U burxanov, T. Atam uradov davlat xaridi
Yüklə 317,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Tovarlar
ham miqdoriy ham sifat ko‘rsatkichlarini ifodalash oson bo£lgan xarid predmeti hisoblanadi. Tovarlar sotib olish uchun tuzilgan tender hujjatlari «Texnik ko'rsatkichlar» nomli hujjatni o‘z ichiga olib, unda sotib olinishi mo£ljallanayotgan tovarning barcha ko‘rsatkichlari, uning to‘liq tavsifnomasi, sifat parametrlari ko‘rsatiladi. Talabgorlar uchun yo‘riqnomada tovarni yetkazib berish usullari va tovar bilan bog£Uq zaruriy xizmatlar bo‘yicha talablar to‘Uq ko‘rsatilgan bo‘ladi. Shu nuqtayi nazardan, bu turdagi savdolar xaridni qanday bo‘lishi zarurligini to‘liqroq aks ettiradi va unda o‘zgaruvchan va noma’lum oMchovlardan nisbatan kamroq foydalaniladi. Mazkur holat bir qarashda, sifat omilini alohida inobatga ohshga zarurat yo‘q, faqatgina baho omili birlamchi degan xulosani beradi va bu, ko£pehilik hollarda, qaysidir ko‘rinishda tender hujjatlarida o£z aksini topadi. Shunday bo‘lsada, Jahon bankining «Jahon tiklanish va taraq- qiyoti bankining (JTTB) qarzlari va Jahon rivojlanish assosiasiyasi (JRA) kreditlari hisobiga xarid« yo‘riqnomasining 2.48 punktida shunday ko£rsatadiki: «....shartnoma eng past bahoni taklif etgan ishtirokchiga taqdim etiladi». Yo£riqnomaning keyingi 2.51 punktida: «....bahodan tashqari boshqa om illar ham aniq ko‘rsatilishi shart....va taklifni eng past baholarda ekanligini aniqlash maqsadida, ularni (omillami) hisobga olish tartibi. Tovarlar va asbob-uskunalami yetkazib berish takliflarini ко‘rib chiqishda quyidagilarga e’tibor berish lozim... obyektgacha bo'lgan 63 masofada ichki tashish xarajatlari miqdori va sug'urta qilish xarajatlari... foydalanish bilan bog‘liq xarajatlar miqdori, quwati va boshqa uskunalarga mos kelishi, ehtiyot qismlaming mavjudligi va texnik xizmat ko‘rsatish imkoniyatlari..., shuningdek, perso- nalni o‘qitish, texnik xavfsizlik va atrof-muhitga ta’siri birlamchi darajada e’tibor berilishi lozim». Xuddi shunday ko‘rsatmalar Jahon bankining namunaviy tender hujjatlarida ham o ‘z ifodasini topgan (WB Standard Bidding Documents). Ushbu hujjatning 26.4 punktida «buyurtmachi to monidan talabgoming hujjatlarini baholashda, bahoga qo‘shimcha tarzda.... quyidagi omillaming biri yoki bir nechtasi inobatga olinishi shart...: a) buyurtmachining mamlakatida tovam i yetkazib berish bilan bog‘liq ichki transport, sug'urta va boshqa xarajatlar..., b) yetkazib berish muddatlari..., v) to‘lovni amalga oshirishda jadvaldan chetga chiqish..., g) komponentlar, zaruriy ehtiyot qismlar va xizmat ko‘rsatish qiymati, d) buyurtmachining mamlakatida ehtiyot qismlar va sotishdan so‘nggi xizmat ko‘r- satishning mavjudligi..., e) ekslpluatatsiya va xizmat ko‘rsatish uchun ko‘zda tutilayotgan xarajatlar m iqdori..., j) asbob- uskunaning ishonchlilik darajasi va quwati...va boshqa o‘ziga xos omillar...». Yuqorida keltirilgan ikkala yo‘riqno та ham agar buyurtmachi uchun muhim bo‘lsa, tovarlar yetkazib berishda nafaqat baho, balki sifat omillarini ham inobatga olish zarurligini ta’kidlamoqda. Tovarlarni yetkazib berishda sifat omillarini hisobga olish Jahon banki yo‘riqnomasining 2.51 punktida «baholash qiymatining eng past miqdorini aniqlashda, baholab bo‘lmaydigan omillarni iloji boricha pul k o £rinishida yoki yalpi m iqdor ko‘rinishida aniqlanadi...». Eng past baholarni aniqlashda, baholovchilar, talabgor mol yetkazib beruvchining baholariga ma’lum summalami qo‘shib hisoblaydilar (o‘rtacha yillik ekspluatasiya xarajatlarini q o ‘shib hisoblash mumkin), yoki pul ko‘rinishida ifodalab b o ‘lm aydigan om illarn i inobatga olish u ch u n tu z a tish koeffisiyentlaridan foydalanadi. 0 ‘zbekiston Respublikasida davlat ehtiyojlari uchun tovarlar xaridini amalga oshirishda tender savdolarida g‘olibni baholash, 64 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2000- yil 21- noyabrdagi 456-sonli qaroriga ilova qilingan «Xom ashyo, materiallar, butlovchi buyumlar va asbob-uskunalar xarid qilish bo'yicha tender savdolari o‘tkazish to ‘g‘risida»gi Nizomga asosan amalga oshiriladi. Xalqaro amaliyotda kuzatilganidek, tovarlar yetkazib berish uchun tuziladigan tenderlarda baho aniqlovchi tusga ega ekanligini kuzatish mumkin: «...taklif etilgan narxlaming o‘rtacha jahon va konsalting firmasi, yoki Iqtisodiyot vazirligi huzuridagi Tovar bozorlari kon’yunkturasini o‘rganish hamda investitsiya loyihalari va dasturlarini ekspertiza qihsh respublika markazi yoki Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligining xulosalari bo‘yicha bozor kon’yunkturasida yuzaga kelgan narxlarga mosligiga asosan amalga oshiriladi» (yuqoridan qayd etilgan Nizomning 10- moddasi). Ammo, baho tanlovning yagona omili emasligi va albatta sifat ko'rsatkichlari ham inobatga olinishiga e’tiborni qaratish lozim «...taqdim etilgan tender takHflarining qo‘shimcha texnik, tashkiliy va tijoriy ustunliklari hamda tender qatnashchisining obro‘-e’tibori ham e’tiborga olinishi mumkin». Alohida e’tiborli xususiyat shundaki, Respublikada tender savdolari bo‘yicha talabgorlar taklifini baholashda mahalliy ishlab chiqaruvchilarga baho imtiyozlari taqdim etilgan: «...agar tenderda xorijiy yetkazib beruvchilar bilan birga mamlakatimiz korxonalari, ishlab chiqaruvchilari ishtirok etsa, bu korxonalarga tovarlar va xizmatlar davlat xaridi... tender savdolarida ishtirok etganda 20 foizgacha miqdorda narx imtiyozlari beriladi» (yuqoridagi Nizomga maxsus X-I bo‘lim kiritilgan bo‘lib, ushbu bo‘limning 55-punktida mahalliy ishlab chiqaruvchilar o‘rtasida g‘olibni aniqlashda baho imtiyozlarini taqdim etish shartlari keltirilgan). Yuqoridagi Nizomning quyidagi ikki punkti, tender g‘olibini aniqlashning ustuvor mezoni baho omili ekanligini ko‘rsatadi: «mamlakatimizning boshqa korxonalari — ishlab chiqamvchilariga nisbatan, lekin qo‘shimcha qiymat solig'i summasiga qo'shib hisoblagan holda import tovarlar yetkazib berish (ishlami bajarish, xizmatlar ko'rsatish) bo‘yicha eng yaxshi narxdan oshmaydigan Yüklə 317,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|