Tural c f rl əFƏRLİ ƏFƏRLİ İ maraqli faktlar baki-2019

şləri, dini, psixoloji biliklər yer almışdır. Bir çox suallara

  lk dinozavr r sml rind  sıxıcı r ngl r hakim olmuşdur; Boz, yaşıl v  q hv yi tonları hakim 

İspanlar bunu daha da müasirləşdirərək 

olan monoton heyvanlar.  g r Mezoik dövr h qiq t n d  bu q d r sıxıcıydısa, t bii ki, d  

Əgər hər hansı insanla münasibət qurmaq 

yox olarlar. Amma h qiq td  is , r ngl r daha canlı v  h tta daha çox idi. Dinozavr 

pulcuqları v  tükl rin  dair araşdırmalar; K rt nk l  pulcuqlarının, quş tükl rinin v  

saçlarımızın r ngli olmasına s b b olan melanin piqmenti izl rinin oldu unu ortaya çıxardı. 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

Aparılan araşdırmalar, dinozavrların; Qırmızı, qara v  a ı da daşıyan çox müxt lif bir r ng 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

şkalasına malik olduqlarını göst rir. Bundan başqa b zi işar l r tükl rinin olduqca 

c lbedici oldu unu ortaya qoyur.

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

 

 Yalnız bununla da m hdud deyil, bir çox dinozavr a  qarınları v  qara kür kl ri üz rind  

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

xallara v  cizgil r  malik idi. Bu r ng hörgüsünün b zil ri y qin ki, kamuflyaj üçün keçirmişdi

v  dinozavrların ovçularından v  ovlardan gizl nm l rin  imkan verirdi. Amma parlaq 

r ngl r v  parlaq hörgül r eynil  bir tovuzquşu quyru unda oldu u kimi cütl şm  üçün göz

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

boyayan xüsusiyy td ydi.

---

 

 Mif 4: “Dinozavrlar pis valideynl r idi”

 Bir çox sürüng n sad c  yumurta basdırar v  yoluna davam ed r. Y ni balalarının 

baxımını öz üz rl rin  götürmürl r v  balalarını  n yaxşının h yatda qalaca ı bir ş raitd  

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

yalnız başlarına qoyurlar. Bu t rz bir valideynlik öz iç risind  riskl r daşıyır. Bir d niz 

tısba ası h yatı boyu minl rl  yumurta qoyur v  yalnız bir neç si böyüyür.  lk başlarda, 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

İspanlar bunu daha da müasirləşdirərək 

dinozavrların da eyni çoxalma strategiyasını izl dikl ri hesab edilirdi. Ancaq bunun yanlış 

oldu unu artıq bilirik.

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

 

 Yaşayan dinozavr qohumları -quşlar v  timsahlar- yumurtalarını v  balalarını qoruyurlar, 

buna gör  d  dinozavrların da bel  bir davranış göst rdikl rini düşünm k olduqca 

m ntiqlidir. V  artıq buna dair bir sübutumuz var. Qobi S hrasında ki, araşdırmalarda, 

yumurtaların üz rind  oturan bir dinozavr k şf etdi, v  bu dinozavr (Oviraptor, ya da 

“yumurta o rusu”) yuva qar t edildiyi zaman öldüyü hesab edilib. Amma sonrasında, 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

yumurtalar üz rind  daha çox skelet  rast g lindi, eynil  yumurtaları üz rind  oturmuş bir 

quş kimi. Bu da Oviraptor-un yumurtaları yem diyini, onları qorudu unu göst rir.

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

 

 Mif 5: “Dinozavrlar m hv olma a m hkumdu”

 Dinozavrların m hv olması uzun bir müdd t özl rind n m nb li bir probleml   laq l ndirib:

D yiş n  traf mühit  adaptasiya problemi. H qiq td  is , dinozavrlar 100 milyon ild n 

artıq bir müdd t  rzind  Şimali v  C nubi Amerika, Asiya, Avropa, Afrika v  h tta 

Antarktidada yaşadı ı bilinir.

