Tourette Bozukluğunda İlaç Tedavisi



Yüklə 126,64 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix05.05.2017
ölçüsü126,64 Kb.
#16775

Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry 2013; 5(2):246-259 

doi:10.5455/cap.20130516 

 

 

 

Tourette Bozukluğunda İlaç Tedavisi 



Pharmacological Treatment of  

Tourette Disorder 

 

Hande Ayraler Taner, Esra Güney, Yasemen Taner 



 

 

 



ÖZET

 

 



Tourette bozukluğu motor ve vokal tiklerle karakterize kronik bir 

nöropsikiyatrik bozukluktur. Hastalığın seyrinde belirtilerde zaman zaman 

düzelmeler ve alevlenmeler görülebilmekte ve belirtiler hastaların yaşam kalite-

sini azaltmaktadır. Hastalar belirtilerinin tedavisi için uzun süre ilaç tedavisi 

almak zorunda kalmakta ve bunun yanı sıra pek çok ilaç yan etkisi ile karşı-

laşmaktadırlar.  Tourette bozukluğu  belirtilerinin farmakoterapi ile kontrolü 

kimi olgularda klinisyenleri ciddi bir şekilde zorlamaktadır. Tourette bozuklu-

ğu  tedavisinde  en sık  alfa 2 reseptör agonistleri ve antipsikotik  ilaçlar  kulla-

nılmaktadır.  Tourette bozukluğu  tedavisinde  en sık kullanılan yeni nesil 

antipsikotikler risperidon ve aripiprazoldür. Bunun yanı sıra çelişkili sonuçları 

olan dopamin agonistleri, tetrabenazin, topiramat, levatirasetam ve delta-9-

tetrahidrokannabinol ile yapılan yeni çalışmalar da mevcuttur. 

 

Anahtar Sözcükler: Tourette Bozukluğu, tikler, antipsikotik ilaçlar. 

 

 



ABSTRACT 

 

Tourette disorder is a chronic neuropsychiatric disorder characterized by vocal 



and motor tics. The course of the disorder shows waxing and vaning pattern 

and symptoms adversely affect patients’ quality of life. Patients use 

psychopharmacologic agents for long periods to control their symptoms 

during which they also struggle with drug related side effects. Clinicians face 

serious difficulties in controlling  symptoms with psychopharmacological 

agents. Primarily alpha 2 receptor agonists and antipsychotic drugs have been 

used in the treatment of Tourette disorder. Risperidone and aripiprazole are 

the most commonly used new generation antipsychotics in the treatment. In 

addition there are  contradictory findings regarding the use of dopamine 

agonists, tetrabenazine, topiramate, levatirasetame, and delta-9-

tetrahydrocannabinol in these patients 

 

Keywords: Tourette disorder, tics, antipsychotic drugs. 

 

 

 



©2013, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar  eISSN:1309-0674  pISSN:1309-0658 

 


247 

Tourette Bozukluğunda Farmakolojik Tedavi 

 

ourette bozukluğu motor ve vokal tiklerle karakterize kronik 



nöropsikiyatrik bir bozukluktur. Tarihte ilk kez 1432 yılında Sprenger 

ve Kraemer tarafından “Cadıların Çekici” (Malleus Maleficarium) adlı 

motor ve vokal tikleri olan bir papazın anlatıldığı bir  kitapta yer almıştır. 

1885 yılında 9 hastada çocukluk başlangıçlı tikler ve kontrol edilemeyen sesler 

ve sözler çıkarma ile Fransız nörolog Gilles de la Tourette tarafından tanım-

lanmıştır. Bozuklukta çocuk çağı başlangıçlı sterotipik anormal davranışlar 

yapma, sesler çıkarma öyküsü bulunur. Bu hastalarda ekolali, koprolali görü-

lebilir. Kalıtımsal özelliklerin yoğun olduğu bu bozuklukta, belirtiler zaman 

zaman alevlenmeler ve azalmalar gösterebilir. Tedavide ilaç tedavisi, cerrahi 

yöntemler ve çeşitli davranışsal terapiler kullanılmaktadır. [1,2] Hastalığın 

farmakoterapisinde sıklıkla alfa iki reseptör agonistleri ve antipsikotikler ön 

plandadır. Bunun yanı sıra halen üzerinde çalışılan pek çok farmakolojik ajan 

bulunmaktadır. Bu derlemede Tourette bozukluğu  psikofarmakolojisinde 

kullanılan ilaçlar ve bu konudaki yeni gelişmeler gözden geçirilmiştir. 



Tanımı 

Tourette bozukluğunun  tanısı, öyküye ve tiklerin gözlemlenmesine dayanır. 

DSM-IV-TR tanı ölçütleri arasında eş zamanlı olarak ya da hastalık sırasında 

kimi zaman birden çok motor ve vokal tikin bir arada bulunması ve bu belirti-

lerin en az 1 yıldır devam ediyor olması bulunmaktadır.[3] Eşlik eden davra-

nış problemlerinin gözlenmesi [özellikle dikkat eksikliği hiperaktivite bozuk-

luğu  (DEHB) ve obsesif kompulsif bozukluk] ve ailede benzer belirtilerin 

bulunması tanıyı güçlendirir.  

Tourette bozukluğundaki tikler ani, kısa, aralıklı, istemsiz veya yarı-istemli 

hareket (motor tikler) ve seslerden (fonik ya da vokal tikler) oluşur. Tikler 

çoğu hastada karşı konulamaz ve istemsiz olmalarına karşın, bazı bireylerde 

değişik sürelerde baskılanabilir.[4]  Tourette bozukluğu  çocuk ve ergenlerde 

belirgin bir zorlanma ve sıkıntıya yol açmanın yanı sıra toplumsal ve akade-

mik anlamda ciddi işlevsellik kaybına yol açar. Tourette bozukluğu, DEHB, 

obsesif kompulsif bozukluk, zayıf dürtü kontrolü ve diğer psikiyatrik bozuk-

luklarla (anksiyete ve duygudurum bozuklukları, öğrenme bozuklukları, uyku 

bozuklukları, bağlanma bozukluğu, karşıt olma-karşı gelme bozukluğu, ken-

dini yaralama davranışı) çok sık birliktelik gösterir.[4,5]  

Bozukluğun dünya çapında prevalansı 5-18 yaş aralığındaki çocuk ve 

gençlerde  %0.4 ile %3.8 arasında değişen oranlarda bildirilmektedir. Erkek-

lerde görülme sıklığı kızlardan yaklaşık 3 kat fazladır.[6] 

www.cappsy.org 



 

Ayraler Taner ve ark. 

