U o ‘K 16. 62 Квк 88. II 41 Tuzuvchilar

89-rasm Odatdagidek
tutilgan bosh.
B o s h n i n g u c h t a a s o s i y
holati m av ju d , birinchisi — 
o d a t d a g i d e k t u t i l g a n b o s h
(89-rasm).
B o shning bu h o ­
lati e s h ita y o tg a n narsaga xo- 
lis m u n o s a b a t d a b o ' l g a n
od a m g a xos. B un d a y holatd a 
b o s h o d a m d a h a r a k a t s i z
va qti-vaqti bilan yengil sil- 
kinib t u r a d i . B o s h n i n g bu 
holatida k o ’p hollarda «qo'lni 
yuzga» q o 'y ish va b a h o la s h
i m o - ishorala ri q o ‘ 1 la n ilad i.
Bosh bir yonga egiIsa, bu 
h o l a t d a o d a m d a q i / i q i s h
p aydo bo la y o tg a n id a n da ra k
b e ra d i (
90-rasm
). O d a m l a r
h a m h a y v o n l a r k a b i b i r o n
n a r s a g a q i z i q i s h n a m o y o n
qilganlarida b o sh la rin i y o n -
boshga e gishlarini C h .D a rv in
b i r i n c h i l a r d a n b o l i b a n i q -
lagan. A g a r siz m a h s u l o tn i
taq d im e ta y o tg a n yoki nu lq
s o ' z l a y o t g a n
b o ' l s a n g i z ,
a u d it o r iy a d a bu i m o - is h o r a
p a y d o b o ' l i s h i g a e ' t i b o r
q a r a t i n g . S iz , a u d i t o r i y a -
d a g i l a r b o s h l a r i n i b i r l o -
m o n g a y o n b o sh la tib , g a v d a - 
larini o ld ing a c h iq a rib , iyak- 
larin i q o 'lla rig a tirasalar, de-
m a k , siz o ‘z m aq sa d in g iz g a erishdingiz. B osh inin g bu 
h o la tid a ayoilar, o 'z la rig a y o q q a n erk akk a n isb a ta n q i­
ziqish bildirishda foydalanadilar. Sizga m u ro ja at qilinga-
8-626 
1 13
90-rasm. Qiziqishni na­
moyon qiluvchi boshning
holati.

---

nida siz boshingizni yon 
bosh latish va vaqti-vaqti 
b ilan silkilib tu rish ing iz 
kerak. Shu bilan siz gapi- 
rayotgan odam da o'/ingiz- 
ga n i s b a t a n m o y illik n i 
paydo ailishga erishasiz.
Agar bosh pastga en- 
gashgan bo'lsa, b a odarn- 
ning sizga n isb atan m u - 
n o s a b a ti salbiy, h a tto k i 
q o raio v c h ilik k a m oyillik 
p a y d o b o ' l a y o t g a n i d a n
darak beradi (
91-rasm
).
B o s h n i p a s tg a e g ish
odantga bir q ato r tanqidiy 
b a h o la s h im o - i s h o r a l a r i
bilan birga k u zatilad ik i. 
bu holat toki siz uning boshini ko'larish yoki yonbosh- 
latishga erishmaguningizgacha davom elaveradi va usnbu 
o d am bilan muloqotda m u a m m o chiqaveradi. Agar sizga 
auditoriyada ko‘p chiqlsh qilishingizga to 'g 'r i kelsa. k o ‘p 
holiarda auditoriyadagi barcha o d am q o 'llarin i k o 'k - 
taklarida chalishtirib, boshlarini xam qilib o'tirishlarini 
k u z a tis h in g iz m u m k i n T a jr ib a li n o l i q l a r va o ' q i -
tuvclrilar, odatda, o 'z ma ruzalaridan oldin auditoriyani 
q iz iq ti r ib o lis h u c h u n n i m a d i r o ' t k a / a d i l a r k i , bu 
a u d i t o r i y a d a g i b o 'l a j a k m a r u z a g a tin g lo v c h i la r d a
qiziqish paydo b o ‘lishiga sabab bo'ladi. Buning u c h u n
tinglovcliilarning b oshi ko tarilishi va o d a m la r d iq- 
qatliroq bo'lishi talab qilinadi. Agar ayyorligingiz ish 
berm asa. auditoriyadagi b osh lar y o n b osh g a engashib 
o'zgaradi.
114

---

Q O 'M A R N I BO SH ORQASIGA Q O ‘YISH
Bu i m o - is h o r a la r bux- 
g a ll e r l a r , y u r i s i l a r , b a n k
boshqaruvchilari yoki b o 'l-
masa, b o s h q a la rd a n o 'z in i
u s i u n q o ' y u v c h i o ' z i g a
ish o n g a n la rd a k o ’p k u z a - 
liladi. A g a r siz u l a r n i n g
likrini o 'q i y olsangiz, u lar 
quvidagicha: «M en h a n im a
n a r s a n i b i l a m a n » y o k i
«Balkim siz h a m q a c h o n -
la r d ir m e n i n g d a r a j a m g a
y e l i s h a s i z » y o k i « H a t l o
v a z iy a t m e n i n g n a z o r a -
l im d a » ... Bu i m o - i s h o r a ,
s h u n in g d e k , «b ilag ‘o n » la rg a h a m xos b o 'l ib , k o 'p l a b
o d a m l a r bu i m o - i s h o r a n i u la rg a n a m o y i s h q ilis h sa
g 'a s h l a r i k e la d i. A d v o k a l l a r k o ' p h o l l a r d a o 'z l a r i n i
m u lo q o ld a e n g aqlli va bilag 'on lik larini k o'rsalish u c h u n
bu im o -is h o ra la rda n foydalanadilar. U s h b u im o -is h o ra
h u d u d i b and qilinganlik belgisi silatida h a m ishlatilishi 
m u m k i n .
9 2 - r a s m d a g i o d a m
b u
i m o - i s h o r a g a
q o 's h i m e h a ta rz d a o y o q la rin i «4» ra q a m ig a o 'x s h a ti b
t u r i s h i va bu u n i n g n a f a q a t o ' z i n i b o s h q a l a r d a n
u s lu n ro q his ctay otg an ligi, balki tortish u v, m u n o z a ra g a
moyilligini k o'rsa ty a p ti.
Bu i m o - is h o r a n i n a m o y o n qiluvchi o d a m l a r bilan 
h a m k o rlik qilishning bir n e c h a usullari m avjud va bu 
a n iq s h a rl-s h a r o itla r bilan bog'liq. A g ar siz in so n o 'z in i 
u s tu n s e z a y o tg a n in in g s a b a b in i a n iq la s h n i istasangiz. 
o ld in g a kaltin gizni e h o 'z i b e n g a sh in g va s h u n d a y deng: 
«M en bun i sizga ma lu m ekanligini a n g la y a p m a n . Siz bu 
m u a m m o n i u d d a la y o lm a y s iz m i? » S o 'n g stu l s u y a n -
chig'iga suyaning va kaftlaringizni u n in g k o 'z oldida lulib 
lurib ja v o b in i kuting