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

 

 Bundan başqa, skeletl r Dünyaya bir asteroid (Meksikada) d y nd , dinozavrların 66 

milyon il  vv l  q d r geniş v  müxt lif oldu unu göst rir. Asteroidin ortaya çıxartdı ı toz,

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

gün ş işı ını  ng ll di v  dünyanın qaranlı a bürünm sin  s b b oldu. Dinozavrların m hv 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

olması özl rind n m nb li bir n tic  deyil, kosmik bir q zanın n tic si idi.  g r ki, asteroid 

Əgər hər hansı insanla münasibət qurmaq 

çox kiçik bir bucaqda yolundan döns ydi, bu gün dünyada hökm sür n biz yox dinozavrlar 

olardı.

 

 Mif 6: “Dinozavrlar tamamil  yox oldu”

 Asteroid; T.Rex, Triceratops v  dig rl rini m hv ed rk n, b zi kiçik tüklü dinozavrlar v  

y qin ki, biraz daha çoxu h yatda qaldı. Bunlar T.Rex v  Velociraptor kimi dinozavrların 

uçan dostları; Quşlar idi. V  yalnız h yatda qalmadılar, t kamül keçirdil r v  bu gün on 

minl rl  quş növün  döndül r.

Piza qüll si

Piza qüll si  talyanın Piza ş h rind dir v  orta  srl rin möht ş m tikilil rind n hesab edilir.

İspanlar bunu daha da müasirləşdirərək 

Bu qüll ni hamı “düş n” qüll  adlandırır. Piza qüll si “düşm s ” d , o, onsuzda bir möcüz  

---

olaraq qalmaqdadır. Qüll nin  n alçaq t r finin torpaqdan hündürlüyü 55,86 metrdir v   n 

yüks k t r fi is  56,7 metr hesablanmışdır. Divarların enliliyi 4,09 metr v  yuxarıya do ru 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

istiqam ti is  2,48 metr oldu u qeyd edilmişdir. Onun ümumi kütl si 14453 ton hesab 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

olunur. Tikilinin  yilm  meyli 3,97°С-dək istiliyə dözümlüdür. Bu uniforma konsentratlı  sayılır. Şaquli v ziyy tind n 3,9 metr uzaq bilinir. 

H mçinin qüll nin 294 pill si vardır.

 

 Qüll nin yuxarı hiss si vertikaldan 5 metr maill nmiş v ziyy td dir. Başqa sözl  des k, 

qüll  5 metr  yilmişdir. Qüll nin başına çıxan h r bir k s bunu çox sad  bir üsulla yoxlaya 

bil r. Bel  ki, qüll nin başından atılan bir daş, qüll nin dibind n 5 metr aralıya düşür. Bu da 

qüll nin vertikaldan 5 metr meyll ndiyini, y ni — 5 metr  yildiyini göst rir.

 

 B s, qüll nin  yilm sin  s b b n dir? H l lik heç k s bunun d qiq s b bini bilmir. Sözsüz 

ki, qüll  inşa olunan zaman heç k s ist m zdi ki, qüll  bu v ziyy t  düşsün. Bel  hesab 

edilirdi ki, qüll  inşa edildikd n sonra  srl rl  düz, dik duracaq.

 

 Ümumilikd  is  Piza qüll sinin memarlı ı italyan abid l ri iç risind  ilkin yer tutur v  bu 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

ansambl 1063–cü ild n hazırlanma a başlanmışdır. H tta Piza kils sind   taliya tarixind  

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

İspanlar bunu daha da müasirləşdirərək 

mühüm rol oynayan bir neç  ş xsin q bri d  vardır. Bunlardan  n tanınmışı is  alman 

imperatoru VII Henrikdir.

 

 Qüll  Baş kils nin yanında, kils  z ngl rinin asılması m qs dil  inşa edilmişdir.  nşasına 

İspanlar bunu daha da müasirləşdirərək 

1174-cü ild  başlanmışdır v  1350-ci ild  başa çatmışdır. Nam lum s b bl rd n qüll nin 

inşası 176 il sürmüşdür.