248 

 

Bunların dışında bozukluğun “kötü gidişli Tourette bozukluğu” olarak ta-



nımlanan bir türü mevcuttur. Tourette bozukluğu belirtileri sebebiyle ikiden 

fazla acil servis başvuru ya da bir kez hastaneye yatış öyküsü bulunanlara “kötü 

gidişli Tourette bozukluğu” denilir.[7] Tourette bozukluğu nedeniyle takipli 

333 çocuğun 3 yıl boyunca izlendiği bir çalışmada, bu çocukların 17’sinin 

(%5.1) kötü gidişli Tourette bozukluğu  ölçütlerini  karşıladığı belirtilmiştir. 

Bu hastaların hastaneye ve acil servise başvuru nedenleri tik nedenli yaralan-

malar, kendini yaralama davranışı, kontrol edilemeyen şiddet, saldırganlık 

davranışı ve intihar düşüncesi/girişimleridir. Kötü gidişli Tourette bozukluğu 

bulunan hastalar diğer Tourette bozukluğu tanısı alan hastalarla karşılaştırıldı-

ğında,  bu hastalarda obsesif kompulsif bozukluk öyküsünün ve kompleks 

tiklerinin daha sık olduğu belirlenmiştir. Kötü gidişli Tourette bozukluğunda 

koprolali, kopropraksi, duygudurum bozuklukluğu ve özkıyım düşüncesi daha 

sık ve ilaç tedavisine yanıt daha düşüktür.[7] 

Etyoloji        

Tourette bozukluğu  genetik, nörokimyasal, nöroanatomik ve immunolojik 

faktörlerin sebep olduğu bir hastalıktır. İkiz çiftler  eş hastalanma, 

kalıtılabilirliğin ölçümünü ve böylece fenotipin ne kadarının genetik faktör-

lerden etkilendiğini değerlendirmeyi sağlar. Tourette bozukluğu’nun 

monozigot ikizlerinde dizigot ikizlerinden daha sık görüldüğü bildirilmiştir. 

Yapılan bir ikiz çalışmasında, monozigot ikizlerinde Tourette bozukluğu için 

yüksek eş hastalanma oranı (%56) saptanmıştır.  Kronik tik bozukluklarının 

tümü bir arada değerlendirildiğinde daha yüksek bir eş hastalanma oranı 

(%94) bildirilmiştir. Fakat Tourette bozukluğu belirtilerinin klinik ağırlığının 

genetik bir bağlantısının olmadığı, belirtilerin derecesinin doğum sonrası ve 

doğum öncesi çeşitli faktörlerle ilişkili olduğu belirlenmiştir.[8] Bu alanda 

dizigot ikizlerle yapılan çok daha az sayıda çalışma bulunmaktadır. Tourette 

bozukluğunun dizigotik ikizlerdeki eş hastalanma oranı %8 olarak saptanmış-

tır. Bu bulgu Tourette bozukluğunda genetik faktörlerin önemli bir etken 

olduğunu göstermektedir.[9] 

Başlangıçta Tourette bozukluğu gelişiminden sadece bazal gangliyonlar so-

rumlu tutulmuştur. Ancak sonrasında yapılan çalışmalar frontal korteks, 

talamus ve paralimbik bölgelerin de hastalığın gelişmesinde önemli olduğunu 

göstermiştir. Tourette bozukluğu etyolojisinde bazal gangliyonlar ve kortiko-

striatal talamo-kortikal anormallilerin rol oynadığına yönelik  güçlü kanıtlar 

mevcuttur. Yapılan çalışmalarda Tourette bozukluğunda paralimbik bölgeler-

Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar - Current Approaches in Psychiatry 

 


249 

Tourette Bozukluğunda Farmakolojik Tedavi 

 

de ve ventral prefrontal kortekste; özellikle orbitofrontal, inferior insular, 



parahipokampal bölgelerde hipometabolizma saptanmıştır. Benzer şekilde 

ventral striatumu da içeren subkortikal bölgelerde de hipometabolizma bildi-

rilmiştir.[1,10,11] 

Dopamin 2 (D2) reseptör blokaj etkisi güçlü olan antipsikotiklerin 

Tourette bozukluğu tedavisindeki etkinliğinin gözlenmesi, Tourette bozuklu-

ğu  etyopatogenezinde dopaminerjik sistemin önemli bir rolü olduğunu dü-

şündürtmüştür. Özellikle belirgin D2 reseptör blokajı etkisi bulunan 

antipsikotiklerin,  Tourette bozukluğu olanhastalarda ventral striatumdaki 

artmış dopaminerjik aktiviteyi azaltığı düşünülmektedir.[12] Tourette bozuk-

luğunda serotonerjik sistemin de etkilendiğine dair bulgular  da  mevcuttur. 

Son yıllarda beyin proton magnetik rezonans spektroskopisiyle Tourette bo-

zukluğu nörokimyası aydınlatılmaya çalışılmıştır.[1,13] 

Tik bozukluğu bulguları 1800’lü yıllardan itibaren enfeksiyonlarla ilişki-

lendirilmiştir. Akut romatizmal ateş sonrasında oluşan Sydenham koresi;  

Tourette bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk ve DEHB gibi, bazal gangli-

yonlar, bunlarla ilgili kortikal bölgeler ve talamik bölgelerle ilişkilidir.[14] A 

grubu beta hemolitik streptokok enfeksiyonlarının Tourette bozukluğu bulgu-

larını alevlendirdiğine dair çeşitli çalışmalar mevcuttur. A grubu beta 

hemolitik streptokok enfeksiyonu sonrasında ortaya çıkan nöropsikiyatrik 

bozukluklar sonraki dönemde PANDAS (pediatric autoimmune 

neuropsychiatric disorders associated with streptococcal  infections) olarak 

adlandırılmıştır. Bu grup hastalıklarda kaudat nukleus ve putamene  karşı 

antikorlar saptanmıştır.[14] 

Tedavi 

Tourette bozukluğu  tedavisinde ilk aşamada çocuk, aile ve öğretmenlerin 

hastalık konusunda bilgilendirilmesi gereklidir. Bulgular çocuğun okul başarı-

sını, kişisel ilişkilerini ve hayat kalitesini etkilemeye başladığında, 

farmakoterapi öncelikli tedavi yöntemidir. Tedavide ana amaç, tiklerin tama-

mıyla kaybolması değil, çocuğun bu tiklerden dolayı duyduğu rahatsızlık hissi 

ve utancı en düşük seviyede tutacak şekilde tiklerin  kontrolünü sağlamak 

olmalıdır.[5] 

Tourette bozukluğunun farmakolojik tedavisinde en sık kullanılan ilaçlar 

alfa iki reseptör agonistleri ve antipsikotik ilaçlardır. 



