Turizmda axborot kommunikatsion texnalogiyalar va tizimlar

URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI IQTISODIYOT FAKULTETI TURIZM YO’NALISHI 221-GURUH TALABASI JUMANIYOZOV ASADBEKNING “TURIZMDA AXBOROT KOMMUNIKATSION TEXNALOGIYALAR VA TIZIMLAR” FANIDAN MUSTAQIL ISHI.

225 BETDAN 231 BETGACHA.

1183. Amallarni bajaring:
1) ;
2) ;
3) + 3 ;
4) 25-
7- KASRLARNI KO’PAYTIRISH VA BO’LISH
45.KASRLARNI KO’PAYTIRISH
1.Kasrni natural songa ko’paytirish.
×5 ko’paytmani topish talab etilsin.
Natural sonlarni ko’paytirishda qo’llanganimiz kabi bu ko’paytmani ham bir xil qo’shiluvchilar yig’indisi bilan almashtirishimiz mumkin, ya’ni
5= = = = .
Yana bir misol ko’raylik.
SHifokor bemorga 5 kun davomida har kuni 3 mahal tadan - yarimtadan tabletka ichishni tavsiya etdi. Bemor shu kunlar davomida qancha dori ichishi kerak?
Bemor bir kunda ta; 5 kunda esa
=
ta tabletka ichishi kerak.
E’tibor bergan bo’lsangiz, har ikkala misolda ham kasrning mahraji o’zgarmaydi, surati ko’paytuvchi son nechaga teng bo’lsa, shuncha marta ortyapti.
Kasrni natural son n ga ko’paytirish uchun, kasrning suratini shu songa ko’paytirish, maxrajini esa o’zgartirishsiz qoldirish kerak:

Bu qoida natural sonni kasrga ko’paytirish uchun ham yaraydi: natural sonni kasrga ko’paytirish uchun sonni kasrning suratiga ko’paytirish, maxrajini esa o’zgartirishsiz qoldirish kerak.
Bu qoida harfiy belgilarda
n =
kabi yoziladi.
Misol:

1. 
   ;
   
2. 
   ;
   

2. Kasrni kasrga ko’paytirish.
Uning ko’paytmani hisoblaylik. Bu (sonning) kasrning ulushini topish demakdir.
Avval sonining ulushini topamiz:
So’ngra ning ulushini topamiz: = bo’lgani uchun = . SHunday qilib, = = bo’ladi.
Kasrni kasrga ko’paytirish uchun bu kasrning suratlarini o’zaro ko’paytirib, surat qilib olish, maxrajlari ko’paytmasini esa maxraj qilib olish kerak:
= .
Kasrlarni ko’paytirishda, mumkin bo’lsa, avval ularni qisqartirish zarur.
Ikkita kasrni o’zaro ko’paytirish tomonlarining uzunliklari bilan shu kasrlar bilan ifodalanuvchi to’g’ri to’rtburchak yuzini topish demakdir.
Misollar:

1. 
   ;
   
2. 
   
   
3. 
   
   

Kasrlarni ko’paytirish o’rin almashtirish, guruhlash qonunlariga bo’ysunadi:

Natural sonlarda bo’lgani kabi ko’paytirishning taqsimot qonuni kasr sonlar uchun ham o’rinlidir:
=
=
A
1184. Quyidagi savollarga javob bering:
1) Kasrni natural songa, natural sonni kasrga qanday ko’paytiriladi?
2) Kasrni kasrga qanday ko’paytiriladi?
3) Kasrlarni ko’paytirish qanday qonunlarga bo’ysunadi?