 

 Qüll nin özülü qumluqda qoyulmuşdur. Ola bilsin ki, m hz el  bu s b bd n  yilm  baş 

vermişdir. Onu da qeyd el m k lazımdır ki, qüll  bird n-bir   yilm mişdir.  yilm  3 

Əgər hər hansı insanla münasibət qurmaq 

m rt b  v  3 qalereya tikildikd n sonra yaranmışdır.  yilm  baş ver n zaman layih d  

mü yy n d yişiklikl r edilmiş v  bundan sonra tikili mü yy n q d r düz lmişdir, maillik 

azalmışdır. Amma bu da tikilinin  yilm sinin qarşısını tam ala bilm mişdir.

 

 Son 100 ild  qüll  0,3 metr, y ni-33 sm  yilmişdir. Müh ndisl r bel  hesab edirl r ki, 

qüll nin haqlı olaraq “düş n” qüll  adlandırırlar. Çünki, ya gec, ya da tez, n  vaxtsa qüll  

düş c kdir. Y ni – yıxılacaq.

Vikingl r

Vikingl r azad k ndlil rd n toplanan v   sas n ticar t v  quldurluq üçün d nizl rd  

drakkarlardaüz n müxt lif tayfalardan ibar t ( sas n skandinav m nş li) sosial t b q . 

810-cu ild n başlayaraq, 300 il Skandinaviyada hökm sürübl r. 300 il  rzind  Vikinql r 

bütün Avropaya yürüş edibl r. Avropanın çox yerind  m sk n salan vikinql r Qrenlandiyanı

k şf edibl r Xristofor Kolumbdan 500 il  vv l Şimali Amerikaya aya  basan ilk avropalılar 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

olublar. Fransada v  Şotlandiyada öz dövl tl rini yaradıllar.

 

 Anqlo-sakslar v  dig r mill tl r Skandinaviyanı t rk etdikd n sonra buraya Danlar g lib, 

800-cü ild  öz dövl tl rini yaratdılar. 810-cu ild  şah Qotrrikın ölümünd n sonra dövl t 

---

da ıldı v  vikinql r hakimiy t  g ldi. Buna s b b vikinql rin çoxsaylı g mil ri v  d nizd  

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

güclü naviqasiyaya malik olmaları idi. 814-cü ild  Böyük Karlın qurdu u franklar dövl ti 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

vikinql rin v   r bl rin hücümlarından sonra da ıldı. Amma vikinql rin düşm nları 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

birl ş nd  v  vikinql r  hücüm ed nd  sonuncular uduzurdular. Bel  ki, Vikinql r 878-ci 

ild   ngilt r d  m

lub oldular. 891-ci ild  anqlo-saks şahı Alfred vikinql ri m

lub etdi. 

İspanlar bunu daha da müasirləşdirərək 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

El c  d  frank ordusu vikinql ri m

lubiyy t  u radıb.

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

 

  lk yürüşl rind n biri bir qrup norveçlinin 793-cü ild   ngilt r y  hücümüdur, vikinql r 

İspanlar bunu daha da müasirləşdirərək 

İspanlar bunu daha da müasirləşdirərək 

Lindsafr adasında kils ni da ıdırlar. Bir ild n sonra is  Veramus kils sini da ıtmışlar. 795-

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

ci ild  vikinql r Men v  Ayona adalarına hücüm etmişl r. 802-806-cı ill rd  buralarda kils  

da ıtmışlar. Bütün hücümlar qısamüdd tli v  q fil olurdu: vikinql r müharib  elan etm d n 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

g mi il  sahil  yanaşıb ş h rl r  hücüm edir, r qib ordu yı ılana q d r  ll rin  keç ni 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

götürür, evl ri yandırır v  gedirdil r. Bu hadis l rd n 20 il keç nd n sonra vikinql r 

çoxsaylı ordu yı araq  ngilt r y  v  Fransaya yürüşl r etmişdil r. Fransaya yürüşd n 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

İspanlar bunu daha da müasirləşdirərək 

sonra vikinql r   ngilt r y  do ru yürüş edirl r. 836-cı ild  Vikingl r birinci d f  Londona 

İspanlar bunu daha da müasirləşdirərək 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

hücüm etmişl r, daha sonra Danlar (600 g mid n çox) olan ordu il  Bremen  hücüm 

etmişl r ş h r el  v ziyy t  g lmişdi ki, yepiskop rezidensiyası Bremend n köçürülmüşdü.

