Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг
Yüklə 5,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
121. Doimiy tishlar. A–Yuqori jag‗ tishlari. B–pastki jag‗ tishlari. 1–medial kurak tish (og‗iz dahliziga qaragan Yuzasi); 2– medial kurak tish (chaynov-kesuvchi qirrasi); 3–lateral kurak tish (og‗iz dahliziga qaragan Yuzasi); 4–lateral kurak tish (chaynov-kesuvchi qirrasi); 5–qoziq tish (og‗iz dahliziga qaragan Yuzasi); 6–qoziq tish (chaynov-kesuvchi qirrasi); 7–I kichik oziq tish (og‗iz dahliziga qaragan Yuzasi); 8–I kichik oziq tish (chaynov Yuzasi); 9–II kichik oziq tish (og‗iz dahliziga qaragan Yuzasi); 10–II kichik oziq tish (chaynov Yuzasi); 11–I katta oziq tish (og‗iz dahliziga qaragan Yuzasi); 12–I katta oziq tish (chaynov Yuzasi); 13–II katta oziq tish (og‗iz dahliziga qaragan Yuzasi); 14–II katta oziq tish (chaynov Yuzasi); 15–16–III katta oziq tish (chaynov Yuzasi). Odamlarda tishlar ikki marta (ba‘zida uch marta) almashinadi. Bolalarda sut tishlari – dentes decidui 6–7 oyligidan boshlab birin-ketin chiqa boshlaydi va bola 2– 343 2,5 Yoshga to‘lganda (ba‘zida bundan ham kechroq) butunlay chiqib bo‘ladi. Sut tishi 20 ta bo‘lib, 6–7 Yoshga qadar turadi. Sut tishlarining formulasi quyidagicha: 2 0 1 2 2 1 0 2 2 0 1 2 2 1 0 2 Markazdan chetga qarab sanalganda ikkita kurak (dentes incisivi) tish 6–9 oylikda chiqadi. Bitta qoziq tish (dentes canini) 16–20 oylikda chiqadi, ikkita katta oziq tishlar (dentes molares) 15–30 oyda chiqadi. Sut tishlari nozik va kichik bo‘lib, unchalik mustahkam joylashmagan. Yosh bolalarda kichik oziq tishlar (dentes premolares) bo‘lmaydi, 6–7 Yoshdan boshlab doimiy tishlar chiqa boshlaydi (121). Doimiy tishlar – dentes permanentes formulasi: 3 2 1 2 2 1 2 3 3 2 1 2 2 1 2 3 ikkita kesuvchi – kurak (dentes incisivi) tish –8–9 Yoshda chiqadi, bitta qoziq tish (dentes caninus) 11–13 Yoshda chiqadi, ikkita kichik oziq tish (dentes premolares) 10–15 Yoshda chiqadi, uchta katta oziq tish – bulardan birinchisi va ikkinchisi (dentes molares) 7–13 Yoshda, uchinchisi (aql tishlar) dens serotinus 18– 25 Yoshda chiqadi. Aql tishi ba‘zida ko‘rsatilgan vaqtdan kechroq chiqishi yoki butunlay chiqmasligi ham mumkin. Og‗iz Yumilganda Yuqori va pastki jag‗dagi tishlarning chaynov Yuzalari bir-biriga yaqinlashadi. Jumladan katta va kichik oziq tishlarning chaynov Yuzalari bir-biriga tegib tursa, Yuqori tishlar (Yuqori jag‗ suyagining ravog‗i kengroq bo‘lgandan) pastki jag‗dagi kurak tishlarning oldiga o‘tadi. Bundan tashqari, Yuqori jag‗dagi oldingi tishlar til tomonga qarab yo‘nalgan bo‘ladi. Har bir tish u ch q i s m d a n iborat: uning og‗iz bo‘shlig‗iga o‘sib chiqqan toj qismi (corona dentis), jag‗ suyaklarining tish katakchalariga joylashib turgan tish ildizi (radix dentis) va bu ikki qism o‘rtasida bir oz toraygan (chegara) joyi – tish bo‘yinchasi (collum dentis) mavjud. Tishlar kimyoviy tarkibiga ko‘ra suyakka yaqin, lekin juda zich tuzilgan. Tish toj qismining asosi dentin (dentinum) moddadan tuzilgan bo‘lib, ustini eng mustahkam modda – emal (enamelum) o‘rab turadi. Emalning ust tomoni juda Yupqa, shoxsimon kutikula pardasi bilan qoplangan. Bu parda emalni yemirilishdan saqlaydi. Tishning bo‘yinchasi va ildizi sement (cementum) moddasidan tuzilgan. Tish ildizining uchidagi teshik orqali tish ildizi kanaliga va toj qismida joylashgan bo‘shliq (cavitas dentis pulposus) ga o‘tiladi. Bo‘shliqda tishning biriktiruvchi to‘qimadan tuzilgan Yumshoq qismi – pulpa (pulpa dentis) joylashgan. Tish bo‘shlig‗i va kanali (canalis radicis dentis) tish teshigi (foramen apicis dentis) bilan tugaydi. Bu teshik va kanal orqali qon tomir va nervlar pulpaga boradi. Tishlarning ildiz qismlari milk bilan o‘ralib mustahkamlanadi. Tishning toj qismi milk ustida joylashgan bo‘lib, uning bo‘yin qismini milk o‘rab turadi. Tishlarning ildizi alveolyar chuqurlikda joylashgan, ularning uchida 344 kichik teshik – foramen apicis radicis borligini ko‘rish mumkin. Tishning ildizi alveolyar chuqurchalarni hosil qiluvchi suyak bilan mahkam bog‗langan, bu fibroz tolalar periodont (periodontium) deb ataladi. Tish, periodont, alveola devori va milk birgalikda tish a‘zosi deyiladi. Tishni tashkil qiluvchi qattiq va Yumshoq to‘qimalarga quyidagilar kiradi: 1) Yüklə 5,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|