Alfa-2 Reseptör Agonistleri 

www.cappsy.org 

 


Ayraler Taner ve ark. 

250 

 

Alfa-2 reseptör agonistleri tiklerin kontrolünde orta düzeyde bir etkiye sahip-



tirler. Geçmişte alfa-2 agonistlerden en sık kullanılan ajan klonidin olmasına 

karşın, günümüzde daha az sedasyon yapması ve günde tek doz kullanım 

avantajıyla guanfasin tercih edilmektedir. Özellikle DEHB ve tik bozuklukla-

rının bir arada bulunduğu olgularda klonidin, tek başına ya da metilfenidat ile 

birlikte kullanılabilir.[15]  

Klonidinin tablet ve transdermal formları mevcuttur; dozu 0,05 mg/gün 

olarak başlanıp, 0,1-0,3 mg/gün’e çıkılabilir. Klonidine bağlı olarak en sık 

görülen yan etkiler anksiyete artışı ve uykusuzluktur. EKG ve kan basıncının 

tedavi başlangıcında ve kontrollerde değerlendirilmesi önerilir. Yapılan 

randomize plasebo kontrollü çalışmalarda klonidinin Tourette bozukluğu 

tedavisinde etkin olduğu gösterilmiştir [16].  

Guanfasin 0,5 mg/gün başlanıp günde 3 kez 1mg’a kadar kullanılabilir. 

Guanfasinin en sık görülen yan etkileri sedasyon, baş ağrısı, sersemlik hissi, 

irritabilite ve ağız kuruluğudur. Guanfasin ile tedavi edilen bazı çocuklarda 

senkop görülmüştür.[17] Tiklerin ve DEHB’nin birarada olduğu çocuklarda 

guanfasinin etkinliğini araştıran plasebo kontrollü bir çalışmada, guanfazin 

kullanan grupta öğretmen değerlendirme ölçeği puanları %37 azalırken, bu 

oran plasebo grubunda %8 olarak saptanmıştır. Ayrıca guanfasin kullanan 

grupta tik yoğunluğunda %31’lik bir düşüş gözlenirken, plasebo grubunda 

herhangi bir değişiklik bulunmamıştır.[18] 



Tipik ve Atipik Antipsikotikler 

Tourette bozukluğu  tedavisinde uzun süre tipik  antipsikotiklerden 

haloperidol ve pimozid üzerinde durulmuştur.[16] Yapılan çift kör randomize 

kontrollü bir çalışmada pimozidin, tiklerin kontrolünde etkinlik ve yan etki 

yönünden haloperidol’den üstün olduğu saptanmıştır. Her iki ilacın da orta-

lama 3.4 mg/gün dozunda kullanıldığı yine aynı çalışmada, haloperidol ile 

tedaviyi kısıtlayıcı yan etkilerin oranı %41 olarak saptanmıştır.[20] Pimozidin 

Tourette bozukluğu tedavisinde diğer antipsikotiklerle ve plaseboyla karşılaştı-

rıldığı bir metaanaliz çalışmasında pimozidin plaseboya göre üstün olduğu 

saptanmıştır. Aynı metaanaliz kapsamında değerlendirilen bir çalışmada 

haloperidol ile kıyaslanınca daha üstün bulunmuştur.  İki çalışmada ise etki 

açısından haloperidol ile arasında anlamlı bir farklılık saptanmamıştır. 

Haloperidol ile karşılaştırıldığında pimozidin daha az sıklıkta yan etkiye yol 

açtığı belirlenmiştir. Yine aynı metaanaliz çalışmasında etki açısından pimozid 

ve risperidon arasında anlamlı bir fark saptanmamıştır.[21] Haloperidol, 

Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar - Current Approaches in Psychiatry 

 


251 

Tourette Bozukluğunda Farmakolojik Tedavi 

 

flufenazin ve klonidinin Tourette bozukluğundaki  etki ve yan etkilerinin 



araştırıldığı bir çalışmada flufenazinin etkinliği kanıtlanmış ve haloperidole 

göre daha az yan etkisinin olduğu bildirilmiştir.[22] 

Tipik antipsikotiklerin yan etki profilleri kullanımlarını zorlaştırmakta ve 

atipik antipsikotiklerin tercih edilmesine neden olmaktadır.[19] Özellikle öfke 

ve saldırganlık gibi belirtilerin ön planda olduğu hastalarda atipik 

antipsikotikler sıklıkla tercih edilmektedir.[23] 

Atipik  antipsikotiklerden  Tourette bozukluğu  tedavisinde en iyi incelen-

miş ilaç risperidondur. Risperidon 1993 yılında Tourette bozukluğu tedavisi 

için FDA  onayı almıştır. Risperidonun D2 ve 5HT reseptörlerine yoğun 

afinitesi vardır.[16] Çocuk ve erişkin 26 Tourette bozukluğu hastasının (6-62 

yaş aralığında) dahil edildiği bir çalışmada 16 hastaya risperidon, 16 hastaya 

da plasebo verilmiştir. Risperidon kullanan hastalarda plaseboya göre Tourette 

bozukluğu  belirtilerinde daha belirgin düzelme görüldüğü saptanmıştır.[24] 

