Transport vositalarini boshqarishni o'rgatish ustida amallar bajarish

Safda harakatlanishda avtomobil boshqarish va favqulotda holatlarda haydovchini vazifasi bo`yicha amallar bajarish

1. Safda harakatlanishni va tunda safda harakatlanishni o`rganish

2. Xaydovchini ximoyaga shayligini o`rganish
3. Mavzuga oid masalalar o`tish

Saf boshligi bir gurux ortikcha xaydovchilar bilan etakchi avtomobilda buladi. Bu xaydovchilarni balandlik, nishoblik, suv kechuv kabi xavfli utishi kiyin bulgan joylardan utishda tartibga soluvchi vazifasini utaydi. Safni bir gurux ta’mirlovchi ishchilar va extiyot kismlar bilan saf boshligi muovini yakunlaydi

Safda xar bir xaydovchidan aloxida tartib intizom va borli bulish talab kilinadi. Avtomobillar xarakatining safda xarakatlanish uchun maxsus ishoralardan foydalanadilar. Saf payitida topshiriklar etakchi avtomobildan kunduzi bayrokchalar yordamida (chap kulda - sarik, o‘ng kulda kizil), tunda chirok bilan beriladi. Bayrokchalar bulmaganda ishoralar ko‘l bilan berilishi mumkin. Ishoralar shaxsan saf boshligi yoki uni kursatmasiga asosan etakchi avtrmobilda bulganlarni biri tomonidan beriladi.
Safda xarakatlanayotgan xaydovchilardan ishoralarni tez va anik bajarish talab kilinadi. Etakchi avtomobildagi ishoralarni xamma xaydovchilar kura olmasligini xisobga olib, oralik avtomobillarga xam ishoralarni kabul kilib keyingi avtomobillarga kuzatish uchun odamlar tayinlanadi.
Saf yo’lga chikishidan oldin boshlik saf ishtirokchilarini yo‘nalishidagi xarakat xususiyatlari Yo’l sharoiti avtomobillarni kunduzi va tunda xarakatlanishi xususiyatlari, oralik masofa va xarakatlanish tezligi, dam olish joylari va ularda avtomobillarni joylashtirish tartibi, avtomobillarga yokilgi quyish va to‘xnikaviy yordam kursatish xaqida kursatma beradi. Kursatma tugagandan keyin boshlik "Dikkat! Mashinalarga" deb buyruk beradi. Xaydovchilar avtomobillarga uz o‘rnini zgallagandan keyin, "Ut oldiring" buyrugi beriladi. Xaydovchilar xarakatlanishga tayyor ekanliklarini ung eshikni ochib ishora kiladilar. Oldingi avtomobilь yurishi bilan xarakatlanishni boshlash kerak.
Xarakatlanish paytida safdagi xar bir xaydovchi boshlikni ishoralarini dikkat bilan kuzatishi va suzsiz tez bajarishi shart. Xarakat me’yorini uzgartirish yoki tuxtash fakat boshlik buyrugi bilan bajariladi.
Avtomobillar orasidagi masofa metrda tezlik son qiymati km/s xisobida teng bulishi kerak. YA’ni tezlik soatiga 25 km. bulganda oralik masofa 25 m., yaxmalak joylarda oralik masofa qariyib ikki barovarga oshishi, aksincha tumanda kamayib 10 -20 m. bulishi kerak. xaydovchilar bir birovini yukotmasligi uchun tumanda bundan xam xam bulishi mumkin. Kunduzi yaxshi tuprokli Yo’llarda, tezlik soatiga 30-40 km, asfalt beton Yo’llarda esa soatiga 40-50 km. bulishi mumkin.
Tunda avtomobillar soatiga 40-50 km tezlik bilan xarakatlanishlari qarama-qarshi xarakat bulganda, uzokni yorituvchi chirokni yakinni yorituvchiga almashtirish to qarama-qarshi avtomobilь utib ketguncha shunday xarakatlanadilar. CHiroklarni yokmasdan xarakatlanishga majbur bulganda tezlik soatiga 10 km.gacha kamaytiriladi va tovushli ishora beriladi.
Oralik masofa va tezlikka rioya kilmaslik saf chuzilib ketishiga sabab buladi. Orkada qolib ketgan xaydovchilarni tezlikni oshirib xarakatlanishlari xarakat xavfini oshiradi.
Safda xarakatlanganda xar bir xaydovchini uz urni bulib, u juda zarur bulgan nosozliklar yoki Yo’l-transport xodisasi ruy berganda orkadagi xaydovchini ogoxlantirib uz katoridan chetga chikishi mumkin. Saflarida xarakatlanayotgan xaydovchi birinchi tuxtash joyiga etganda saf boshligi ni orkada qolgan avtomobilni raqami joyi vavakti tugrisida axborot beradi.
Orkada qolgan xaydovchi safga etib olib uni oxirida xarakatlanadi. Uz urnini saf boshligi ruxsati bilan egallashi mumkin. Safga etib olgan xaydovchi safdagi avtomobillarni kuvib utishi ta’kiklanadi.
Saf xarakatlanadigan yunalishda bir necha joylar belgilanib bu joylardan utish vakti belgilangan buladi. Saf boshligi bunga kat’iy rioya kilishga majbur. Etakchi xaydovchi uz vaktida belgilangan manzilga etib olishi uchun tezlikni oshirishi yoki kamaytirishi mumkin.
Avtomobilь chiroklarini yashirib xarakatlanishi uni rakib tomonidan sezmaslikda tula imkon bermaydi .Ayrim xollarda chiroqlarni uchirib xarakatlanishga tugri keladi. Tula korongilik sharoitida shaxarlarda yoritish chiroklari uchiriladi barbiy avtomobillardan boshkasining xarakati tuxtatiladi.
SHaxsiy ximoya vositalariga: gaz nikob, ximoya yopkich va paypok kulkop, rezin etik xamda ximoya kiyimlar kiradi. Ximoya vositalari yaroksiz xolga kelganda yoki bulmaganda kul osti vositalaridan foydalaniladi.
Nafas olish organlarini radioaktiv moddalardan ximoya kilish uchun changga qarshi matodan nikob yoki kullangan sochik tutish lozim. Oyok kiyimini kopkanor tikiladigan mato (meshkovina)bilan kiyimlarni esa rezin to‘kimali plash (elkaga tashlanadigan engsiz kiyim) yordamida ximoya kilinadi. YAdro portlashi, radioaktiv, zaxarlovchi va bakteriyalardan odamlar guruxini ximoyalash uchun maxsus yashirinish joylari va panalardan foydalaniladi . Juda zarur bo‘lganda oddiy pana joylar, kavakliklar, takxonalar, ariklar tubidan foydalanish mumkin. Bunday joylarda shaxsiy ximoya vositasida bulish kerak.