Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг
Yüklə 5,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Oyo
q kaftining boylamlari Oyoq panjasidagi suyaklar xar xil bo‘lganidan xilma-xil Bo‗g‗imlar hosil xiladi. Oyoq panjasida kYuidagi Bo‗g‗imlar va boylamlar bor. 1. Articulatio subtalaris - (oshik ostidagi Bo‗g‗im) oshik suyagining pastki tomonidagi org‗a Bo‗g‗im Yuza-si bilan tovon suyagining ustki orka Bo‗g‗im Yuzasi o‘shilishidan hosil bo‘ladi. Bo‗g‗im xaltasi yerkin jo‘lashgan va to‘rttomondan boylamlar bilan mustaxkamlangan. Bu bo‘shmdagi xarakat chegaralangan sagittal o‘k atrofida bo‘ladi. 2. lig. calcaneonaviculare plantare - (oshik, tovon, kauiksimon suyaklar o‘rtasidagi Bo‗g‗im) tovon suyagining old tomondagi ustki Bo‗g‗im Yuzasi, oshik suyagining old tomonidagi ostki Bo‗g‗im Yuzasi va boshi xamda kauiksimon suyakning chukur Bo‗g‗im Yuzasi g‗o‘shilishidan hosil bo‘ladi. Bo‗g‗im xaltasi Ana shu autilgan uchta suyaklarning Bo‗g‗im Yuzalari chetiga yepichjan bo‘ladi. Bu Bo‗g‗im sirtdan kYuidagi boylamlar bilan mustaxkamlanadi:o 1) Lig. talocalcaneum interosseum - (oshik, tovon suyaklari oraligidagi boylam) ikki suyakning bir-biriga karagan Yuzalari o‘rtasidagi yegatlar 98 g‗o‘shilishidan hosil bo‘lgan bo‘shlig‗larni to‘ldirib turadi va ikkala suyaklarni birlashturadi.o 2) Lig. calcaneonaviculare plantare - tovon va kauiksimon suyaklar o‘rtasidagi kaft boylami, tovon suyagi tanasining oldingi tomonidan boshlanib, kauiksimon suyakning ichki chetiga yepishadi. 3) Lig. talonaviculare- (oshik va kauiksimon suyaklar o‘rtasidagi boylam) tananing ust tomonida oshik suyagi bilan kauiksimon suyak o‘rtasida tortilgan. 4) Lig. tibionaviculare - (katta boldir suyagi bilan kauiksimon suyak o‘rtasidagi boylam) katta boldir suyagi to‘pig‗idan boshlanib, kauiksimon suyakning ichki-tepa Yuzasija yepishadi. Bo‗g‗im sharsimon bo‘lsa xam unda xarakat asosan sagittal o‘k atrofida bo‘ladi. Sagittal o‘k, tovon suyagi bo‘ylab kauiksimon suyak tomon utgan bo‘lib, tana shu o‘k atrofida ichkariga va tanxariga salgina buriladi. Bundan tashkari, tana ichki va tashki tomonga aylanganda, shuningdek, Yug‗ori va pastga bukilganda xam bu bug‗imda xarakat sodir bo‘ladi. 3. Articulatio calcaneocuboidea - (tovon-kubsimon suyak Bo‗g‗imi) tovon suyagining old tomondagi Yuzasi bilan kubsimon suyakning orka tomonidagi, Bo‗g‗im Yuzasi o‘rtasida vujudga keladi. Bo‗g‗im xaltasi Bo‗g‗im Yuzalarining chetlari bo‘ylab tarang tortilgan va ikki tomonda jo‘lashgan boylamlar bilan mustaxkamlangan. Boylamlarning kaft tomonidagi - lig. calcaneocuboideum plantare- katta va kuchli bo‘lib, uzun kaft boylami - lig. plantare longum - ning tagida jo‘lashadi. Bu zo‘nggi boylam tovon suyagidan boshla-nib, uning sirtki uzun tolalari kaft suyaklarining II dan V gacha bo‘lgan asosiga va kubsimon suyakka yepishadi. Odatda, articulatio calcaneocuboidea bilan uning katoridagi ikkinchi Bo‗g‗im - articulatio talonaviculare- ni birgalikda bitta umumiy nom bilan, ya‘ni ko‘ndalang kaft usti Bo‗g‗imi - articulatio tarsi trasversa(yoki Shopar) deb atash mumkin. Bu ikki Bo‗g‗im bir-biridan oldinma-keyin jo‘lashgani sababli ko‘ndalang turgan lotincha "S" xarfini yeslatadi. Shopar Bo‗g‗imi ayrisimon boylam - lig. bifurcatum bilan: tashki tomondan mustaxkamlanadi. Boylam tovon suyagining tashki Yuzasidan boshlanib ikkiga bo‘linadi. Ularning biri - lig. calcaneonaviculare - kauiksimon suyakning ustki chetiga, ikkinchisi lig. calcaneocuboideum - kubsimon suyakning ustki Yuzasija yepishadi. Biror sabab bilan oyoq tanasining oldingi qismini shu Shopar Bo‗g‗imidan ayratish kerak bo‘lib kolsa, ayirsimon boylamni kesmasdan turib bu Bo‗g‗imni ayratish hshin. Shunga kura, ayrisimon boylam Shopar Bo‗g‗imining kaliti xisoblanadi. Bu Bo‗g‗im yegarsimon bir o‘k atrofida salgina (ichkariga va tashkariga) xarakat qiladi. 