Tourette bozukluğu olan 48 ergen ve erişkinin dahil edildiği farklı bir çalış-

mada 24 hastaya 0.5-6 mg/gün risperidon (ortalama 2.5 mg/gün), 24 hastaya 

ise plasebo verilmiş; risperidon ve plasebo grupları arasında distonik reaksiyon 

ve diskinetik hareketler açısından anlamlı bir fark bulunmamıştır. Risperidon 

grubunda en sık görülen yan etkinin yorgunluk ve somnolans olduğu belir-

lenmiştir.[25] Tourette bozukluğu tanısı bulunan 21 hastanın (7-17 yaş ara-

sında) dahil edildiği bir çalışmada ise risperdon ve klonidinin Tourette bozuk-

luğu tedavisinde etkinliği karşılaştırılmış; iki grup arasında etkinlik açısından 

anlamlı bir fark saptanmamıştır. Ancak komorbid obsesif kompulsif bozukluk 

tanısı bulunanlarda risperidon daha etkin bulunmuştur.[26] 

Ziprasidon ile yapılmış plasebo kontrollü bir çalışmada ziprasidonun tik-

lerde %39 oranında etkili olduğu belirlenmiştir. Bu çalışmada 56 gün boyun-

ca takip edilen 28 hastadan sadece birinde ziprasidona bağlı akatizi saptanmış 

ve bu yan etki doz azaltımıyla düzelmiştir. [27] 

Tourette bozukluğu  tedavisinde kullanılan atipik  antipsikotik  ilaçlardan 

bir diğeri aripiprazoldür. Başlangıç dozu olarak 5 mg/gün aripiprazol kullanı-

lan bir çalışmada, aripiprazolün tik belirtilerini kontrol etmede etkin olduğu 

saptanmıştır.[28] Tedaviye dirençli tik bozukluğu bulunan 24 çocuk ve ergen-

le yapılan bir başka çalışmada, ortalama 12.3 mg/gün aripiprazolün hastaların 

tümünde tik belirtilerini azalttığı bildirilmiştir. Fakat hastaların %22’si yan 

etkiler nedeniyle tedaviyi sonlandırmıştır. Bu çalışmada aripiprazol ile en sık 

bildirilen yan etkiler kilo alımı, akatizi ve sedasyondur.[29] Çocuk ve ergen-

lerde yapılan farklı bir çalışmada ortalama 3.3 mg/gün aripiprazolün, Yale 

Global Tik Değerlendirme Ölçeğinde (YGTDÖ) motor, sesli ve toplam tik 

www.cappsy.org 

 


Ayraler Taner ve ark. 

252 

 

puanlarında tedavi öncesi ve sonrası değerlerde anlamlı farklılık bildirilmiş-



tir.[30] Daha önce Tourette bozukluğu nedeniyle kullanılan çeşitli tedaviler-

den yararlanmamış, 12 yaşında bir olguda aripiprazolün 10 mg/gün başlangıç 

dozunun ardından, 20 mg/gün dozunda tik belirtilerinde belirgin yararlılığı 

olduğu gösterilmiştir. Bu olguda ilk haftada gözlenen hafif somnolans dışında 

herhangi bir yan etki gözlenmemiştir.[31] Pimozid ve aripiprazolün 

kardiyovasküler güvenirlik açısından karşılaştırıldığı 24 aylık bir izlem çalış-

masında, aripiprazolun (ortalama 5.3  mg/gün) EKG’de anlamlı bir değişme 

yapmadığı saptanmıştır. Aripiprazol kullanılan 25 hastadan birinde saptanan 

hipertansiyonun ilaç dozunun azaltılmasıyla düzeldiği bildirilmiştir. Bu çalış-

manın sonunda pimozid (ortalama 4.4 mg/gün) kullanılan grupta kan basın-

cında düşme, QT ve Qtc intervalinde uzama bildirilmiştir.[32]  

Olanzapinin Tourette bozukluğunda kullanımıyla ilgili çalışmalar mevcut-

tur. Yapılan 6 haftalık bir çalışmada olanzapinin YGTDÖ’de  %30’luk bir 

düşüş sağladığı saptanmış; ayrıca eşlik eden DEHB tanısı olan hastalarda 

DEHB belirtilerinde başlangıca göre %33-50 oranlarında bir düzelme göste-

rilmiştir. Bunun yanı sıra hastaların davranışsal belirtilerinde de azalma oldu-

ğu görülmüştür. Olanzapin ile ilgili en sık belirtilen yan etkiler sedasyon ve 

kilo alımı olmuştur.[33]  On  hastanın 8 hafta boyunca incelendiği ortalama 

14.5 mg/gün olanzapin kullanılan bir başka çalışmada da olanzapinin 

Tourette bozukluğu tedavisinde etkin olduğu gözlenmiştir.[34] 20-44 yaşları 

arasında  Tourette bozukluğu  tanısı bulunan 10 erişkin  hastanın incelendiği 

bir çalışmada ortalama 10.9 mg/gün olanzapin kullanılmış, hastaların yarısın-

da  YGTDÖ’de  20 puan ve üzerinde düşme gözlenmiştir. 2 hasta yoğun 

sedasyon yan etkisi dolayısıyla çalışmadan çekilmiştir.[35] 

Ketiyapin ise D2 reseptörlerinden daha çok 5-HT2 reseptörlerine etkisi 

olan bir atipik antipsikotik ilaçtır. Ketiyapinin Tourette bozukluğunda kulla-

nımına dair çeşitli olgu bildirimleri ve kontrollü çalışmalar mevcuttur.[16] 

Ortalama yaşları 11.4 yıl olan Tourette bozukluğu hastalarının incelendiği 8 

haftalık açık uçlu bir çalışmada, 72.9±22.5 mg/gün ketiyapin ile belirtilerde 

%30-100 arasında düzelme olduğu saptanmıştır.[36] 8-18 yaşları arasında 

Tourette bozukluğu  olan hastaların dahil edildiği farklı bir çalışmada, 25 

mg/gün başlangıç dozunun ardından, 4. ve 8. haftalarda sırasıyla ortalama 

114.6±51.6 mg/gün ve 175.0±116.8 mg/gün ketiyapin ile Tourette bozuklu-

ğu belirtilerinde belirgin düzelme saptanmıştır. Bu çalışmada ketiyapinin hafif 

fakat anlamlı bir kilo artışına neden olduğu görülmüştür.[37] 

