Turk va arab davriyliklari

---

17 
«Zamonaviy dunyoda ijtimoiy fanlar: nazariy va amaliy 
izlanishlar» nomli ilmiy, masofaviy, onlayn konferensiya
 
TURK VA ARAB DAVRIYLIKLARI 
1
Boboyev Mehrojiddin Faxriddinovich
1
Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti 
E-mail: [e-mail], 
2
Ochildiyev Ibrohim Usmon o’g’li 
2
Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti talabasi 
E-mail: [e-mail], 
3
Abdihamidova Muxlisa Shavkat qizi 
3
Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti talabasi 
E-mail: [e-mail], 
4
Nuriddinova Rohila Yo’ldoshali qizi 
3
Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti talabasi 
E-mail: [e-mail]. 
https://doi.org/10.5281/zenodo.7376985 
Annotatsiya: 
Quyidagi maqolada Turk hamda Arab davriyliklari haqida 
qisqacha ma’lumotlar keltirilgan. Maqola ikki qismdan tashkil topgan: Birinchi 
qismda Turk davriyligi hamda ikkinchi qismi Arab davriyligiga bag’ishlangan.
Kalit so’zlar: 
Oy taqvimi, hijriy yil hisobi,Beruniy,Islom dini,
 
«QonuniMas’udiy», 
Muharram , Safar, Rajab , Turk. 
Turk davriyligi. Sakkiz yillik astronomik oy sikli salkam 2835 kunni tashkil 
qiladi. Lekin sakkiz oy kalendari yili esa (354 kundan) 2832 kundan iborat. 
Agarda sakkiz yilning uch yilini kabisa yili qilib belgilasak, mazkur davriylik 
2835 kunni (354 • 5 + 355 • 3 = 2835) tashkil qiladi. Turk davriyligida ikkinchi, 
beshinchi, yettinchi yillar kabisa yillari bo'lardi. Shuni ta’kidlash lozimki, 2835 
kun haftaning soniga to’liq mos (2835:7 = 405). Davriylik oxirida hilolning 
ko‘rinishi haftaning har doim bir xil kuniga to'g‘ri keladi. Oy kalendarlarining 
hammasi «turk» yoki «arab» davriyliklariga asoslangan. Agar arab va turk 
davriyliklaridagi kabisa yillariga qarasak, ulurda kabisa yillari bir-biriga to‘g'ri 
kelmaydi. Oy kalendarining o‘ziga xos jihati uning juda aniqligidadir. Lekin Oy 
kalendarining «kamchiligi» asirlarga mos tushmaydi. Oy kalendarida yangi 
oyning qaysi kuni chiqishini aniqlash katta ahamiyatga ega. 
Dehqonchilik xo'jaligining rivojlanishi natijasida ekish, hosilni yig'ishtirib olish 
uchun aniq vaqt hisobi zarur ediki, bu narsa Oy fazalarining o‘zgarishi va 
Quyoshning harakati bilan bog'liq edi. Shuning uchun ham oy-quyosh 
kalendarlari tuzila boshlandi. Oy-quyosh kalendarining tuzilishi Oy va Quyosh 
kalendarlariga qaraganda anchagina murakkabdir. Ularda eng muhim bo‘lgan 
ikki shartga amal qilinadi: 1) har bir kalendar oyining boshlanishi yangi oy 
(hilol) chiqishiga yaqin vaqtda boshlanishi kerak; 2) Oy oylari tropik yilning 
uzunligiga ham mos tushishi kerak. 

---

18