851-852-ci ill rd  yenid n  ngilt r y  hücüm ed n vikinql r London v  Kenterberri 

İspanlar bunu daha da müasirləşdirərək 

ş h rl rin  hücüm etmişdil r; bu yürüşd  350 g mi iştrak etmişdir.

 

 866-cı ild  payızda Tulfan 20.000-lik Viking ordusunu g mil rl  Şotlandiyaya götürüb 

çıxarır Bu zaman burda ş rgi  ngilt r  dövl ti var idi. Burada qış keçirib g l n ilin  vv lind  

İspanlar bunu daha da müasirləşdirərək 

is  Denlo dövl ti yaradırlar. 878 ild  n hay tki uzun sür n müharib nin sonunda Anglo-

Sakslar Vikingl ri torpa larından qovurlar amma bu zaman yeni Viking Flotu  ngilt r y  v  

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

İspanlar bunu daha da müasirləşdirərək 

Fransaya do ru yürüş edir.880 ild n 911 il d k Vikingl r fransanın bir çox ş h rl rin  

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

hücüm edib g lib paris  çatmışdılar.40.000 Viking ordusunu görüb t şfiş  düşmüş 

Fransızlar pul verm kl  canlarını xilas edirl r.Vikingl r Fransanın şimal-q rb t r fin  keçib 

burada qalırlar.911 ild  Fransa kralı Karl III Viking hökmdarı Rollon-a iş aı etdiyi torpa ları 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

ba ışlarıy v  911 ild n Normandiya yaranır.900-935 ild  indiki Daniya dövl ti  razisind  

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

Böyük bir Şahlıq yaranır.1016 daniyalı Vikingl r  ngilt r d  hakimiyy ti öz  ll rin  alırlar.

İspanlar bunu daha da müasirləşdirərək 

 

 

 

 300 il  rzind  ged n yürüşl r avropada çox saylı vikingl r dövl tinin yaranmasıyla 

bitmişdir.

 Vikinq evl ri çox zaman bir otaqlı olurdu. Varlı Vikinql r daha böyük evl rd  yaşayırdılar. 

Vikinql r çox zaman taxtadan ev tikirdil r, amma Grenlandiya v   slandiyada taxta az 

İspanlar bunu daha da müasirləşdirərək 

olması s b bind n evl ri yerli daşların köm yi il  tikirdil r. Burada divar enniliyi 90 

santimetr t şkil edirdi. Evin ortasında is  mangal olurdu, burada yem k hazırlanardı.

 

 Skandinaviya sakinl ri q dim zamanlardan niz l r işl dirdi buna sübut arxeoloji 

tapıntılardır. Vikinq niz si dig r niz l rd n öz a ırlı ı il  f rql nirdi.Bu niz l r atılmaq üçün 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik  ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

deyil, döyüşd  istifad  üçün işl nirdi.Amma vikinql rd  el c  d  atmaq üçün niz l r d  

mövcud idi.

 

 Vikinq Baltası 90 santimetr uzunlu unda idi.Baltanı döyüşd  rahat istifad  etm k mümkün

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

idi.Bel  ki, bir d qiq z rb d n sonra ikincisin  ehtiyac qalmırdı.Balta hücümda çox yaxşı 

idi, amma müdafi y  yararsız idi.Baltalar vikinql r arasında çox m şhur idi. Bel  ki, Vikinq 

---

hökmdarları Eyrik Xaraldson v  Eyrik blodeks (qanlı balta l q bi il  tanınan) baltadan 

istifad  edirdi.Normanların Qastinqs döyüşünd  q l b nin  sas faktoru Vikinql rin daha 

güclü silahları idi.

