U. V. G‘afurov, B. E. Mamarahimov, Q. B. Sharipov, F. O. Otaboyev

innovatsion vazifasi 
fan-texnika taraqqiyoti yutuqlariga 
asoslanuvchi hamda bozor iqtisodiyoti sub’ektlarining rivojlanishini taqozo etuvchi 
turli ko‘rinishdagi yangiliklarning joriy etilishini anglatadi. 
Raqobatning 
moslashtirish vazifasi
korxona (firma)larning ichki va tashqi 
muhit sharoitlariga ratsional tarzda moslashishiga yo‘naltirilgan bo‘lib, ularning 
shunchaki o‘zini-o‘zi saqlab, iqtisodiy jihatdan yashab qolishidan xo‘jalik faoliyati 
sohalarining ekspansiyasi (kengayishi)ga o‘tishini bildiradi. 
Raqobatning 
taqsimlash vazifasi 
ishlab chiqarilgan
 
ne’matlar
 
yalpi hajmi 
(yalpi ichki mahsulot)ning iste’molchilar o‘rtasida taqsimlanishiga bevosita va 
bilvosita ta’sir o‘tkazadi. 
Nihoyat, 
raqobatning
 
nazorat 
qilish 
vazifasi 
 
bozordagi ba’zi 
ishtirokchilarning boshqa bir ishtirokchilar ustidan monopolistik hukmronlik

---

108 
o‘rnatishiga yo‘l qo‘ymaslikka yo‘naltiriladi. 
Raqobat kurashining mazmuni to‘g‘risida to‘laroq tushunchaga ega bo‘lish 
uchun uning asosiy shakllari va belgilarini ko‘rib chiqish zarur.
Iqtisodiy adabiyotlarda bir tarmoq ichidagi raqobatning to‘rtta shakli alohida 
ajratilib ko‘rsatiladi. Bular erkin raqobat, monopolistik raqobat, monopoliya va 
oligopoliyadir. 
Erkin raqobat sharoitida bir xil mahsulot ishlab chiqaruvchi tarmoqda 
juda ko‘p sonli korxonalar mavjud bo‘ladi.
YUqori darajada tashkil qilingan 
bozorda ko‘plab sotuvchilar o‘zlarining mahsulotlarini taklif qiladilar. 
Erkin raqobatli bozorda alohida korxonalar mahsulot narxi ustidan sezilarsiz 
nazoratni amalga oshiradi. Chunki har bir korxonada umumiy ishlab chiqarish 
hajmi uncha katta bo‘lmaydi. Shu sababli alohida korxonada ishlab chiqarishning 
ko‘payishi yoki kamayishi umumiy taklifga, demak mahsulot narxiga sezilarli 
ta’sir ko‘rsatmaydi. 
Erkin raqobat sharoitida yangi korxonalar tarmoqqa erkin kirishi, tarmoqda 
mavjud bo‘lgan korxonalar esa uni erkin tashlab chiqishi mumkin. Xususan yangi 
korxonalarning paydo bo‘lishi va ularning raqobatli bozorda mahsulotlarini 
sotishga huquqiy, texnologik, moliyaviy va boshqa jiddiy iqtisodiy to‘siqlar 
bo‘lmaydi.