Tourette bozukluğu  tedavisinde farklı antipsikotiklerin de etkinliği de-

nenmiştir. Sülprid hem antipsikotik hem de antidepresan aktivitesi bulunan 

Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar - Current Approaches in Psychiatry 

 


253 

Tourette Bozukluğunda Farmakolojik Tedavi 

 

seçici dopamin D2 reseptör antagonistidir.[16] Sülprid ile tedavi edilen 63 



Tourette bozukluğu’li  hastanın (10-68 yaş aralığında) değerlendirildiği bir 

çalışmada 400 mg/gün dozunda tiklerin yoğunluğunda %59 oranında bir 

azalma saptanmıştır.[38] Farklı bir çalışmada Tourette bozukluğu olan çocuk 

ve ergenlerde sülprid ile 6 haftalık tedavi sonucunda, motor ve vokal tiklerde 

anlamlı azalma saptanmıştır. Bu çalışmada hastalarda görülen yan etki sıklığı-

nın az olduğu belirtilmiş ve en sık görülen yan etkinin sedasyon olduğu bildi-

rilmiştir.[39] Bunun yanı sıra, Tourette bozukluğu tedavisinde amisülpridin 

etkinliğini gösteren çeşitli yayınlar mevcuttur.[40-42] 



Diğer Farmakolojik İlaçlar 

Tourette bozukluğu  tedavisinde dopamin agonistlerinin kullanımı ile ilgili 

yayınlar mevcuttur. Dopamin aganistleri ropinirol ve pramipexol özellikle 

Parkinson hastalığı ve huzursuz bacak sendromu tedavisinde kullanılmaktadır. 

Tourette bozukluğu tedavisinde levadopa ve ropirinol kullanımı ile ilgili ça-

lışmalar mevcuttur.[43,44] Yine bir dopamin agonisti olan pergolid Tourette 

bozukluğu  tedavisinde denenmiştir. Fakat kardiyak yan etkilerinden dolayı 

piyasadan çekilmiştir. Pergolid özellikle presinaptik D2 otoreseptörler üzerine 

etkili olup sinaptik aralıktaki dopamin miktarının azalmasına neden olmakta, 

böylece post-sinaptik D2 reseptörlerindeki dopamin etkisini azaltmakta-

dır.[45] 

Tetrabenazin  Tourette bozukluğu  tedavisinde kullanılabilecek güçlü bir 

tik baskılayıcı ajandır. Tetrabenazin veziküler monoamin  taşıyıcısı 2’yi bloke 

eder ve böylece presinaptik dopamin, serotinin ve norepinefrin düzeylerini 

düşürür. Ayrıca zayıf bir D2 blokaj etkisi de vardır. Fakat serotonin düzeyin-

deki azalma depresif semptomlara, dopamin düzeyindeki azalma ise akatizi ve 

ekstrapiramidal sistem yan etkilerine neden olabilmektedir. Ayrıca nadir de 

olsa ciddi ölümcül bir yan etki olan malign nöroleptik sendroma da neden 

olabileceği bildirilmektedir.[46] 

Bir antiepileptik ilaç olan topiramat güçlü bir gamaaminobütirik asit 

(GABA) inhibitörüdür. GABA Tourette bozukluğunda 

ki 


kortikostriatotalamik döngüde rol alır. Topiramat bazal gangliyonlardaki 

anormal nöronal ateşlemeyi azaltarak tiklerin azalmasına neden olabilir. 

Topiramatın tiklerin tedavisinde alternatif bir ilaç olabileceğini bildiren çalış-

malar mevcuttur.[47] Tiklerin kontrolünde denenmiş bir başka GABA inhibi-

törü de levatirasetamdır. Levatirasetamın Tourette bozukluğu  tedavisinde 

etkin olduğunu gösteren çeşitli yayınlar mevcuttur.[48-50] GABA-B inhibitö-

www.cappsy.org 

 


Ayraler Taner ve ark. 

254 

 

rü olan baklofenin tik bozukluklarındaki etkinliği ile ilgili yapılan çift kör 



plasebo kontrollü bir çalışmada baklofenin tik bozukluklarında etkili olduğu 

saptanmıştır.[51] 

Tütün psikoaktif olan alkoloid nikotin içerir. Her ne kadar sağlığa zararlı 

birçok etkileri olsa da bazı hastalıklar için terapötik etkinliği bulunabilir. Ni-

kotinin Parkinson hastalığı, şizofreni, DEHB, depresyon tedavisinde etkili 

olabileceğine dair kanıtlar vardır. Nikotin, nikotinik asetilkolin reseptörlerinin 

potent bir agonistidir.[52] Kortikal inhibisyonda azalmış uyarılmaya neden 

olarak tiklerde azalmaya neden olabilir. Tek başına nikotinin tik bozukluğun-

da etkin olduğunu gösteren yayınların yanı sıra, haloperidol ve nikotinin 

birlikte kullanımının tikleri azalttığına dair yayınlar mevcuttur.[53,54] 7 

mg/24 saat etkisi bulunan nikotin bandı ve haloperidolün birlikte kullanıldığı 

çift kör randomize bir çalışmada, Tourette bozukluğu tedavisinde haloperidol 

ile birlikte kullanılan nikotin davranış sorunlarını kontrol etmede plaseboya 

göre daha etkin bulunmuştur. Nikotin kullanımıyla ortaya çıkan en sık yan 

etkinin bulantı ve kusma olduğu bildirilmiştir.[55] Dört Tourette bozukluğu 

hastasına 2 adet 10 mg nikotin içeren transdermal nikotin bandının 48 saat 

boyunca ardışık olarak yapıştırılması yöntemiyle yapılan açık uçlu bir çalış-

mada, 4 hafta sonrasına kadar tiklerde azalma olduğu gözlenmiştir.[56] 