4. Articulatio cuneocuboideonavicularis- ponasimon suyaklarning orka Bo‗g‗im Yuzalari bilan kauiksimon suyakning oldingi Bo‗g‗im Yuzasi xamda kubsimon suyakning medial tomonidagi Bo‗g‗im Yuzasi g‗o‘shilishidan kosil bo‘ladi. Bu Bo‗g‗im bir nechta suyaklar ishtirokida paydo bo‘lishiga karamay, umumiy bitta xalta bilan o‘ralgan. U xar tarafdan bir suyakdan ikkinchisiga o‘tuvchi va shu suyaklarning nomi bilan ataluvchi ko‘p sonli (lig. cadcaneonavicularia plantaria et dorsalia, ligg. Intercuneiformia interrossea va lig. intercuneiformia dorsalia et plantaria) boylamlar vositasida mustaxkamlanadi. Suyaklar oraligidagi torgina Bo‗g‗im bo‘shlig‗i bir-biri bilan tutashgan. 99 5. Articulationes tarsometatarseae - (kaft usti va kaft suyaklari o‘rtasidagi Bo‗g‗imlar) uchta ponasimon va kubsimon suyaklarning proksimal uchlaridagi Bo‗g‗im Yuzalarining g‗o‘shilishidan hosil bo‘ladi. Bu Bo‗g‗imlar birja g‗o‘shilib Lisfrank Bo‗g‗imi deb kam ataladi. Birinchi ponasimon suyak bilan bosh barmokning kaft suyagi o‘rtasidagi Bo‗g‗imning shakli yegarsimon bo‘lib, alohida xalta bilan o‘ralgan. Ikkinchi va uchinchi ponasimon suyaklar o‘rtasidagi ikki Bo‗g‗im bitta xalta bilan, kolgan ikkitasi, IV-V kaft suyaklari bilan kubsimon suyak o‘rtasidagi ikki Bo‗g‗im xam bitta xalta bilan o‘ralgan. Bu Bo‗g‗imlarning xar biri ust tomondan lig. tarsometatarseae dorsalia kaft tomondan lig. tarsometatarseae plantaria va ikki Yon tomondan lig. tarsometatarseae interrossea bilan mustaxkamlangan. Bo‗g‗im xaltalari ichidagi torgina bo‘shlig‗lar kaft suyaklarining Yon oraliklariga xam kiradi. Shuning uchun II, III, IV va V kaft suyaklarining bir-biriga karagan Yon Yuzalari o‘rtasidagi Bo‗g‗imlarga - art. intermetatarseae deb nom berilgan. Bu zo‘nggi Bo‗g‗imlar ust va ost (kaft) tomonlarda bir suyakdan ikkinshn suyakka ko‘ndalang o‘tuvchn - (lig . metatarsea interrossea dorsalia va lig. metatarsea interrossea plontaria) boylamlari bilan mustaxkamlanadi. 6. Articulationes metatarsophalangeae - kaft suyaklari bilap barmok suyaklari o‘rtasidagi Bo‗g‗imlar xuddi qo‗l panjasidagi singari kaft suyaklarining boshchalari bilan birinchi barmok suyaklarining ustki uchlaridagi chukurcha bnrlashishidan hosil bo‘ladi. Xar kaysi Bo‗g‗imning xaltasi Bo‗g‗im Yuzalarining cheti (chegarasi) bo‘ylab yerkin tortilgan. Bu Bo‗g‗imlarning ikki Yon tomonida jo‘lashgan lig. collateralia va kaft tomondagi lig. plantaria - dir. Beshta kaft suyaklarning boshchalarini ko‘ndalangiga tortilgan (lig. metatarsum profundum trasversum boylamlar ushlab turadi. Bu Bo‗g‗imlarda xarakat ko‘ndalang o‘k atrofida Yug‗ori va pastga bukilsa, tikka o‘k atrofida barmoklar uzoklashib, yakinlashadi. Bu xarakatlar anchagina chegaralangan. Lekin qo‗lga nisbatan oyoqda barmoqlarnnng Yuqoriga tomon bukilishlari (ayniksa, tananing uchi pastga karatilgan xolda) kuchli va ancha yerkin sodir bo‘ladi. 7. Articulationes interphalangeae barmok suyaklari (falangalari) o‘rtasidagi Bo‗g‗imlar xuddi qo‗ldagi barmoklar oralik Bo‗g‗imlarga o‘xshab tuzilgan. Umuman oyoq tanasi bajaradigan vazifasi tufayli qo‗l panjasidan ancha fark qiladi. Odam ojirligi fakat oyoqqa tushishi sababli oyoq panjasidagi suyaklarning shakli va jo‘lanish tartibi xam o‘zgaradi. Masalan, kadam tashlash vaktida gavda ojirligini yengillatish va oyoqning yerga tegish vaktidagi zarbni organizmga sezdirmaslik uchun oyoq (oyoq panjasiga ichki (medial) tomondan karalsya) kaft suyaklariningoldingi (pastki) uchlari bilan tovon suyagining orka do‘ngi yerga kadaladi.Tashki (lateral) tomondan karaladigan bo‘lsa, bunday xolatni ko‘rmaymiz, chunki tananing tashki cheti xam yerga tegib turadi. Gumbazning hosil bo‘lishida uzun kaft boylami - lig. plantare longum bilan oyoq tagidagi muskullarning katta axamiyati bor. Agar shu omillar (boylam va muskullar) bo‘shashsa, oyoq gumbazi io‘kolib, yalpoq tana vujudga keladi, bu yesa Yurishn qiyinlashtiradi. Oyoq gumbazi Yurish paytida orkada kolgan oyoqni oldinga tashlash uchun ko‘tarish paytida gavdaning ojirligini oyoqqa tushiradi va gumbaz yeziladi, zo‘ngra gumbaz sekin-asta bo‘shashib, gavdani oldingi tomonga xuddi ressor singari) io‘nalturadi, Yurishni osonlashturadi. Oyoq panjasidagi suyak, muskul, pay kon tomir va nervlarni ezilishdan saklaydi. |