Turizmni rivojlantirishning nazariy va amaliy asoslari

9-MAVZU. TURISTIK FIRMALARNI TASHKIL ETISH VA LITSENZIYALASH
9.1 Turistik agentliklar va turistik agentlarning huquqiy holati

9.2. Turistik firmalarni tashkil qilish

9.3.Turizmda litsenziya olish

9.4. Turizm faoliyati bilan shug’ullanuvchi korxonalarga litsenziya berish tartiblari

9.5. Xalqaro turistik faoliyatning ro’yxatdan o’tish tartibi va shartlari
9.1 Turistik agentliklar va turistik agentlarning huquqiy holati

Turizm va sayohat agenti hamma mamlakatlarda alohida muhim iqtisodiy ahamiyatga ega. U maxsus narx, guruhlarni birlashtirish, transport vositalarini ijaraga olish, charter, turistik yo’nalishlari to’g’risidagi ma’lumot va dam olish baholarini o’zida mujassam etgan turistik molini shakllantiradi.

Agent kasbiga davlatlar o’rtasidagi missiya hamda axborot va reklama faoliyatini taqdim etish xizmatlaridan tashqari ko’pgina davlatlarda savdo (tijorat) servisini ham kiritishadi. Bu milliy fuqarolik qonunchiligi tomonidan nazorat qilinadi.

Turistik agentining faoliyati asosan ishonchda shakllanadi. Bunda mijoz o’zi umuman, ko’rmagan, lekin savdo markasi bilan himoya qilingan mol uchun bo’lak tarzda to’lovni amalga oshiradi. Sayohat agentlarining huquqiy holati uchun bo’lak tarzda to’lovni amalaga oshiradi. Sayohat agentlarining huquqiy holat sayoxat va turizm sohasidagi xalqaro shartnomalarga asoslanadi. Bu huquqiy holat nafaqat xalqaro shartnomalar, balki, milliy mahalliy qonunchilik tomonidan ham nazorat qilinadi. SHu asosda sayoxat agentlarining malakasini aniqlaydigan, vakolat chegarasini, shartnomalar tizimini va faoliyati nazoratini belgilab beradigan omilkor organ tuziladi.

Miliy qonunchilik yuridik shaxs huquqlariga ega bo’lgan turistik xizmatlar sohasidagi oldi-sotdi operatsiyalarini amalga oshirishning tashkiliy shakllarini belgilab beradi, bular "Agentlik" yoki "Sayohatlar byurosi Turistik Agentligi" va "Sayohat agentligi" bo’lishi mumkin. Savdo markasi va ruxsatnoma agentlik turkumi va sinfini ko’rsatib berishi mumkin. Ushbu ruxsatnoma turizm va xalqaro sayohatlar sohasida faoliyati ko’rsatish huquqiy davlat va munitsipal organlari tomonidan beriladi.

Ushbu shakllardagi ruxsatnomalar mavjud.

"A" ruxsatnomasi turistik agentligiga xizmat ko’rsatish sohasida turistik misol, oldi-sotdi operatsiyalarini amalga oshirish huquqini beradi;

"V" ruxsatnomasi sayohatlar byurosiga sayoxatlar bo’yicha shartnoma va xizmatlarin faqatgina sotish huquqini beradi;

"S" ruxsatnomasi sayohatlar avtotransport agentligiga turistik va sayoxat xizmat ko’rsatish sohasida transport operatsiyalarini tashkil qilish huquqini beradi. Ushbu korxonalar bir vaqtning o’zida turistik xizmatlar savdosi sohasidagi operatsiyalarni amalga oshirishlari uchun milliy qonunchilik talablariga binoan turistik molning oldi-sotdi operaniyalarini o’tkazishga huquq beruvchi savdo markasini va sayohatga mo’ljallangan xizmatlar uchun esa firma otini olishlar kerak. Bu turistik agentining professional statusi sayohat agentliklari birlashmalari federatsiyasining tavsiyalariga qarab 17 davlat qonunchiligida aniqlab berilgan.

