Tushunchasini «Kelishildi» Direktor o`rinbosari

Ma`ruzamavzusi: Tarixiy jarayonda jamiyatning madaniy va ma`naviy qadriyatlari. Jamiyat tarraqqiyotini falsafiy tahlili
1. Jamiyatning vujudga kelish, faoliyat ko`rsatish va rivojlanishining umumiy va o`ziga xos ijtimoiy xususiyatlari hamda qonuniyatlari, ularning rivojlanishi, odamlarning hatti-harakatlarida, o`zaro munosabatlarida, odamlar jamoalarida va umuman jamiyatda amalga oshirilish yo`llari, shakllari va usullari to`g`risidagi fan – bu:
*A)Sotsiologiya
B) Ijtimoiy falsafa
C) Prakseologiya
D) Jamiyatshunoslik
2. Jamiyatni birbutun tizim sifatida, ya`ni uni tashkil qiluvchi elementlarning oddiy mexanik yig`indisiga bog`lab bo`lmaydigan, integral tuzilma (hosila) sifatida tadqiq etadigan fan –bu:
A) Prakseologiya
*B) Ijtimoiy falsafa
C) Jamiyatshunoslik
D) Sotsiologiya
3. Arastu asarlarida o`z aksini topgan ijtimoiy tuzumning uch bosqichini ko`rsatib bering: 1) oila; 2) jamoa; 3) davlat, 4) din.
A)1, 2, 3, 4
B) 1, 3, 4
*C) 1, 2, 3
D) 1, 2, 4
4. Jamiyatning idealistik talqini rivojiga hissa qo`shgan faylasuflarni ko`rsating.
A) T.Gobbs, Dj.Lokk, J.Viko, Vol`ter, I.Kant, Hegel, Feyerbax
B) L.Feyerbax, K.Marks, F.Engels
C) Forobiy, Ibn Sino, Aristotel`, Feyerbax
*D) T.Gobbs, Dj.Lokk, J.Viko, Vol`ter, I.Kant, Hegel
5. Jamiyatning materialistik talqini rivojiga hissa qo`shgan faylasuflarni ko`rsating.
*A) L.Feyerbax, K.Marks, F.Engels
B) T.Gobbs, Dj.Lokk, J.Viko, Vol`ter, I.Kant, Hegel
C) Forobiy, Ibn Sino, Aristotel`, Feyerbax

D) T.Gobbs, Dj.Lokk, J.Viko, Vol`ter, I.Kant, Hegel, Feyerbax

6. Quyidagi aniqlama kimga tegishli: «jamiyat – bu individlarning oddiy yig`indisidan iborat bo`lmay, maxsus xususiyatlarga ega bo`lgan, ularning birlashmasidan tashkil topgan tizim bo`lib, reallikni o`ziga xos xususiyatlarga ega bo`lgan «sui generis» aks ettiradi»?
A) M.Veber
*B) E. Dyurkgeym
C) P.A.Sorokin
D) E.Fromm
7. Qaysi faylasuf jamiyatinsonlarning o`zaro ta`siridan, ya`ni ijtimoiy xatti-harakatlardan tashkil topgan tizimbo`lib, boshqa odamlarning xatti-harakatiga qarshi javob tariqasida yo`naltirilgandir, deb hisoblaydi?.
A) P.A.Sorokin
B) E.Fromm
*C) M.Veber
D) K.YAspers
8. Kimning fikricha, jamiyat qadriyatlar va me`yorlar bilan bog`langan odamlarning munosabatiga
asolangan tizimdir?
A) E.Fromm
B) M.Veber
C) P.A.Sorokin
*D) T. Parsons
9. Odamlar birlashuvining hamma shakllari va ularning o`zaro aloqalari va o`zaro ta`sirlarining hamma usullari majmui – bu:
*A) Jamiyat
B) Davlat
C) Jamoa
D) Formatsiya
10. Iqtisodiy munosabatlar - bu:
A) Xususiy mulk bilan bog`liq munosabatlardir
*B) Kishilar o`rtasida ishlab chiqarish, taqsimlash, almashish va ne`matlarni iste`mol qilish jarayonlarida shakllanadigan iqtisodiy munosabatlardir
C) Bozor munosabatlari
D) Kishilar o`rtasida ishlab chiqarish, taqsimlash, almashish jarayonlarida shakllanadigan iqtisodiy munosabatlardir
11. Siyosat – bu:
A) Davlat boshqaruvi
B) Hokimiyatga egalik kilishga qaratilgan ongli xatti-harakat
*C) Odamlarning, siyosiy kuchlarning hokimiyatga egalik qilishi, uni saqlab turish, mustahkamlash va amalga oshirishga qaratilgan ongli xatti –harakati
D) Siyosiy partiyalarning faoliyati btlan bog`liq soha
12. Jamiyat siyosiy tizimining asosi, poydevori -
A) Siyosiy partiya
B) Armiya
C) Hokimiyat
*D) Davlat
13. Davlatning asosiy belgilarini ko`rsating: 1) boshqa sotsiumlar ustidan oshkorona hukmronlik; 2) suverenitet – ma`lum hududlardagi to`liq hukmronlik; 3) hukmronlik vakolatlari amal qiladigan hududning o`zi (undan davlatni mamlakat deb tushunish kelib chiqadi); 4) huquqiy hujjatlarni chop etish va ularning bajarilishini talab qilishga bo`lgan mutlaq huquq; 5) soliqlar va yig`imlar undirish huquqi (davlat apparatini ta`minlash va boshqalar uchun).

