U burxanov, T. Atam uradov davlat xaridi

M a jb u riya t —
bu odatda yozma 
ravishda rasmiylashtirilgan, so'zsiz bajarilishi talab qilinuvchi 
va’da demakdir. Iqtisodiy mazmuniga ko‘ra majburiyat fuqa­
rolik huquqiy munosabati bo‘lib, m a’lum bir shaxs (qarzdor) 
boshqa bir shaxs (kreditor) m anfaati hisobiga m a’lum bir 
harakatlarni amalga oshirishi, ya’ni: mol-mulkni berish, ish 
bajarish, xizmat ko‘rsatish, pul to ‘lash yoki m a’lum harakat- 
lardan voz kechish va boshqa shu kabilarni amalga oshirilishini 
anglatadi.
Majburiyat, xuquqiy-me’yoriy hujjatlarga asosan, uni qabul 
qilish huquqiga ega bo‘lgan shaxs tomonidan qabul qihnadi.
Majburiyatlami hisobga olish tizimida uch asosiy omil mavjud 
(5-chizma).
Byudjet mablag‘lari oluvchi byudjet tashkiloti rahbari, yoki u 
tom onidan vakolat berilgan boshqa m as’ul shaxslar, maj- 
buriyatlami qabul qilish huquqiga ega bo‘ladilar.
41

---

Yuridik majburiyat
— yuridik (jismoniy) shaxslarning imzo- 
langan shartnomalar va tegishli hukumat organining qarori 
natijasida ikkinchi shaxs oldida yuzaga keladigan majburiyatidir1.
Yuridik majburiyatlarni hisobga olishni asosiy maqsadi 
byudjet nazoratining samaradorligini yanada oshirish, ya’ni 
xarajatlarning tasdiqlangan rejadan oshib ketishiga yo‘l qo‘y- 
maslikdir.
M oliyaviy m ajburiyat —
yuridik (jismoniy) shaxslarning 
tovarlar yetkazib berilganhgini (ishlar bajarilganligini, xizmatlar 
ko'rsatilganligini) tasdiqlovchi, shuningdek, ish haqi bo‘yicha 
ishchilardan qarzdorlik (hisob-kitob hujjatlaridan hisoblangan), 
sud qaroriga asosan byudjet to‘lovlaridan qarzdorlik va byudjet 
tashkilotni mahsulot yetkazib beruvchilarga va tolovni oluvchilarga 
pul o‘tkazishga majburlovchi boshqa hujjatlar asosida yuzaga 
keladi2 (6-chizma).
Majburiyatlarni hisobga olish tizimidagi omillar
M ajburiyatlarni 
qabul qilish 
asoslari
M ajburiyat 
qabul qilish 
h u q u q ig a ega 
javo bg ar
M ajburiyatlar turlari
Yuridik
majburiyat
Moliyaviy
majburiyat