Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг
Yüklə 5,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Chanog„ - son bo„g„imi
Chanog‗-son bo‗g‗imi - articulatio coxea chanog‗ suyagidagi g‗uymich kosasi bilan son suyagining boshi birlashishidan vujudga keladi. Chakaloklarda bu Bo‗g‗imda to‘rtta suyak ishtirok etadi, jumladan, chanog‗ suyagining uchta bo‘lagi (Yonbosh, Chov va g‗uymich suyaklari) g‗uymich chukurida tutashib turadi, birog‗ bir-biri bilan bitishmagan bo‘ladi. 95 Q‗uymich kosasining atrof g‗irg‗og‗idagi fibroz tog‗ay xalg‗a (labrum acetabulare) Bo‗g‗im tomon biroz tog‗aygan bo‘lgani uchun son suyagi boshini g‗isib ushlab turadi. Bu xalg‗a g‗uymich kosasining pastki chetidagi kemtikni (incisura acetabuli) to‘ldiradi va g‗uymich kosasining ko‘ndalang bog‗lami -lig. trasversum acetabuli deyiladi. Chanog‗-son Bo‗g‗imi ichida yana bitta boylam (lig. capitis femoris) g‗uymich kosasi o‘rtasidagi chug‗urchadan boshlanib son suyagining boshidagi chug‗urchaga yopishadi . Bu boylam sinovial parda bilan o‘ralgan, uning tarkibida son suyagining boshiga boruvchi arteriya jo‘lashgan. Chanog‗-son Bo‗g‗imining xaltasi son suyagining old tomonidagi ko‘stlararo chizig‗ (linea intertrochanterica) bo‘ylab, org‗adan esa ko‘stlararo g‗irra (crista intertrochanterica ) dan boshlanib, g‗uymichkosasi chetining tashg‗i aylanasiga yopishadi. 1 TIZZA Bo‗g‗imI Barcha Bo‗g‗imlar ichida eng katta va murakkab tuzilgan tizza Bo‗g‗imi - articulatio genus uchta suyakning, ya‘ni son suyagi, katta boldir suyagi va tizza g‗opg‗og‗i xamkorligida hosil bo‘ladi. Son suyagining pastki uchidagi Bo‗g‗im Yuzasi old qismi salgina botik, tizza Yuza kirgoji bilan Bo‗g‗im hosil kilsa, Bo‗g‗im Yuzasining kolgan qismi ichki va tashki do‘nglar bo‘ylab orka tomonga davom etgan va anchagina Yumalokklangan. Shuning uchun xam son suyagidagi bu Bo‗g‗im Yuzasi katta boldir suyagining ustki uchidagi Bo‗g‗im Yuzasija mos kelmaydi. Binobarin, ikki suyak o‘rtasidagi bu yetishmovchilik tolali tog‗aydan tuzilgan maxsus yarim o‘ shaklli plastinkalar (menisklar) - menisci - yordamida tugatiladi. Bunday menisklar Bo‗g‗imda ikkita bo‘lib, ichki - meniscus medialis va tashg‗i - meniscus lateralis tomonda jo‘lashgan. Yarim o‘ shaklidagi tashg‗i chetlari g‗alin bu menisklar Bo‗g‗im xaltasi bilan bitishib ketadi, Yupg‗a va o‘tkir g‗irg‗og‗li ichki chetlari esa erkin turadi. Ularning uchlari old va org‗a tomondan do‘nglararo tepalikka boylamlar bilan yopishgan. Menisklar o‘rtasidagi kemtik old tomonidan menisklarning biridan ikkinchisiga tortilgan ko‘ndalang tizza boylami (lig. Trasversum genus) menisklarni ushlab turadi, menisklar esa Bo‗g‗im bo‘shlig‗ini ustki va ostki g‗avatlarga ajratadi. Suyaklarning glialin tog‗ay bilan g‗oplangan bo‘gim Yuzalari keng bo‘lgani uchun xam Bo‗g‗im xaltasi keng va erkin tortilgan. Katta boldir suyagida va tizza g‗opg‗og‗ida u tog‗ay bilan g‗oplangan Bo‗g‗im Yuzalarining chegarasida yopishsa, son suyagida Bo‗g‗im uYuzsi chegarasidan birmuncha o‘tib yopishadi. Xaltaning Yupg‗alashgan org‗a tomonida g‗on tomir o‘tadigan teshiklar bor. Bo‗g‗im xaltasi tizza g‗opg‗og‗iining tepasida juda keng g‗o‘shimcha xalta (cho‘ntak) - bursa supralateralis - ni hosil g‗iladi. Bu bo‘shlig‗ son suyagi bilan to‘rt boshli muskul orasidan Yug‗origa davom etadi va Bo‗g‗im boshlig‗i bilan tutashadi. Tizza Bo‗g‗imi xaltaning ichida va sirtida jo‘lashgan bir nechta kuchli boylamlar vositasida mustaxkamlanadi. Xaltaning ichida Yug‗orida ayotilgan ko‘ndalang boylamdan tashg‗ari, ya‘ni ikkita juda pishig‗ boylam bor. Bular bir-biri bilan kesishgan boylamlarning oldingisi - lig. cruciatum anterius, son suyagi tashg‗i do‘ngining ichki Yuzasidan boshlanib, boldir suyagi do‘nglari oralig‗ining old soxasiga yopishadi. Org‗adagi boylam - lig. cruciatum posterius son suyagi medial do‘ngining ichki Yuzasidan boshlanib, boldir suyagi do‘nglari oralig‗ining org‗a soxasiga borib yopishadi. 