Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

Xamkorlik 
asosida 
tashkil 
etiladigan 
internet-
magazinlarmodelida
(
Affiliate Model
) da tadbirkor yaxshigina trafikka ega 
bo’lgan saytga ega bo’ladi va u front-ofis xizmatini bajarib, xamkor-
kompaniyaning elektron mini vitrinasi vazifasini amalga oshiradi. Bunda 
internet-magazin o’z mahsulotlariga ham, omborlariga ham, yetkasib berish 
hizmatlriga ham ega bo’lmaydi. Ko’pincha kichik internet-magazinlar 
kattalari bilan hamkorlik dasturini tuzib, konversiya uchun pul oladilar, 
ya’ni, hamkorlik saytidan kelganlarning haridlaridan foyda oladilar. Bunda 
komission to’lov ko’pincha 5-15% atrofida bo’ladi. Bunday model yirik 
onlayn-riteylerlarga ham oydali, chunki bu ularga umumiy daromadning 10-
15% ni keltirishi mukin.

Dropshipping modeli –
mahsulotlarni sotuvchidan haridorga to’g’ridan-
to’g’ri yetkazib berishga asoslangan. Bu model o’z omborlariga ega 

---

Toshkent Moliya instituti 
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 
bo’lmagan internet magazinlar uchun juda qulaydir. Hozirgi paytga yirik 
riteylerlar (
masalan, 
OZON
ga o’xshash
) shaxsiy infratuzilma sifatida 
o’zlarining yagona logistik tarmoqlarini, yetkazib berish markazlarini va o’z 
to’lov tizimlarini ham yaratmoqdalar. Masalan, 
eBay
tizimi 
PayPal
to’lov 
tizimiga ega, 
Alibaba
kompaniyasi esa 
Alipay
to’lov tizimi va 
B2B, C2C
hamda 
B2C
bozorlarida ishlash uchun mo’ljallangan servislarga ega. 
Kompaniya uchun qandaydir biznes-modelni tanlaganda uning samaradorligini 
chamalash kerak hamda sotuvlar ko’payishi bilan uning mashtablashtirish 
imkoniyatlarini borligini nazarda tutish lozim.