Androjenlerin Tourette bozukluğu patofizyolojisinde yer aldığını destekle-

yen kanıtlar vardır. 1990 yılında bildirilen iki  olgu sunumunda Tourette 

bozukluğu  tanısı almış olan iki atletin anabolik steroid (stanozolol ve 

methandrostenolon) kullanımı sonrasında tiklerinde artış olduğu bildirilmiş-

tir.[57] Testosteron sentezinde rol oynayan bir enzim olan 5 alfa redüktazı 

inhibe eden finasterid benign prostat hipertrofisi ve alopesi tedavisinde kulla-

nılmaktadır. Bir çalışmada Tourette bozukluğu olan hastalarda 18 hafta bo-

yunca 5  mg/gün finasterid kullanılmıştır. Bu çalışmada finasterid etkili bu-

lunmuştur. On hastadan ikisinde libido azalması ve ereksiyon güçlüğü nede-

niyle tedavi sonlandırılmak zorunda kalınmıştır.[58] Otuzdört  yaşında 25 

yıldır Tourette bozukluğu tanısı bulunan bir başka olguya kullanmakta oldu-

ğu tedaviye ek olarak 5mg/gün finasterid eklenmiş ve yan etki olmaksızın 

Tourette bozukluğu belirtilerinde belirgin azalma saptanmıştır.[59] 

Tourette bozukluğu tedavisinde cannabis sativa ve psikoaktif etken mad-

desi olan delta-9-tetrahidrokannabinol (delta-9-THC) kullanımına dair yayın-

lar mevcuttur. Tourette bozukluğu  tanısı olan hastalarda yapılan randomize 

çift kör plasebo kontrollü bir çalışmada, delta-9-THC’nin tiklerde ve obsesif 

kompulsif davranışlarda azalma sağladığı saptanmıştır. Bu çalışmada belirti-

lerdeki düzelme ve kandaki delta-9-THC’nin bir metaboliti olan 11-hidroksi-

Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar - Current Approaches in Psychiatry 

 


255 

Tourette Bozukluğunda Farmakolojik Tedavi 

 

Delta(9)-tetrahidrokannabinol konsantrasyonu arasında önemli bir bağlantı 



saptanmıştır ve tedaviye bağlı herhangi bir ciddi yan etki gözlenmemiştir.[60] 

Bir başka çalışmada, 6 hafta boyunca delta-9-THC kullanılan Tourette bo-

zukluğu  tanılı 24 hastada, delta-9-THC’nin  bilişsel işlevlerde  herhangi bir 

bozulmaya neden olmadığı saptanmıştır. Sadece 1 hasta anksiyete ve huzur-

suzluk nedeniyle çalışmadan ayrılmıştır.[61] 

Sonuç 

Tourette bozukluğu yaşam kalitesini düşüren, ciddi sonuçları olabilen kronik 

bir nöropsikiyatrik bozukluktur.[62]  Hastalar uzun süre ilaç kullanmak zo-

runda kalmakta bu da ilaç yan etkileri başta olmak üzere birçok ek zorluklara 

neden olmaktadır. Kullanım kolaylığı olan, yan etkisi az olan yeni moleküller 

bu hastalığın tedavisinde umut ışığı olmaktadır. 



Kaynaklar 

1.

 



Bloch MH, Leckman JF. Tic disorders. In Lewis’s Child and Adolescent Psychiatry: 

A  Comprensive Textbook, 4th ed.  (Eds  A  Martin,  FR  Volkmar):569-583. 

Philadelphia, Lippincott Williams Wilkins, 2007. 

2.

 



McNaught K St.P, Mink JW. Advances in understanding and treatment of Tourette 

syndrome. Nat Rev Neurol 2001; 7:667-676. 

3.

 

American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental 



disorders (4th ed., text rev.). Washington DC, American Psychiatric Association, 

2000. 


4.

 

Carter AS, Pauls DL, Leckman JF, Cohen DJ. A prospective longitudinal study of 



Gilles de la Tourette's syndrome. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 1994; 33:377-

85. 


5.

 

Jankovic J. Tourette's syndrome. N Engl J Med 2001; 345:1184-1192. 



6.

 

Robertson MM. The Gilles de la Tourette  Syndrome:  the current status. Arch Dis 



Child Educ Pract Ed 2012; 97:166-175. 

7.

 



Cheung MY,Shahed C, Jankovic J.  Malignant Tourette syndrome. Mov Disord 

2007; 22:1743-1750. 

8.

 

Hyde TM, Aaronson BA, Randolph C, Rickler KC, Weinberger DR. Relationship of 



birth weight to the phenotypic expression of Gilles de la Tourette's syndrome in 

monozygotic twins. Neurology 1992; 42:652-658. 

9.

 

Price RA, Kidd KK, Cohen DJ, Pauls DL, Leckman JF. A twin study of Tourette 



syndrome. Arch Gen Psychiatry 1985; 42:815-820. 

10.


 

Braun AR, Stoetter B, Randolph C,  Hsiao JK,  Vladar K,  Gernert J  et al. The 

functional neuroanatomy of Tourette's syndrome: an FDG-PET study. I:  regional 

changes in cerebral glucose metabolism differentiating patients and controls. 

Neuropsychopharmacology 1993; 9:277-291. 

www.cappsy.org 

 


Ayraler Taner ve ark. 

256 

 

11.



 

Braun AR, Randolph C, Stoetter B, Mohr E, Cox C, Vladar K et al.The functional 

neuroanatomy of Tourette's syndrome: an FDG-PET study. II: relationships between 

regional cerebral metabolism and associated behavioral and cognitive features of the 

illness, Neuropsychopharmacology 1995; 13:151-168.  

12.


 

Albin RL, Koeppe RA, Bohnen NI, Nichols TE,Meyer P,Wernette K et al. Increased 

ventral striatal monoaminergic innervation in Tourette syndrome Neurology 2003; 

61:310-315. 

13.

 

Semerci B. Tik Bozuklukları. In Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları, 1.baskı 



(Eds A Aysev, Y Taner):603-613. İstanbul, Golden Print, 2007. 

14.


 

Hallett JJ, Harling-Berg CJ, Knopf PM, Stopa EG,  Kiessling LS. Anti-striatal 

antibodies in Tourette syndrome cause neuronal dysfunction. J Neuroimmunol 2000; 

111:195-202. 

15.

 

Tourette Syndrome Study Group.treatment of ADHD in children with tics: a 



randomized controlled trial. Neurology 2002; 58:527-536. 

16.


 

Roessner V, Plessen KJ, Rothenberger A, Ludolph AG,  Rizzo R, Skov L et al. 