1 Human Anatomy, Kenneth S. Saladin, USA 2014. Gray's Anatomy for Students,Drake RL Vodl W, Mitchell AWM Elsever Churchill Livingstone, 2014 96 Bo‗g‗im xaltasining ichki (sinovial) g‗avati tashg‗i fibroz g‗avatiga nisbatan anchagina keng bo‘lganidan burmalar vujudga keladi. Bu burmalarning g‗o‘shilishidan bitta plica synovialis infrapatellaris hosil bo‘ladi. Lig. kollaterale tibiale - tizza Bo‗g‗imining tashg‗i tomonida jo‘lashgan son suyagining ichki do‘ngidan katta boldir suyagiga tortilgan, lig. Collaterale fibulare esa son suyagining tashg‗i do‘ngidan kichik boldir suyagining boshiga tortilgan. Bu boylamlarning ichki Yuzasi Bo‗g‗im xaltasi bilan chatishgan. Yonlama boylamlar suyaklarning ikki Yon tomonga surilishi yoki bukilishiga yo‘l g‗o‘ymaydi. Bo‗g‗imning org‗a tomonida g‗iyshig‗ tag‗im boylami - lig. politeum obliguum va ravog‗simon - lig. politeum arcuatum tag‗im boylami Bo‗g‗im xaltasi bilan chatishib ketgan. Ularni alog‗ida ajratib bo‘lmaydi. Patella - ning pastki chetidan boldir suyagi g‗adir-budiriga mustaxkam lig. patellae boylami tortilgan. Bu boylam sonning to‘rt boshli muskul payi bo‘lib, keyinchalik shu pay ichida patella vujudga kelgan. Muskul payining ana shu g‗ismiga tizza g‗opg‗og‗i boylami deyiladi. To‘rt boshli muskul payining ikki Yon tomondagi tolalari esa tizza g‗opg‗og‗ining Bo‗g‗im xarakati vag‗tida bir me‘yorda ushlab turish vazifasini bajaradi. Ustki tolalar son suyagining ichki va tashg‗i do‘nglariga, pastkilari esa katta boldir suyagi do‘nglariga yopishadi. Binobarin, ularning turgan jo‘lariga g‗arab retinaculum laterale va retinaculum mediale deyiladi. Bo‗g‗im atrofida bir nechta shillig‗ xaltachalar jo‘lashgan bo‘lib, ulardan ba‘zilari Bo‗g‗im boshlari bilan tutashgan. Ana shular xisobiga Bo‗g‗im bo‘shlig‗i Yana xam kengayadi. Masalan, tizza kopkogi yakinida uchta xaltacha bor: 1) bursa subcutanea prepatellaris - tizza kopkoji bilan teri o‘rtasidagi xaltacha; 2) bursa subcutanea superficialis - tizza kopkoji bilan facsiya o‘rtasidagi xaltacha; 3) bursa infrapatllars - tizza kopkoji boylamining katta boldir suyagiga yepichjan joyidagi xaltacha. Lekin bu zo‘nggi xaltacha tizzadan uzokda bo‘lgani uchun Bo‗g‗im bo‘shlig‗i bilan tutashmaydi. Bo‗g‗imning orka tomonidagi shillik bo‘shlig‗lari ko‘pincha shu atrofga yepishuvchi muskullarning paylari ostida jo‘lashgan. Tizza Bo‗g‗imi galtaksimon Bo‗g‗imlarga kiradi. Unda bukilish va yojilish (frontal uk atrofida) xamda ichkari va tafariga buralish (tikka uk atrofida) sodir bo‘ladi. Lekin bu sunggi xarakat ancha chegaralangan. Bo‗g‗im ichidagi kesishma boylamlar va menisklar shunday jo‘lashganki, ular Bo‗g‗imning bukilishiga mutlako xalakit bermaydi. Tizza Bo‗g‗imi yojilganda menisklar son suyagi ostida yezilib, prujina xoliga keladi, kesishgan boylamlar tarang tortiladi-da, tizza Bo‗g‗imining yojilishini chegaralab ko‘yadi. Yüklə 5,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|