 

 Vikinql r dövründ  Avropada  n m şhur silah Qılınc idi skandinaviyada is  

skramasaksam adlı qılınclar var idi.Bunlar bir ülgüclü uzun tipli qılınclar idi.  ll r ötdükc  

İspanlar bunu daha da müasirləşdirərək 

qılınclar skandinaviyada d yişir v  indiki zamanda Vikinq qılıncı kimi tanınan qılınca 

çevrildi.Skandinaviya qılıncı uzun v  a ır idi. Skandinavlar öz silahlarına ad qoyurdular bel  

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

ki çox işl nmiş silahlara skandinavlar çalışırdı yadda galan ad versinl r m s l n «Döyüş 

odu» kimi.Vikinq baltaları v  qılıncları gızıl v  gümüşl  b z nilirdi. n göz l silah b z k 

Əgər hər hansı insanla münasibət qurmaq 

üsullarından biri silah tutaca ı düz ld rk n tutaca a h m mis, h m d  qümüş yeridirildi 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

bununla da silahın tutaca ı a -qara olurmuş.

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik  ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

 

 Viking zirehl ri öz tipin  gör  Sparta zirehl rin  oxşardılar.Bunu X  srin d bilq sin  

baxdıqda (hal hazırda olan ş kil) bilm k olar. El c  d  b zi m nb l r  gör  Vikinql r 

döyüş  at formalı d bilq l rd  gedirdil r.

 

 Vikinql rin g mil ri onların  n böyük n aliyy tl ri idi. Vikinql r çox vaxt öz g mil rini 

şeirl rd  t svir edirdil r. Nisb t n yüngül g mil rl  vikinql r q fl t n hücümlar edirdil r. 

G mil rin m nfi c h ti onların çox üz  bilm m kl ridir. Vikinq g mil ri dig r g mil rd n 

avarların sayı ayırırdı, bel  ki  n minimal ölçülü vikinq g misind  13 cüt avar vardır.  lk 

İspanlar bunu daha da müasirləşdirərək 

g mil r 40-80 n f r daşımaq qabiliyy tin  malik idi. Bir çox iri vikinq g mil ri r ngl nirdil r. 

Vikinq g misinin ucunda çox vaxt  jdaha başları olardı. G minin arxasında is  çox vaxt 

jdaha quyru ları t svir olunardı. G minin quruluşuna  sas n g mi kül y   ks d  üz  

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

bil rdi. Bir neç  Vikinq g misi is  bizim vaxta q d r Skandinaviya muzeyl rind  saxlanılır. 

n m hşur tapıntı 1880-ci ild  tapılmış bizim eradan  vv l 900-cü il  aid olan g midir. Bu 

Əgər hər hansı insanla münasibət qurmaq 

g minin 23.3 metr uzunlu u v  5.3 metr enniliyi var, h mçinin g minin 32 avarı var. G mid  

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

32 qalxan var.

 

 

 

 Vikinql r şimal tanrılarına inanırdılar. Bunlara Odin, Tor, Tir, Freya v  başqaları aiddir. 

M s l n öz dinl rin  gör  olar döyüşl rd  düşm nların  qarşı r himsiz olurdular. Onların 

inanclarına gör   lind  silahnan öl n döyüşçü Odinin Asqardakı Valhalla sarayına 

düş c kl r. Orada is  pirl rd  v  m şq döyüşl rind  Raqnarök  q d r (Allahların ölümün

kimi, dünyanın sonuna kimi) yaşayaca lar. Bütün qorxaqlar v  qullar Ş r dünyası Xel-  

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

düşürdül r v  orada is  dünyanın axırınacan qalırdılar. 793-ci ild  Vikinql r Lindisfarn 

adasında kils ni talan etdil r bu tarix  rzind  vikinql rin Avropaya birinci hücümu idi.

 841-ci ild  Vikinql r Dublin ş h rinin  sasın qoydular.

 845-ci ild  Danimarka Vikinql ri Qamburq ş h rin  hücüm etdil r.

 860-ci ild  Vikinql r konunq Qastinq-ın başcılı ı altında Nant daha sonra is  Ruan 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

ş h rini talan etdil r.

 874-ci ild  Vikinql r  slandiya ş h rinin  sasın qoydular.