European clinical guidelines for Tourette syndrome and other tic disorders. Part II: 

pharmacological treatment, Eur Child Adolesc Psychiatry 2011; 20:173-196. 

17.

 

King A, Harris P, Fritzell J, Kurlan R. Syncope in children with Tourette’s syndrome 



treated with guanfacine. Mov Disord 2006;21:419-420. 

18.


 

Scahill L, Chappell PB, Kim YS, Schultz RT, Katsovich L, Shepherd E et al.A 

placebo-controlled study of guanfacine in the treatment of children with tic disorders 

and attention deficit hyperactivity disorder. Am J Psychiatry 2001; 158:1067-1074. 

19.

 

Eddy CM,  Rickards HE,  Cavanna AE. Treatment strategies for tics in Tourette 



syndrome Ther Adv Neurol Disord 2011; 4:25-45. 

20.


 

Sallee FR, Nesbitt L, Jackson C, Sine  L, Sethuraman G. Relative efficacy of 

haloperidol and pimozide in children and adolescents with Tourette’s disorder. Am J 

Psychiatry 1997; 154:1057-1062.  

21.

 

Pringsheim T, Marras C.  Pimozide for tics in Tourette’s syndrome. Cochrane 



Database Syst Rev 2009; 2:

 

CD006996. 



22.

 

Singer HS, Gammon K, Quaskey S. Haloperidole, fluphenazine and clonidine in 



Tourette syndrome: controversies in treatment. Pediatr Neurosci 1985-86; 12:71-74. 

23.


 

Jensen PS, Buitelaar J, Pandina GJ, Binder C, Haas M. Management of psychiatric 

disorders in children and adolescents with atypical antipsychotics: a systematic review 

of published clinical trials. Eur Child Adolesc Psychiatry 2007; 16:104-120. 

24.

 

Scahill L, Leckman JF, Schultz RT, Katsovich L, Peterson BS. A placebo controlled 



trial of risperidone in Tourette syndrome. Neurology 2003; 60:1130-1135. 

25.


 

Dion Y, Annable L, Sandor P, Chouinard G.  Risperidone in the treatment of 

Tourette syndrome: a double-blind, placebocontrolled trial. J Clin Psychopharmacol. 

2002; 22:31-39. 

26.

 

Gaffney GR, Perry PJ, Lund BC, Bever-Stille KA, Arndt S, Kuperman S. Risperidone 



versus clonidine in the treatment of children and adolescents with Tourette’s 

syndrome. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 2002; 41:330-336. 

Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar - Current Approaches in Psychiatry 

 


257 

Tourette Bozukluğunda Farmakolojik Tedavi 

 

27.


 

Sallee FR, Kurlan R, Goetz CG, Singer H,  Scahill L,  Law G  et al. Ziprasidone 

treatment of children and adolescents with Tourette’s syndrome: a pilot study. J Am 

Acad Child Adolesc Psychiatry 2000; 39:292-299. 

28.

 

Yoo HK, Choi SH, Park S, Wang HR, Hong JP, Kim CY. An open-label study of the 



efficacy and tolerability of aripiprazole for children and adolescents with tic disorders. 

J Clin Psychiatry 2007; 68:1088-1093. 

29.

 

Budman C, Coffey BJ, Shechter R, Schrock M,  Wieland N,  Spirgel A  et al. 



Aripiprazole in children and adolescents with Tourette disorder with and without 

explosive outbursts. J Child Adolesc Psychopharmacol 2008; 18:509-515. 

30.

 

Murphy TK, Mutch PJ, Reid JM, Edge PJ, Storch EA, Bengtson M et al. Open label 



aripiprazole in the treatment of youth with tic disorders. J Child Adolesc 

Psychopharmacol 2009; 19:441-447. 

31.

 

Bozkurt H, Ayaydin H, Abali O. Letter to the Editor. Klinik Psikofarmakoloji Bülte-



ni 2009; 19:447-448.  

32.


 

Gulisano M, Calı` PV, Cavanna AE, Eddy C, Rickards H, Rizzo R. Cardiovascular 

safety of aripiprazole and pimozide in young patients with Tourette syndrome. 

Neurol Sci 2011; 32:1213-1217. 

33.

 

McCracken JT, Suddath R,  Chang S,  Thakur S, Piacentini J. Effectiveness and 



tolerability of open label olanzapine in children and adolescents with Tourette 

Syndrome. J Child Adolesc Psychopharmacol 2008; 18:501-508. 

34.

 

Stephens RJ, Bassel C, Sandor P. Olanzapine in the treatment of aggression and tics 



in children with Tourette's syndrome:  a pilot study, J Child Adolesc 

Psychopharmacol 2004; 14:255-266. 

35.

 

Budman CL,  Gayer A,  Lesser M,  Shi Q,  Bruun RD. An open-label study of the 



treatment efficacy of olanzapine for Tourette’s disorder, J Clin Psychiatry  2001; 

62:290-294.  

36.

 

Mukaddes NM, Abali O.  Quetiapine treatment of children and adolescents with 



Tourette’s disorder. J Child Adolesc Psychopharmacol 2003; 13:295-299. 

37.


 

Copur M,  Arpaci B,  Demir T,  Narin H. Clinical effectiveness of quetiapine in 

children and adolescents with Tourette's syndrome: a retrospective case-note survey, 

Clin Drug Investig. 2007;27:123-130. 

38.

 

Robertson MM, Schnieden V, Lees AJ. Management of Gilles de la Tourette 



syndrome using sulpiride. Clin Neuropharmacol 1990; 13:229-235. 

39.


 

Ho CS,Chen HJ,Chiu NC,Shen EY, Lue HC. Short-term  sulpiride treatment of 

children and adolescents with tourette syndrome or chronic tic disorder. J Formos 

Med Assoc 2009; 108:788–793. 

40.

 

Kozian R,  Friederich  M.  Gilles-de-la-Tourette Syndrome as a tardive dyskinesia. 



Psychiatr Prax 2007; 34:253-254. 

41.


 

Müller-Vahl KR. The benzamides tiapride, sulpiride, and amisulpride in treatment 

for Tourette's syndrome. Nervenarzt 2007; 78:264,266-268,270-271. 

42.


 

Fountoulakis KN,  Iacovides A,  St Kaprinis G. Successful treatment of Tourette's 

disorder with amisulpride, Ann Pharmacother 2004; 38:901.  