*A) 1, 2, 3, 4, 5

B) 2, 3, 4, 5
C) 1, 3, 4, 5
D) 1, 2, 4, 5
14. Har xil ijtimoiy guruhlar, turli darajada uyushgan elatlar (ijtimoiy qatlam, strategiya, etnoslar, ijtimoiy demokrafik guruhlar, alohida jamoalar va boshqalar) o`rtasidagi munosabatlar – bu:
A) Jamiyatning siyosiy sohasi
*B) Jamiyatning ijtimoiy sohasi
C) Jamiyatning ma`naviy sohasi
D) Jamiyatning iqtisodiy sohasi
15. T.Mal`tus nazariyasi qaysi sohaga taaluqqli?
A) Oziq-ovqat
B) Migratsion
*C) Demografik
D) Geografik
16. Quyidagi sifatlar bilan farq qiladigan odamlarning katta guruhlari qanday ataladi: a) ijtimoiy ishlab chiqarish tizimidagi ma`lum o`rni; b) ishlab chiqarish vositalariga munosabati; v) mehnat taqsimoti tizimidagi roli; g) foyda olish usuli; d) ijtimoiy boylikdagi ulushi bilan?
A) Stratalar
B) Kastalar
C) Ijtimoiy guruhlar
*D) Sinflar
17. Ma`naviylik maqsadlar, mohiyatlar va qadriyatlar ierarxiyasining … bo`lib xizmat qiladi
*A) Indikatori
B) Motivatsion kuchi
C) Asosi
D) In`ikosi
18. Bu ma`naviy ishlab chiqarish (keng ma`noda tushunilganda), uning jarayoni va natijalarining birligidir. U san`at, fan, falsafa, axloq, huquqiy va siyosiy ong, dindan iboratdir. Gap nima to`g`risida?
A) Ijtimoiy soham
*B) Ma`naviy soha
C) Madaniy soha
D) Siyosiy soha
19. Quyidagi mezonlar orqali nimao`z ifodasini topadi: milliy identifikatsiya; hududiy birlikni tasavvur qilish; tili va madaniyat birligini anglash; ijtimoiy-davlatchilikka tegishli ekanini anglash; milliy manfaatlar?
A) Milliy davlatchilik
B) Milliy g`urur
*C) Ma`naviyat va milliy o`zini-o`zi anglash
D) Milliy ong
20. Madaniyatning bosh vazifalarini ko`rsating:
A) Adaptatsion (moslashuvchanlik) vazifa, informatsion (xabar etkazuvchi) vazifa, kommunikativ (munosabat o`rnatish) vazifasi, me`yoriy (boshqaruvchilik) vazifasi, sotsializatsiya (ijtimoiylashuv) vazifasi, tarbiyaviy vazifa.
B) Adaptatsion (moslashuvchanlik) vazifa, informatsion (xabar etkazuvchi) vazifa, kommunikativ (munosabat o`rnatish) vazifasi, tarbiyaviy vazifa.
C) Informatsion (xabar etkazuvchi) vazifa, kommunikativ (munosabat o`rnatish) vazifasi, me`yoriy (boshqaruvchilik) vazifasi, sotsializatsiya (ijtimoiylashuv) vazifasi, tarbiyaviy vazifa.

*D) Adaptatsion (moslashuvchanlik) vazifa, ma`rifaiy (evristik) vazifa, informatsion (xabar etkazuvchi) vazifa, kommunikativ (munosabat o`rnatish) vazifasi, me`yoriy (boshqaruvchilik) vazifasi, qadriyatlilik (baholash) vazifasi, sotsializatsiya (ijtimoiylashuv) vazifasi.

