Turkiy tillarning qiyosiy-tarixiy grammatikasi

Qozoq tilida
Ха, менің әміршілерім, сонымен әңгімемді ақырындап бастай берейін. Бұл ѳмірде байлардың палаудан жүрегі айнығанда, кедай сорлылардиӊ сусын да тауып іше алмайтын кездері болады ғой. Сіздерге не туралы айтсам екен?
Бірде, өлген адамдардыӊ бата оқырында болып, тегін ішіп-жемекші болған молла, Жарраннан шығып Тюрханға келе жатады. Сол сапарында оныӊ мінген есегі сазға батып қалғанда, мен жарға жасырынып түрған едім.
Әзірге ол сол жерде қала тұрсын, мен сіздерге басқа бір әнгіме айтайын.
Өткен заманда Махмуд деген бір саудагер болыпты.
Өзініӊ ұлы болмапты деседі. Бірақ көзініӊ жанариндай, жаны сүйген жалғыз қызы бар екен.
Әр сұлудыӊ өзініӊ бір кемшілігі болмай ма? Бірақ Махмудтыӊ Нигар-ханым деген қызыныӊ сұлулығы сондай, бір көрген адам есінен танатын болса керек. (Асқар Лекеров. Местан)
*** ***
Осы жұрт Ескендiрдi бiле ме екен?
Македония шаћары оған мекен.
Филипп патша баласы, ер көңiлдi,
Мақтан сүйгiш, қызғаншақ адам екен.
Филипп өлдi. Ескендiр патша болды,
Жасы әрең жиырма бiрге толды.
Өз жұрты аз көрiнiп, көршiлерге
Көз алартып қарады оңды-солды.
Сұмдықпен әскер жиып қаруланды,
Жақын жерге жау алып тура аттанды.
Көп елдi күтiнбеген қырды, жойды,
Ханды өлтiрiп, қаласын тартып алды.
Жазасыз жақын елдiң бәрiн шапты,
Дарияның суындай қандар ақты.
Шапқан жердiң бәрiн де бодан қылып,
Өкiметпен қолына тартып апты.
Ескендiр елде алмаған хан қоймады,
Алған сайын көңiлi бiр тоймады.
Араны барған сайын қатты ашылып,
Жердiң жүзiн алуға ой ойлады. (Абай. “Ескендiр”)
Qrim-tatar tilida
«...Гаделлек. Гүзәл холыкларның иң гүзәле – гаделлектер. Дөньяви вә ахирәткә бәйле эшләрдә гаделлек белән булу – һәркем өчен тиеш булса да, тәрбия белән мәшгуль булганлыктан, гакылларны вә рухларны тәрбияләүдә олы бер катнашы булганлыктан, мөгаллимнәр өчен тагын да артыграк тиеш булса кирәк! Гаделлек ияләре һәр максатның юлынча барырлар вә һичкемгә таш атмаган хәлдә теләкләренә дә иркен вә тугры барып ирешерләр...»
Мәшһүр мәгърифәтчебез бала тәрбияләүне бишектән башларга кирәк дип саный һәм шуңа күрә ана булган хатын-кызны тәрбияләү мәсьәләләренә бик күп игътибар бирә. Ул «бала тәрбияләү – ананың гаиләдәге генә түгел, ә бөтен җәмгыять алдындагы изге һәм җаваплы бурычы булып тора», дип саный. Мәктәпкәчә яшьтәге һәм мәктәп яшендәге балаларны тәрбияләү буенча биргән киңәшләрендә ул балаларга фәкать дөресен сөйләргә, аларны һәртөрле җеннәр, пәриләр, өрәкләр һәм башка шундый нәрсәләр турындагы уйдырмалар белән куркытмаска кирәк дип әйтә. Аныңча, ана кеше үзенең балалары белән тыныч, тигез тавыш белән сөйләшергә, аларны кызыксындырган сорауларга сабыр гына җавап бирергә тиеш. Тән җәзалары һәм башка төрле җәзалар кулланылырга тиеш түгелләр. Ана кеше үзенең балаларын кечкенә чактан ук үзләренең кылган гамәлләре өчен җавап бирергә өйрәтергә тиеш. (Ризаэддин бине Фәхреддин әсәрләре).
Boshqird tilida
Борон-борон заманда, Урал тауы ла, Ағиҙел дә әле юҡ саҡта, шыр урман эсендә йәшәгән, ти, бер бабай менән бер әбей. Оҙаҡ ғүмер иткәс, әбей үлеп киткән, ә бабай береһе Шүлгән, икенсеһе Урал исемле ике үҫмер улы менән тороп ҡалған, ти. Бабай һунарға йөрөгән, ә Шүлгән менән Урал өйҙә ҡалыр булған. Айыу тиһәң – айыуҙы, бүре тиһәң – бүрене, арыҫлан тиһәң – арыҫланды тере көйө тотон алып ҡайтыуҙы бабай уйынға ла күрмәгән, ти, – ул шулай көслө булған. Ни өсөн тиһәң, бабай һунарға гел генә бер ҡалаҡ йыртҡыс йәнлек ҡаны эсеп китә икән. Шул ҡанды эсеп алдымы – уға ана шул йыртҡыстың көсө өҫтәлер булған. Йола буйынса, йыртҡыс кейекте үҙҡулы менән үлтергән кешегә генә уның ҡанын татып ҡарарға яраған, Шуның өсөн бабай уҙенең улдарына: «Бәләкәйһегеҙ әле, кейек ауларға йәшегеҙ етмәгән, минән күрмәксе турһыҡтағы ҡанға ауыҙығыҙҙы тейҙерәһе булмағыҙ тағы – һәләк булырһығыҙ»,– тип гел генә киҫәтә торған булған. (“Урал батыр”)