Argentina, Avstraliya, Kambodja, Birlashgan Arab Amirliklari, Misr, Ispaniya, Frantsiya, Gaiti, Hindiston, Iroq, Isroil, Italiya, YAponiya, Iordaniya, Norvegiya, Filippin, Portugaliya hamda Siriya Arab Respublikasi.

Huquqiy ustav faoliyatini olib borish ruxsatnomasi turistik firmaning huquqiy ro’yxatdan o’tishdan keyingi tashkiliy bosqich xisoblanadi.

Ruxsatnoma (litsenziya) turistik faoliyatini belgilangan muddat davomida olib borishga ruxsat etuvchi rasmiy xujjatdir.

Ruxsatnoma olish uchun ariza beruvchi litsinzion faoliyat yuritishga vakolatli bo’lgan organga quyidagi xujjatlarni taqdim etadi;

A) ruxsatnoma berishga ariza, bunda ko’rsatilishi shart;

*yuridik shaxslarga – nomi va tashkiliy-huquqiy shakli, yuridik manzilgohi, xisob-kitob nomeri va mos bankning nomi;

jismoniy shaxslarga - familiyasi, ismi, otasining ismi, pasport ma’lumotlari (seriya, nomer, qachon va kim tomonidan berilgan) va yashash joyi; faoliyat turi, ruxsatnoma amalining muddati.

B) ta’sis xujjatlar nusxalari (agar notarius tasdig’idan o’tlmagan bo’lsa nusxasining taqdim qilishi kerak);

V) davlat ro’yxatidan o’tganligi to’g’risidagi guvohnoma nusxasi;

G) arizani qarab chiqish to’lovini, tasdiqlovchi xujjat;

D) soliq organi xisobidan o’tganligi to’g’risidagi xujjat yoki jismoniy shaxsning tadbirkor sifatida davlat ro’yxatidan o’tganligi to’g’risidagi guvohnomaning nusxasi (soliq organining shtampi bilan).

YUridik shaxs boshqaruvchilari va jismoniy tadbirkor – shaxslar taqdim qilinayotgan ma’lumotlar to’g’riligiga javobgar bo’lishadi.

Ruxsatnoma olish uchun taqdim etilayotgan barcha xujjatlarni litsenzion foliyat ko’rsatishga vakolati bor organ tomonidan ro’yxatga olinadi.

Ruxsatnoma berilishi to’g’risidagi arizani qarab chiqish hamda ruxsatnomaning berilish, hammasi to’lov asosida amalga oshiriladi.

Ta’sis etuvchilari, tashkiliy-huquqiy shakli, nomi, yuridik manzilgohi, o’zgargan holda, hamda yuridik, shaxsning yo’q qilinishi yoki qaytadan tashkil qilinish hollarida ruxsatnoma o’zining kuchini yo’qotadi. Bunda zarur xujjatlar asosida yangidan shakllangan yuridik rasmiylashtiriladi.

Ruxsatnoma varaqalarining himoyalanganligi taqdim etuvchiga bo’lgan qimmatli qog’ozlarning darajasiga tenglashtirilgan. Ular aniq xisobot xujjatlari bo’lib, xisob seriyasi va nomeriga ega.

Ruxsatnomani berish yoki bermaslik qarori ariza bilan qolgan barcha zaruriy xujjatlar qabul qilingan kunidan boshlab 30 kun davomida chiqariladi.

Rad javobi ariza beruvchiga yozma ravishda, sababini ham izohlab, qaror qabul qilingandan so’ng 3 kunlik muhlat ichida jo’natilishi shart.

Rad javobining asosida quyidagilar yotishi mumkin: ariza beruvchi tomonidan taqdim etilgan xujjatlarda noto’g’ri axborotning mavjudligi; xalqaro turistik faoliyat ko’rsatish uchun zarur bo’lgan shart-sharoitlarning mos bo’lmagani to’g’risidagi mutaxasislarning salbiy xulosasi hamda xavfsizlik shartlari.