İspanlar bunu daha da müasirləşdirərək 

 911-ci ild  Vikinql r Paris ş h rini talan etm m k üçün Fidya alandan sonra Fransanın 

Şimal-q rbind  m skan saldılar daha sonra is  Karl III bu m sk nl ri Rollon-a b xş etdi.

 986-ci ild  Kür n Erikin başcılı ı altında  slandiya Vikinql ri iki koloniyanın  sasın qoyublar. 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

İspanlar bunu daha da müasirləşdirərək 

Bunlar Esterbüggen v  Vesterbüggen idil r.

---

 1000-ci ild  Vikinql r Qrenlandiyanı k şf etdil r.

 1066-ci ild  Vikinql r Britaniyanı iş al etdil r.

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

Böyük partlayış haqqında 5 m lumat

Astronomlar Edvin Habbl v  Milton Humason, 20.yüzyılın  vv ll rind  qalaktikaların Süd 

Yolundan uzaqlaşmaqda olduqlarını k şf etdi.  slind  v ziyy t bel  idi: H r qalaktika, 

Əgər hər hansı insanla münasibət qurmaq 

bütün dig r qalaktikalardan uzaqlaşırdı ki, bu da kainatın bütövlükd  genişl nm kd  oldu u

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

m nasına g lirdi. O halda keçmişd , bütün kainat çox kiçik, isti v  sıx olmalı idi.

 

 Böyük Partlama modeli kimi tanınan bu t rif, t xmin n yüz ildir ki, yeni k şfl r  v  r qib 

n z riyy l r  qarşı ayaqda qaldı. B s n dir bu “Böyük Partlayış” hadis si?

 

 

 1. Böyük Partlayış h r yerd  eyni anda oldu.

 Kainatın m rk zi v  ya k narları yoxdur v  kainatın h r yanı genişl nir. El  is ,  g r 

zamanı geri sara bils k, h r şeyin n  vaxt bir-birin  bitişik oldu unu anlaya bil rdik: 13,8 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

milyard il  vv l. Bu anda kainatda gördüyümüz bütün yerl r 13,8 milyard il  vv l eyni 

nöqt ni iş al etm kd  olduqlarına gör  Böyük Partlayışın yerinden söz edil  bilm z. H r 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

yerd  eyni anda deyil  bil r yalnız; Çünki o vaxt h r yer, yegan  v  eyni bir yer 

v ziyy tind ydi.

 

 2. Böyük Partlama h r şeyin  sl başlan ıcı dem k olmaya bil r.

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

 “Böyük Partlayış” geniş m nalı olaraq universal genişl nm y  v  isti erk n kainata işar  

edir. Bununla b rab r, b z n aliml r bel  bu termini zamandaki t k bir nöqt yi t svir etm k

üçün istifad  edir: H r şeyin t k bir nöqt y  düşdüyü an. Problem bundadır ki o anı 

xarakteriz  ed c k heç bir fakta v  ya n z riyy y  malik deyilik. Başlan ıc tekillik, 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

müşahid  etdiyimiz kainatın başladı ı nöqt  olsa da ondan  vv l başqa bir şeyl r var 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

olmuş ola bil r.

 

  şin ç tinliyi buradan qaynaqlanır: Çox isti olan erk n dövrün v  tekilliyi izl y n sür tli 

İspanlar bunu daha da müasirləşdirərək 

genişl nm  m rh l si, Böyük Partlamadan önc  olanlara dair bütün informasiya (ya da 

hamısına yaxınını) sildi. Fizikl r o zamana aid izl ri tapma ın yollarını düşünm yi davam 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

etdirir.

 

 3. Böyük Partlayış n z riyy si, kainatdakı bütün hidrogenin v  heliumun haradan g ldiyini 

açıqlayır.

 1940-cı ill rd  Ralf Alpher v  Corc Gamow, ilkin m rh l nin (kainatın Böyük Partlayışdan 

---

d rhal sonrakı dövrd ki v ziyy tinin) bu anda kainatda olan helium, litium v  döteryumun 

(bir neytronlu hidrogen) d rhal hamısını yaratmaya yet c k temperaturda v  sıxlıqda 

oldu unu hesabladı. Daha sonra aparılan t dqiqatlar ibtidai hidrogenin m nş yini açıqladı.

