Turkish Studies

Tundra Samoyedleri 

Hantilerin  kuzey  bölgesi  kuzey  buz  denizi  tundraları  Samoyedlerin  ata  topraklarıdır. 

75

  

Kültürel  ve  dil  özelliklerine  göre  3  ana  gruba  ayrılmaktadır.  Yenisey  ile  Lena  arasındaki  Tamir 

yarımadası  hem  Tavgilerin  hem  de  Nganasan  diye  anılan  diğer  Samoyed  kabilelerinin  ana 

toprağıydı. Yine ÇağdaĢ etnonim de Enets kabileleri diye geçen Samadu kabileleri Taz ve AĢağı 

Yenisey civarında da yaĢadılar. Üçüncü grup ise Batı Samoyedler veya Yuraklar, Ural‟ın her iki 

yakasındaki  geniĢ  bölgelere  yerleĢtiler  ve  devamlı  surette  Yamal,  Gidal  ve  Kanin  bölgelerinde 

orman ve buzul denizin kenarında göçebe olarak dolaĢıyordu. Günümüzde resmi kayıtlarda Nenets 

diye yazılı grup bu batı grubudur.

76

 

Linguistik  olarak  Samoyedlerin  Fin  Ugor  dil  ailesine  mensup  olduğu  iddia  edilmektedir. 

Ancak Nenetsler ile bu dil ailesi arasında benzerlik oldukça azdır. Antropolojik olarak Samoyedler 

Ugorlara benzerler, Finlerden farklıdır, Finler kısa boylu, düz siyah saçlı tipik kuzey Asyalıdır.

77

 

Bir  çok  Samoyed  kavminin  yaĢadığı  alan  kuzey  kutbu  dairesi  66º-33'  olmasına  rağmen 

Aivasida, Pyak, ve Pebai gibi kabileler orta Ob‟un güneyinde bataklık ve ormanlarda tıpkı Hanti 

kavimleri gibi balıkçılık ve avcılık ile geçinmiĢlerdir. Umumi olarak kabul edildiğine göre kuzey 

kutbu  Samoyedlerinin  asıl  ana  vatanları  bugünkü  alanın  en  güneyiydi  ve  güney  Sibirya‟da 

yaĢıyorlardı.  Aralarında  “akin”  dilini  kullanan  Samoyedler  aslında  Orta  Ob‟daki  Selkuplardı  ve 

baĢlangıçta Doğu Sayan dağlarında yaĢıyordu, 12. yüzyılda ise bu kavimden çok azı “akin” dilini 

kullanıyordu.

78

  

Tabii Ģartların benzerliği nedeniyle Tundra Samoyedleri Sibirya‟nın kuzey doğu bölgeleri 

insanları  ile  aynı  özelliği  gösterir.  Yukagir,  Çukhi  ve  diğerleri  yaĢamları  rengeyiği  ve  vahĢi 

hayvanlara  bağlıdır.

79

  Tundra  Nenetsleri  ren  geyiğine  binmezler,  ancak  ondan  ürün  elde  ederler 

kızağa  koĢardı,  kızaklar  çok  hafif  tasarlanırdı.  Büyük  ren  geyiği  sürülerini  kendi  adlarıyla  anılan 

güçlü köpekleri sayesinde kontrol ederlerdi. Bunlara ilaveten Samoyedler, Khantogo, Yenisey, Ob 

ve Peçoro nehirleri çıkıĢında mors ve ayıbalığı da avlarlardı.

80

 

Samoyedler, ren geyiğinin en nazik yeri olan baldır derisinden yapılan pantolon ve botlar 

giyerlerdi.  Üstlerine  giydikleri  yelek  ve  paltolar (kürk)  da  deriden  yapılırdı,  eldiven  baĢlıkları  da 

ince  deriden  imal  edilir  üzerleri  hanımlar  tarafından  iĢlenirdi.  Samoyedlerin  yaĢadığı  çadırların 

yüksekliği  yaklaĢık  30  fit kadardı  ve  göçerken  yanlarında  taĢıyabiliyorlardı.  Doğudaki  Nganasan 

Samoyedleri,  Nenetslere  göre  daha  ilkeldi  ve  geyikleri  yarı  evcildi.  Dahası  ulaĢım  için  kızak 

kullanılmaz, ulaĢım yaya yapılırdı.

81

 

Samoyedlerin birçok boyu vardı, Solander, Kunda ve Ngokatate gibi ve bu boylar avlanma 

alanlarının  savunmasında,  otlakların  kontrolünde,  yardımlaĢmada  çok  önemliydi.  Ölülerini  tahta 

tabutlarla sığ kazılan çukurlara gömüyorlardı. EĢyaların diğer dünyada insanlara yardım edeceğine 

                                                 

75

  L.V.  Khomich,  Nentsy:  istoriko-etnografiçeskiye  oçerki,  Moskova,  1966,  s.  27;  James  Forsyth,  Samoyed 

isminin  Samadu  kelimesinden  geldiğini,  Yenisey  kabilelerinden  Enetslere  bu  ismin  komĢuları  tarafından  verildiğini 

düĢünmektedir. Forsyth, a.g.e., s. 16. 

76

 Forsyth, A History of the Siberia, s.16 

77

Forsyth, A History of the Siberia, s.16 

78

  Dolgikh,  Rodovoy  i  plemennoy,  sostav,  s.  77-93,  239-4,  260,64,  272-3;  Hadju,  Fino  Ugrian,  s.  217; 

Khomich, Nentsy, s. 20-41; Narodi Sibiri, s. 109, 110, 379, 383, 493-5. 

79

Forsyth, A History of the Siberia, s.18 

80

Forsyth, A History of the Siberia, s.18 

81

 Khomich, Nentsy, ss. 114-32; Narodi Sibiri, ss. 650-53 

---

1874                                                                                                        İlyas TOPSAKAL