Turkiston Muxtoriyati Turkistondagi ilk demokratik davlat haqida umumiy ma'lumot

Turkiston Muxtoriyati

Turkistondagi ilk demokratik davlat haqida umumiy ma'lumot.

(1917-yil 27-noyabr — 1918-yil 19-fevral).

Tanishuv

Turkiston muxtoriyati (Qo'qon Muxtoriyati deb ham ataladi) mintaqadagi ilk demokratik davlat

1917-yil 26-28-noyabrda Qo'qon shahrida butun Turkiston musulmonlarining 4-favqulodda qurultoyida tashkil topgan

Qurultoy Turkiston oʻlkasini Rossiya Federativ Respublikasi tarkibida hududiy jixatdan muxtor deb eʼlon qildi. Shuningdek, taʼsis majlisi chaqirilgunga qadar hokimiyatni Turkiston Muvaqqat kengashi va Turkiston Milliy Majlisi qoʻlida boʻlishi kerak deb hisobladi. Markazi — Qoʻqon shahri.

Hukumatni shakllantirish

• 8 kishidan iborat hukumat tuzildi. Ular: Muhammadjon Turinbayev, Islom Shoahmedov, Mustafo Choʻqay, Ubaydullaxoʻja Asadullaxoʻjaev, Hidoyatbek Agayev, Obidjon Mahmudov, Abdurahmon Orazayev, Sulaymon Gersfeld
• Keyinchalik hukumat tarkibida ayrim o'zgarishlar yuz berdi
• Mustafo Choʻqay Bosh vazir boʻldi, yangi vazirlar tayinlandi

Turkiston O'zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi

Kengash delegatlar tomonidan saylandi va qonunlar ochiq va teng imkoniyatlar orqali ma'qullandi

Turkiston Milliy Majlisi 54 a'zodan iborat bo'lib, ular 36 musulmon va 18 yevropalik

Hukumat mamlakat Konstitutsiyasini tayyorlash uchun taniqli advokatlarni jalb qildi

Nashrlar va ommaviy axborot vositalari

Hukumat nashriyot faoliyatini rivojlantirish uchun bosmaxonaga ham egalik qildi

'El bayrog'i', 'Birlik tug'ilgan', 'Svobodnoy Turkestan', 'Izvestiya Vremennogo Pravitelstva Avtonomnogo Turkestana' kabi hukumat gazetalari o'zbek, qozoq va rus tillarida nashr etila boshladi

Avtonom hukumat ishida birinchi 'Ulug'bek Turkmaniston' va 'Hurriyat' jurnallari alohida o'rin tutgan

Milliy gvardiya va iqtisodiy sektor

Turkiston muxtoriyati milliy qoʻshinni tashkil qilishga kirishdi. 1918-yil boshida ularning soni 2000 askarga yetdi. Bundan tashqari Qoʻqonda taxminan shuncha mirshablar bor edi.

Hukumat iqtisodiy sohada 30 mln. soʻm miqdorida ichki zayom chiqarishni yoʻlga qoʻydi.

Hukumat aʼzolari ochlik changalida qolgan Turkiston aholisiga Orenburg orqali gʻalla keltirish muammosini hal qilish uchun amaliy qadamlar tashlagan. Turkiston muxtoriyati hukumati qisqa muddat ichida xalq oʻrtasida katta eʼtibor qozondi. Yangi hukumat faoliyati butun Turkiston mintaqasida yashayotgan tub yerli xalqlar tomonidan qizgʻin qoʻllab-quvvatlandi.

Mustaqillik hukumatining qulashi

• Bolsheviklar mustaqillik hukumatini katta xavf deb hisoblaganlar
• Mustaqillik masalasi Turkiston ishchi, askar va xristian deputatlarining 4sessiyasida muhokama qilindi. Turkiston muxtoriyatini tugatish uchun harbiy harakatlar boshlandi
• Hukumat mardonavor kurash olib bordi. Ammo 1918yil 19-fevralda sovet rejimi mustaqillik hukumatini ag'darib tashladi.

Meros va qurolli harakat

Turklar sovet rejimi va bolsheviklarga qarshi qurolli harakatni boshlab, milliy mustaqillik uchun kurashni avj oldirdilar.

Hukumatning ag'darilishi Sovet Rossiyasi tomonidan agressiv rejalarning dalili sifatida qabul qilindi

Sovet davrida Turkiston muxtoriyatining axamiyati soxtalashtirilgan.

Vaqtingiz uchun rahmat