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

Bu proses “Böyük Partlayış nükleosentezi” adlandırılır v  n z riyy nin  n u urlu 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

proqnozlarından biridir. Daha a ır elementl r (oksigen, d mir v  uran kimi) ulduzlarda v  

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

süpernova partlayışlarında yaranmışdır.

 

 Böyük Partlayışa  n yaxşı d lil mikrodal a formasındadır. Başlan ıcda bütün kainat 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

bütövlükd  saf olacaq q d r sıx idi. Amma Böyük Partlayışdan t xmin n 380.000 il sonra, 

genişl nm  h r şeyi bir-birind n uzaqlaşdıraraq kainatı dayazlaşdırdı.

 

 Bu genişl nm d n salınan şüalanma bu gün h l  d  mövcuddur v  kosmik mikrodal alı 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

arxa sah  şüalanması kimi tanınır.  lk olaraq 1960-cı ill rd  Arno Penzias v  Robert Uilson 

İspanlar bunu daha da müasirləşdirərək 

t r find n müşahid  olunmuşdur. Bu k şf, Böyük Partlayış n z riyy sinin kainatın  n yaxşı

n z riyy si oldu unu d st kl di.

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

 

 4. Kainatın başlan ıcı haqqında elmi fikirl r ortaya atan ilk insanlardan biri d  bir Katolik 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

keşişi idi.

 Dini t hsilin  v  işl rin   lav  olaraq, Jorj Lemetr ümumi nisbilik üz rind  işl y n bir 

fizikçiydi. 1920-li v  30-lu ill rd , erk n kainatın bir sıra ş rtl rini ortaya qoymuşdu. 

Kainatın başlan ıcı üçün istifad  etm y  üstünlük verdiyi metafora “kosmik yumurta” v  

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

“q dim atom” idi. Amma bu fikirl r, t

ssüf ki, o q d r d  n z r  alınmadı.

 

 5. “Böyük Partlayış” adı qarşı fikirl r t r find n qoyulub.

 1960-cı q d r, başlan ıcı olan bir kainat ideyası fizikl r arasında mübahis li v ziyy td  

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

idi. “Böyük Partlayış” adı da  sl n astronom olan Fred Hoyl t r find n uydurulmuşdu. Fred 

Hoyl, kainatın bir başlan ıcı olmadı ını müdafi  ed n alternativ bir n z riyy  

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

müdafi çil rind n idi. Qarşı oldu u n z riyy y  taxdı ı bu qısa ad çox tutuldu v  artıq 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

yerl şdi.

Sardonik gülüş

lk d f  Homerin «Odisseya»sında rast g lin n bu gülüşün adı Sardiniya adasında bit n bir

İspanlar bunu daha da müasirləşdirərək 

otu yedikd n sonra z h rl nib öl n insanların simalarında gülüş b nz r acı ifad nin 

yaranması il  ba lıdır.

ğı araşdırmalarda 60-90 dəqiqəlik 

 

 Homerin «Odisseya» poemasında  takaya qayıtmış Odissey v  Penelopanın 

İspanlar bunu daha da müasirləşdirərək 

adaxlılarından biri olan Ktesipp arasında yaranmış mübahis d  t hqir olunmuş Odissey 

sardonik gülüms yir. Yunan deyimin  gör , sardonik gülüş öl n anda gül n insanlar 

bar d  işl nirdi.

 

 Sardiniyada bit n bitkid n başqa, bel  bir izah da var ki, Sardiniyada qocaların qurban 

g tirilm si m rasimi gülüşl  müşayi t olunurdu, bu zaman qurban özü d  gülürdü. Buna 

gör  d  sardonik gülüş-acı gülüş olaraq anlaşılır.

 

---

 Tetanus x st liyi n tic sind  mimiki  z l l rin qıcolmaları n tic sind ,üz nahiy sind  

m cburi gülüş yaranır buna da tibbd  Sardonik gülüş deyilir.

Valideynl ri t r find n atılan m şhurlar