21. Voqelikdagimuayyanhodisalarningqimmatinibelgilashuchunxizmatqiluvchifalsafiykategoriyabo`lib, umazkurhodisaningsub`ekttomonidanaksettirilishinatijasidapaydobo`ladi. Bu –
*A) qadriyat
B) ne`mat
C) tamoyil
D) ehtiyoj
22. Qadriyatlarhaqidata`limot – bu:
A) ontologiya
*B) aksiologiya
C) gnoseologiya
D) prakseologiya
23. Qadriyatlarningnimavanimagaasosanbaholanishigaqarabajratiladiganturlariniko`rsating:
A) individualqadriyatlar, guruhiyqadriyatlar, umuminsoniy
B) axloqiy, badiiy, utilitar, ilmiy, diniy
*C) predmetli qadriyatlar, sub`ektli qadriyatlar
D) mutlaqyokiboqiyqadriyatlar (konstantalar), vaziyatli, o`tkinchiqadriyatlar, qadriyaviymezonlariningmuayyantarixiyshakllari (empiriko`zgaruvchanqadriyatlar).
24. Qadriyatlarningsotsiuminingqandaysohasibilanbog`liqekanligigaqarabfarqlanadiganturlariniko`rsating:
A) predmetliqadriyatlar, sub`ektliqadriyatlar
B) individualqadriyatlar, guruhiyqadriyatlar, umuminsoniy;
C) mutlaqyokiboqiyqadriyatlar (konstantalar), vaziyatli, o`tkinchiyokiqadriyatlar, qadriyaviymezonlariningmuayyantarixiyshakllari (empiriko`zgaruvchanqadriyatlar).
*D) axloqiy, badiiy, utilitar, ilmiy, diniy
25. Qadriyatlarningumumiylikdarajasigaqarabfarqlanadiganturlariniko`rsating:
*A) individualqadriyatlar, guruhiyqadriyatlar, umuminsoniy;
B) axloqiy, badiiy, utilitar, ilmiy, diniy
C) predmetliqadriyatlar, sub`ektliqadriyatlar
D) mutlaqyokiboqiyqadriyatlar (konstantalar), vaziyatli, o`tkinchiqadriyatlar, qadriyaviymezonlariningmuayyantarixiyshakllari (empiriko`zgaruvchanqadriyatlar).
26. Qadriyatlarninginsonhayotivafaoliyatiningnegizlariuchun, uningehtiyojlarivamo`ljallariningmohiyatiniifodalashuchunqaydarajadaqimmatgaegaekanligigaqarabfarqlanadiganturlariniko`rsating:
A) predmetliqadriyatlar, sub`ektliqadriyatlar
*B) mutlaq yoki boqiy qadriyatlar (konstantalar), vaziyatli, o`tkinchi qadriyatlar, qadriyaviy mezonlarining muayyan tarixiy shakllari (empirik o`zgaruvchan qadriyatlar)
C) axloqiy, badiiy, utilitar, ilmiy, diniy
D)individual qadriyatlar, guruhiy qadriyatlar, umuminsoniy;
27. Jamiyatnibirbutuntizimsifatida, ya`niunitashkilqiluvchielementlarningoddiymexanikyig`indisigabog`labbo`lmaydigan, integraltuzilma (hosila) sifatidatadqiqetadi – u:
A) antropologiya
B) Sotsiologiya
*C) Ijtimoiyfalsafa
D) Aksiologiya

28.Odamlarbirlashuvininghammashakllarivaularningo`zaroaloqalarivao`zarota`sirlarininghammausullarimajmuidir – bu:

A) jamoa
B) davlat
C) ijtimoiyguruh
*D) jamiyat
29. Jamiyatningushbusohasi «tabiatbilaninsonlaro`rtasidaindividvakishilarguruhiningonglifaoliyatiorqalio`zaroaloqalarini» aksettiradi. Bu-
*A) iqtisodiy soha
B) ma`naviysoha
C) ijtimoiysoha
D) siyosiysoha
30. Kishilaro`rtasidaishlabchiqarish, taqsimlash, almashishvane`matlarniiste`molqilishjarayonlaridashakllanadiganmunosabatlar – bu:
A) ma`naviymunosabatlar
*B) iqtisodiy munosabatlar
C) ijtimoiymunosabatlar
D) siyosiymunosabatlar
31. Jamiyatningqaysisohasidaodamlarning, siyosiykuchlarninghokimiyatgaegalikqilishi, unisaqlabturish, mustahkamlashvaamalgaoshirishgaqaratilganonglixatti-harakatiamalgaoshiriladi?
A) ma`naviysoha
B) ijtimoiysoha
*C) siyosiy soha
D) iqtisodiysoha
32. Jamiyatsiyosiytiziminingasosi, poydevori -
A) siyosiy institutlar
B) siyosiypartiya
C) xalq
*D) davlat
33. Davlatningasosiyvazifasi -
A) jamiyatningharbiymuhofazasinita`minlash
*B) siyosiyhokimiyatvasiyosiyboshqarishnita`minlash
C) iqtisodiyotn I boshqarish
D) xalqsuverenitetinita`minlash
14. Davlatningasosiybelgilariniko`rsating: 1) boshqasotsiumlarustidanoshkoronahukmronlik; 2) suverenitet – ma`lumhududlardagito`liqhukmronlik; 3) hukmronlikvakolatlariamalqiladiganhududningo`zi (undandavlatnimamlakatdebtushunishkelibchiqadi); 4) huquqiyhujjatlarnichopetishvaularningbajarilishinitalabqilishgabo`lgan
mutlaqhuquq; 5) soliqlarvayig`imlarundirishhuquqi (davlatapparatinita`minlashvaboshqalaruchun)
A) 1, 2, 3, 5
*B) 1, 2, 3, 4, 5
C) 2, 3, 4, 5
D) 1, 2, 4, 5
34. Harxilijtimoiyguruhlar, turlidarajadauyushganelatlar (ijtimoiyqatlam, strategiya, etnoslar, ijtimoiydemokrafikguruhlar, alohidajamoalarvaboshqalar) o`rtasidagimunosabatlar – bu:
A) ma`naviysoha
*B) ijtimoiysoha
C) iqtisodiysoha
D) siyosiysoha
35. Hozirgizamonjamiyatfalsafasidaijtimoiystrukturanio`rganishdaqandayyondashuvmavjud?
A) strukturaviy
B) funktsional
*C) straktifikatsiyaviy
D) iqtisodiy-ijtimoiy
36. P.Sorokintalqinida, ierarxiyadarajasigaqarabdifferentsiyaqilinganodamlar (aholi)ningbirguruhlaridir. Uningsosivamohiyatihuquqvaimtiyozlarning, javobgarlikvavazifalarningnomutanosibtaqsimlanganligi, ijtimoiyqadriyatlarningmavjudligiyokiyo`qligi, uyokibuhamjamiyatgakiruvchiguruhlarnihokimiyativaa`zolaro`rtasidagita`sirinibor-yo`qligidaniborat.
A)strukturalizatsiya
B) identifikatsiya
C) sinflargabo`linish
*D) stratifikatsiya
37. Ma`naviyishlabchiqarish (kengma`nodatushunilganda), uningjarayonivanatijalariningbirligidir. Usan`at, fan, falsafa, axloq,
huquqiyvasiyosiyong, dindaniboratdir. Bu -
*A) ma`naviysoha
B) ijtimoiysoha
C) iqtisodiysoha
D) siyosiysoha
38. Milliyidentifikatsiya; hududiybirliknitasavvurqilish; tilivamadaniyatbirliginianglash; ijtimoiy-davlatchilikkategishliekaninianglash; milliymanfaatlar – ushbutushunchalarnimaningelementlari?
A) Milliy-ma`naviyqadriyatlartizimining
*B) Milliyo`zini-o`zianglashtizimining
C) Insonningijtimoiyqadriyatlaritizimining
D) Milliy-ijtimoiybirlikning
39. Qadriyatlar haqida ta`limot – bu:
A) Prakseologiya
B) Gnoseologiya
C) Sotsiologiya
*D) Aksiologiya
43. Individual darajada olganda qadriyaviy orientatsiyalar tizimining shakllanishi
shaxsning qaysi tomonini anglatuvchi ko`rsatkich hisoblanadi?
A) shaxsning yaxlitligini anglatuvchi
B) shaxsning barkamolligini shakllantiruvchi omillarni anglatuvchi
C) shaxsning ozodligini anglatuvchi
*D) shaxsning etukligini, uning butunligini anglatuvchi
41. Voqelikdagi muayyan hodisalarning qimmatini belgilash uchun xizmat qiluvchi falsafiy kategoriya bo`lib, u mazkur hodisaning sub`ekt tomonidan aks ettirilishi natijasida paydo bo`ladi. Bu -
*A) Qadriyatlar
B) Ehtiyojlar
C) Talablar
D) Ustuvorliklar
42. U yoki bu hodisalarni baholash tadbirini o`tkazishda asos bo`lib xizmat qiluvchi usullar va mezonlar. Ularga quyidagilar kiradi: me`yoriy taqdimnomalar sifatida bayon etilgan ko`rsatmalar, baholar, imperativlar, maqsadlar, loyihalar. Bu -
A) Predmetli qadriyatlar
*B) Sub`ektli qadriyatlar
C) Mutlaq yoki boqiy qadriyatlar (konstantalar)

D) Umuminsoniy qadriyatlar