43.


 

Black KJ,  Mink JW. Response to levodopa challenge in Tourette syndrome. Mov 

Disord 2000; 15:1194-1198. 

www.cappsy.org 

 


Ayraler Taner ve ark. 

258 

 

44.



 

Anca MH, Giladi N, Korczyn AD. Ropinirole in Gilles de la Tourette syndrome. 

Neurology 2004; 62:1626-1627. 

45.


 

Cianchetti C,Fratta A, Pisano T ,Minafra L, Pergolide improvement in neuroleptic-

resistant Tourette cases: various mechanisms causing tics  Neurol Sci 2005; 26:137-

139. 


46.

 

Jankovic J. Treatment of hyperkinetic movement disorders. Lancet Neurol 2009; 



8:844-856. 

47.


 

Kuo SH,  Jimenez-Shahed J, Topiramate in treatment of Tourette syndrome. Clin 

Neuropharmacol 2010; 33:32-34. 

48.


 

Oulis P,  Karapoulios E,  Masdrakis VG, Kouzoupis AV, Karakatsanis NA, 

Papagregorgiu C et al.  Levetiracetam in the treatment of antipsychotics-resistant 

Tourette syndrome. World J Biol Psychiatry 2008; 9:76-77. 

49.

 

Awaad Y, Michon AM, Miratik S. Use of levetiracetam to treat tics in children and 



adolescents with Tourette syndrome. Mov Dis 2005; 20:714-718. 

50.


 

Awaad YM,  Michon AM, Minarik S. Long-term follow-up use of levetiracetam to 

treat tics in children. Ann Neurol 2005; 58:112. 

51.


 

Singer HS, Wendlandt J, Krieger M, Giuliano J. Baclofen treatment in Tourette 

syndrome:  a double-blind, placebo-controlled, crossover trial.  Neurology 2001; 

56:599-604.  

52.

 

Sanberg PR,  Silver AA,  Shytle RD,  Philipp MK,  Cahill DW,  Fogelson HM  et al. 



Nicotine for the treatment of Tourette's syndrome. Pharmacol Ther 1997; 74:21-25. 

53.


 

McConville BJ, Sanberg PR, Fogelson MH, King J, Cirino P, Parker KW et al. The 

effects of nicotine plus haloperidol compared to nicotine only and placebo nicotine 

only in reducing tic severity and frequency in Tourette's disorder. Biol Psychiatry 

1992; 31:832-840. 

54.


 

Howson AL, Batth S, Ilivitsky V, Boisjoli A, Jaworski M, Mahoney C et al. Clinical 

and attentional effects of acute nicotine treatment in Tourette's syndrome.  Eur 

Psychiatry 2004 ;19:102-112. 

55.

 

Silver AA,  Shytle RD,  Philipp MK,  Wilkinson BJ,  McConville B,  Sanberg  PR. 



Transdermal nicotine and haloperidol in Tourette's disorder: a double-blind placebo-

controlled study. J Clin Psychiatry  2001; 62:707-714. 

56.

 

Dursun SM,  Reveley MA, Differential effects of transdermal nicotine on 



microstructured analyses of tics in Tourette's syndrome: an open study, Psychol Med 

1997; 27:483-487. 

57.

 

Leckman JF, Scahill L. Possible exacerbation of tics by androgenic steroids. N Engl J 



Med 1990; 322:1674. 

58.


 

Muroni A, Paba S, Puligheddu M, Marrosu F, Bortolato M, A preliminary study of 

finasteride in Tourette syndrome, Mov Disord 2011; 26:2146-2147. 

59.


 

Bortolato M, Muroni A, Marrosu F. Treatment of Tourette’s syndrome with 

finasteride. Am J Psychiatry 2007;164:1914-1915. 

60.


 

Muller-Vahl KR, Schneider U, Koblenz A, Jobges M, Kolbe H, Daldrup T et 

al..Treatment of Tourette’s syndrome with Delta 9-tetrahydrocannabinol [THC]: a 

randomized crossover trial. Pharmacopsychiatry 2002; 35:57-61. 

Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar - Current Approaches in Psychiatry 

 


259 

Tourette Bozukluğunda Farmakolojik Tedavi 

 

61.


 

Muller-Vahl KR, Prevedel H, Theloe K, Kolbe H, Emrich HM, Schneider 

U.Treatment of Tourette syndrome with delta-  9-tetrahydrocannabinol [delta 9-

THC]: no influence on neuropsychological performance. Neuropsychopharmacology 

2003; 28:384-388. 

62.


 

Ak M, Uzun Ö, Özmenler KN, Cöngeloğlu E, Bozkurt A, Özşahin A. Tourette 

sendromlu olgularda nöropsikiyatrik bulgular. Gülhane Tıp Dergisi 2011; 53:89-93. 

 

 



Hande Ayraler Taner, Dr., Gazi Üniv.Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi ABD,Ankara; Esra Güney, Uzm. 

Dr., Ankara Çocuk Sağlığı ve Hast. Hematoloji-Onkoloji Eğitim Araştırma Hastanesi Çocuk Ruh Sağlığı ve 

Hastalıkları Bölümü, Ankara; Yasemen Taner, Doç. Dr., Gazi Üniv.Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi 

ABD,Ankara.

 

Yazışma Adresi/Correspondence: Hande Ayraler Taner, Gazi Üniv.Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi 

ABD,Ankara, Turkey. E-mail: h_ayraler@hotmail.com 

Yazarlar bu makale ile ilgili herhangi bir çıkar çatışması bildirmemişlerdir.  

The authors reported no conflict of interest related to this article. 

Çevrimiçi adresi / Available online at: www.cappsy.org/archives/vol5/no2/  

Çevrimiçi yayım / Published online  27 Şubat/February 27, 2013; doi:10.5455/cap.20130516 



 

www.cappsy.org 



 

Document Outline

  • Özet-Abstract
  • Tanımı
  • Etyoloji
  • Tedavi
    • Alfa-2 Reseptör Agonistleri
    • Tipik ve Atipik Antipsikotikler
    • Diğer Farmakolojik İlaçlar
  • Sonuç
  • Kaynaklar

Yüklə 126,64 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin