.
Quyidagi jadvalda keyingi yillarda mamlakatimizdagi
eksport va importning
tovar tarkibi to‘g‘risidagi ma’lumotlar keltirilgan (1-jadval).
1-jadval.
O‘zbekistonda eksport va importning tovar tarkibi, foizda
22
Tovarlar guruhi
Eksport va importning umumiy hajmidagi ulushi, foizda
2009
2010
2011
2012
2014
2015
2016
2017
Eksport
100
100
100
100
100
100
100
100
Paxta tolasi
8,6
11,3
14,8
14,6
7,7
6,1
5,1
3,4
Oziq-ovqat
6,0
9,7
2,5
2,6
12,4
10,8
8,5
6,3
Kimyo mahsulotlari
5,0
5,1
7,3
8,3
4,7
5,1
6,7
6,4
Energetika mahsulotlari
34,2
24,8
5,4
13,5
23,0
22,1
13,6
13,8
Qora va rangli metallar
5,0
6,8
12,1
14,5
7,2
6,8
5,7
6,6
Mashina va uskunalar
2,9
5,5
0,2
0,4
4,0
1,3
1,8
2,6
Xizmatlar
8,8
9,1
13,7
23,0
22,4
25,2
25,5
25,2
Boshqalar
29,5
27,7
43,7
22,2
18,6
22,6
33,1
35,7
Import
100
100
100
100
100
100
100
100
Oziq-ovqat
9,0
10,9
8,2
7,2
10,8
12,8
11,9
9,8
Kimyo mahsulotlari
11,1
14,3
15,9
17,7
15,9
17,0
17,5
16,5
Energetika mahsulotlari
3,5
6,0
0,4
0,3
6,2
5,8
4,9
5,7
Qora va rangli metallar
6,3
8,4
3,1
3,2
8,0
7,4
7,6
9,8
Mashina va uskunalar
56,5
44,1
60,7
58,4
39,5
40,5
41,4
38,9
Xizmatlar
4,4
4,7
5,5
7,0
8,0
7,7
6,5
7,5
Boshqalar
9,2
11,6
6,2
6,2
11,6
8,88
10,2
11,8
22
O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlari.; O‘zbekiston Respublikasining Statistik
axborotnomasi, 2017 yil. Toshkent 2018.
289
“2017 yilda barqaror iqtisodiy o‘sish sur’atlari 5,5 foizni tashkil etdi, eksport
hajmi qariyb 15 foizga ko‘paydi. Tashqi savdo aylanmasining ijobiy saldosi 854
million dollarga etdi”
23
.
Mamlakatning tashqi iqtisodiy aloqalardagi ishtirokini ifodalovchi bir qator
ko‘rsatkichlar ham mavjud. Masalan, tarmoq ishlab chiqarishining xalqaro
ixtisoslashuvi darajasi ko‘rsatkichlari sifatida
taqqoslama eksport ixtisoslashuvi
koeffitsienti (TEIK)
hamda
tarmoq ishlab chiqarishidagi eksport bo‘yicha
kvotadan
foydalanish mumkin. TEIK quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
m
î
o
E
E
K
/
,
bu yerda:
E
o
– mamlakat eksportida tovar (tarmoq tovarlari yig‘indisi)ning solishtirma
salmog‘i;
E
m
– jahon eksportidagi shu turdagi tovarlarning solishtirma salmog‘i.
Agar nisbat birdan katta bo‘lsa, bu tarmoq yoki tovarni xalqaro jihatdan
ixtisoslashgan tarmoq yoki tovarlarga kiritish mumkin va aksincha.
Eksport bo‘yicha kvota milliy sanoatning tashqi bozor uchun ochiqlik
darajasini ifodalaydi:
YaIM
E
K
e
/
,
bu yerda: E – eksport qiymati.
Eksport buyicha kvotaning ko‘payishi ham mamlakatning xalqaro mehnat
taqsimotidagi ishtirokining, ham mahsulot raqobatbardoshligining o‘sib borishidan
darak beradi.
Mamlakatdagi aholi jon boshiga to‘g‘ri keluvchi eksport hajmi uning
iqtisodiyotining «ochiqligi» darajasini ifodalaydi.
Dostları ilə paylaş: |
