga asoslangan ichki audit funksiyasining tegishli tavsifmi keltirish mumkin: