Üç dağ qoynunda yatan Tarovlum Kitab, dünyasını dəyişmiş tarovluların
Yüklə 7,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
121 Sabir kişi mal otarark ə n görür ki, qonşu Çardaxlı k ə n- dind ə n olan Ə mir d ə mal otarır. Çağırır ki, ay adam kim- s ə n? Ə mir cavab verir ki, Ə mir ə m. Sabir bir neçə d ə qiq ə - d ə n sonra yen ə soruşur ki, ay ə , m ə n s ə nin adını soru şu - ram. O da el ə deyir ki, Ə mir ə m. Sabir deyir, ay kişi bilir ə m ki, ə mirs ə n, amma m ə n s ə nin adını soruşuram. *** H əsanalı kişi h ə r ild ə bir d ə f ə Bakıya -D ə rn əgüldə yerl ə - şə n zavoda motor almaq üçün g ə l ə rdi. O ad ə t ə n vağzalda düşüb taksiy ə min ə r v ə ora çatanda bir manat pul ver ə rdi. Bir gün d ə taksiy ə oturur. Sürücü onu firlayır ki, sayğac manatı keçsin v ə iki manat alsın. Kişi başa düşür v ə sürücüyə deyir: -A bala, n ə q ə d ə r ist ə yirs ə n fırla , özün bil ə rs ə n, m ə n s ə n ə bir manat ver ə c ə y ə m. *** K ə r ə m kişi oğlunun toyuna hazırlaşır.Toydan bir gün qabaq müə lliml ə r K ə r ə m kişiyə sataşmaq ist ə yirl ə r. H ə K ə r ə m kişi yem ə y ə bir şey olejey?-dey ə , soruşurlar. K ə - r ə m ki şi is ə cavabında deyir ki, qorxmayın , doyunca ye- yib- içə c ə ksiniz, yerd ə qalanını da şlyapalarınıza yığıb evi- niz ə apa rarsınız. *** K ə r ə m kişi k ə ndd ə arvadı il ə qalırdı. Uşaqların h ə r ə si is ə bir t ə r ə fd ə . Toyuqlar yumurtlayır , amma yey ə n yox idi. K ə r ə m kişi qonşu X ə lili çağırır ki, b ə s uşaqlarından birini gön d ə r g ə lib yumurtaları aparsın. Qapılarından bunu eşi - d ə n Möhüb b ə t müə llim tez uşaqlarından birini göndə rir ki, get yu murtaları al g ə tir. Uşaq gedib K ə r ə m kişidə n yumur- taları ist ə yir. K ə r ə m kişi is ə uşağı boş qaytarmır. Bir neçə gündə n sonra yumurtalar yeyilib qurtarır. Möhübbə t müə l- lim çağırır ki, K ə r ə m dayı , o günkülə rd ə n varsa, uşağı gön d ə rim g ə tirsin. K ə r ə m kişi çavabında deyir: -Vallah, evd ə bir axsaq arvaddır , bir d ə m ə n. H eç biri- miz d ə yumurtl amırıq. El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 122 *** D ə riy ə t ə l ə bat olan vaxtı Tarovlu camaatı qışda İmiş li- y ə - qışlağa köçərmişlə r. Orada c amış görə n kimi qışqırıb qa çarmışlar. Ay allah, bu n ə ə caib şeyd i, n ə dis ə bizi yey ə - c ə k. Yerli camaatın camışları bir-bir yoxa çı xa rmış. Onla- rın ağlına bel ə g ə lmir ki, bunu g ə l ə nl ə r edir, axı onlar ca- mış dan qorxurlar. Sonra gec ə yatmayıb , pusub oğruları tuturlar. Baxıb görürlə r, oğrular gündüz camışdan qorxan- lar dır . Tarovluları oradan qovurlar ki, b ə s siz gündüz ca- mış dan qorxub gec ə is ə onu gönlə yirsiniz. *** Tarovlu k ə nd sakini Tofiq Eyvazovun mal- qarası itir. O mal- qaranı Şüş dağın ə t ə yind ə fit çala - ç ala axtarma ğa başlayır. Bunu görə n İsmayıl deyir: -Tofiq s ə nin in ə yin itib, özün d ə burda fit çala - çala g ə - zirs ə n. Tofiq cavabında bildirir ki, m ə nim üm idim Şüş dağı n ar- xasınadır. Orda da olmasa vay m ə nim halima. *** Tar oğluya erm ə ni m ə rmil ə ri tökülə n vaxt, yaşlıları v ə qa dınları C ə mal ə ddinin Qaz ə lli üçünə mindirib-Qubad lıya daha t əhlükə siz yer ə gö d ə rirdil ə r. Yolda Baloğlan kişi tez- tez deyir ki, xörə k qaldı qazın üstündə yandı. Axırda K ə - r ə m kişi dözmə yib cavab verir: -Ay ə , C ə mal ə ddin maşını saxla. Baloğlan gedib xörə yi bir-iki d ə f ə qarışdırıb g ə lsin. *** K ə ndd ə kolxoza anbardar seçmə k ist ə yirl ə r. Bir neçə n ə f ə r t ə klif verir ki, M ə cid olsun, b ə zil ə ri etiraz edir ki, b ə s M ə cidin savadı yoxdur. Bu zaman Baloğlan işə qarış araq ucadan deyir: -Ay camaat, savad n ə y ə lazım ? B uğdanı kis ə y ə dol- durub ev ə d ə g ə tir ə bilm ə z ? ___________________ ________Üç dağ qoynunda yatan T arovlum 123 *** Urman h ə yat yoldaşı il ə Bakıya g ə lir. Qatardan düşdük - d ə n sonra bir taksi saxladır, yoldaşı ə yl əşir. Özü is ə sum- kaları yavaş - yavaş baqaja yığır. Taksi sürə n tez-tez deyir ki, al ə , tez el ə , m ə n t ə l ə sir ə m. Urman da ə yl əşir ma şı na v ə maşın t ə rp ə nir. Ancaq taksi sürə n tez-tez deyir ki, al ə , m ə n gecikir ə m, al ə m ə n t ə l ə sir ə m. Urman taksini sax ladıb düşür, sumkaları taksid ə n düşürür v ə deyir: -T ə l ə sirs ə n, s ə n get, biz ayrı taksi il ə ged ə rik. *** Birinci sinifd ə oxuyan Cahid çanta çiynində ev ə gedir. Yolda atası v ə ə misi Urmanla rastlaşır. Ə misi Cahidd ə n so ruşur ki, oxuyub kim olacaqsan?Atası Cahidd ə n qabaq deyir: - Ə misi oxuyub h ə kim olacaq ki, böyrə kl ə rim x ə st ə dir, on ları müalicə etsin. Cahid deyir: -Yox ata, s ə n o vaxta q ə d ə r qalmarsan. *** Tarovlu k ə ndind ə çox danışmağı il ə tanınan Balaoğlan kişiyə kolxoz briqadiri Saybalı kişi ot biçə n zaman onun çox danışmağından bezir v ə deyir: - Balaoğlan , bu gün s ə n danışma, kolxozda işlə m ə . Ax- şam s ə n ə bir penc ə , (on bağ lama ot), ver ə c ə m. Balaoğlan ağacın kölgə sind ə bir neçə saat danışmır . Sonra o Saybalıya deyir: -Otunu ist ə mir ə m. Amma danışacam. *** Yetmişin ci ill ə rin ə vv ə li Qürbə t kişi Bakıya g ə lir. Qayda- qanunu bilm ə y ə n kişi Azneft dair ə sind ə h ə r ə k ə t qayda sı - na düzgün ə m ə l etm ə y ə r ə k yolu keçir. Dair ə nin ortasında durub yol göstə r ə n milisioner qışqırır ki, a kişi hara, ol- maz. Qürbə t kişi cavabında deyir: -N ə anqırırsan , özün durmusan yolun or tasında , m ə n ə is ə deyirs ə n olmaz. El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 124 *** K ə nd sakini H əşim kişi eşidir ki, qonşu erm ə ni k ə ndi Zeyv ə d ə onun tanıdığı birisi ölüb. O, başsağlığı üçün ora- ya gedir v ə hamıyla b ə rab ə r yem ə k yeyir. K ə nd ə qayı dan- da Tarovlu k ə nd sakinl ə ri soruşur: « H əşim kişi s ə n donuz ə ti yemirdin. Nec ə ac qaldın?» H əşi m kişi deyir: « Vallah, ə tini yem ə dim suyuna çörə k doğradım.» *** Tarovlu k ə nd sakini Yedigar kişi Bakıya g ə lir v ə taksiy ə min ə r ə k ist ə diyi ünvana gedir. Taksinin sayğacı 3 manat yaz dığı halda o sürücüyə 5 manat verir. Yanındakılar so- ruşur: « n ə üçün 5 manat verdin? » Yedigar kişi deyir: « Qoy desinl ə r ki, m ə rd oğlandır.» *** Yedigar kişi Tarovlu k ə ndind ə n Bakıya qonaq g ə l ə rk ə n, özüylə b ə rab ə r balaca ə l radiosunu t ə mir ə g ə tirir v ə usta- ya t ə mir üçün verir. Usta çox çalışır bunu t ə mir ed ə bil- mir... Yedigar kişidə n soruşur:–« Q ardaş , hansı rayondan g ə lmis ə n ? » O deyir: –«Qubadlı rayonundan » . Usta c ə ld deyir: –« H əəə . Oranın gözə l m ə nz ə r ə si v ə t ə - miz havası var. Radionu t ə mir etdim, apar orda oxuya- caq. » *** Tarovlu sakini Yedigar kişi Bakı şə h ə rin ə yaxın qohum- la rının birinin evin ə qonaq g ə lir. Ev yiy ə si v ə onun xanımı sübh tezd ə n işə gedirl ə r v ə axşam yem ə yi üçün evin xa nı - mı şə h ə rlil ə r ə m ə xsus olan yarpaq dolması bişi rib, soyu- ducuya qoyur. Yedigar kişinin nahar yem ə yi vaxtı g ə l ə nd ə soyuducunu açır , ordakı dolmanı görü b yeyir. Ax şam ev sahibl ə ri işdə n ev ə qayıdanda şam yem ə yi üçün süf r ə ha- zırlayır v ə dol manı masaya g ə tirm ə k ist ə y ə nd ə dol manın yoxluğunu görürlə r.Bunu hiss ed ə n Yedigar kişi bildirir ki, b ə s o m ə nim nahar yem ə yim idi. M ə n onu yedim. ___________________ ________Üç dağ qoynunda yatan T arovlum 125 *** Tarovlu k əndinin heyvanları növbə il ə örüşə (nobata) apa rılırdı. Bir gün növbə Oqtay müə llim ə çatır. Onun oğlu Rauf qoyun nobatına gedir. Axşam sürü kə nd ə qayıdanda Saybalı kişinin heyvanlarından biri itir. Sabahı gün mə lum olur ki, Ala quş dağında canavar bir heyvanı yeyib. K ə ndin m ə rk ə zin ə g ə l ən Saybalı kişi camaatın qarşı - sında bil dirir ki, b əs deyirdiniz Oqtay müəllimin uşaqları sa vadlı, tə rbiy ə lidir. Nec ə olub ki, otardıqları heyvanı ca - navara yedizdiribl ə r. Bu zaman nobata ged ə n Oqtay müə l limin oğlu Rauf onun cavabını verə r ə k deyir ki, Saybalı dayı vallah qoyunu mə n yem əmişə m, canavar yeyib. *** Yusif müə llim Tarovlu k ə nd m ə kt əbinin direktoru işlə - y ə rk ə n z əif oxuyan uşaqların validey inl ə rini çağırıb öz iradlarını bildirir. Valide yinl ə rd ən biri söylə y ə ir ki, vallah oğlum bütün günü isti odun peçinin qırağında oturub, bir vedr ə c əvizi sındırıb yeyə r ə k ə lind ə kitab “Mesopatomiya, Mesopatomi ya” deyə r ə k oxuyur. *** Sovetl ər dönəmi zamanı Tarovlu kolxozçularını mə cbu- ri qay dada “Kommunist” qə zetin ə abun ə yazdıraraq, on - lardan bu q əzeti oxumağı tə l ə b edirdil ər. İsti yay gün l ə - rind ə n birind ə taxıl biçini vaxtı, fasilə zamanı hay düşür ki, rayon m ə rk ə zind ə n yoxlama g ə lib. M ə s ə l əni başa düşə n B əşir kişi ye m əyini bükdüyü qə zeti tez açıb üzünə tutaraq, başına gə l ə n bir əhvalatı danışmağa başayır. Bunu görə n nümayə nd ə üzvü mə qs ə din ə nail olduğunu sanaraq ona bir q ə d ə r d ə yaxın la şır. Ancaq nümayə nd ə üzvünə m ə lum olur ki, B əşir kişi qə zeti t ə rsin ə tutub başqa söhbə t edir. P ə rt olaraq geri qayıdan nümayə nd ə üzvü bu mə s ə l ə ni ra- yon r ə hb ə rliyinin diqq ə tin ə çatdırır. Bu hadis ə d ə n sonra Tarovlu kolxozçularını “Kom mu nist” qə zetin ə abun ə ya- zılmağa mə cbur etmirl ə r. El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 126 İ nsan ə m ə kl ə ucalar Hələ ən qədim zamanlardan əmək bəşər həyatının əsasını təşkil etmiş, insanın məhz insan kimi formalaş ma- sın da həlledici mahiyyət daşımışdır. İbtidai insanlar zəruri faydalı əməklə məşğul olmuş və öz tələbatlarını onunla ödəmiş, zəruri yaşayış nemətlərini, əşyalarını onunla əldə et mişlər. Əmək insan həyatının əsasını təşkil edir. Təsadüfi deyil ki, tarix boyu xalq arasında əməyə dair çoxlu atalar sözü və məsəllər i yaran mış, bir çox sənətkarlarımız əsərlərində əməyi tərənnüm etmiş, əməkçi insan surətləri yaratmış, əmə yin xariqələr yaradan q üdrətindən bəhs etmişlər . »İş in sanın cövhəridir» , «İşləməyən dişləməz» , «Əmək xoş - bəxt liyin açarıdır» və s. kimi hikmətli kəlamlar çox maraqlı xalq deyimləridir . Dahi şairimiz Nizami Gəncəvi əsərlə rin- də əmək adamlarını dərin məhəbbətlə təsvir etmiş və əməyə yüksək qiymət vermişdir. Bu cəhətdən şairin « Sir- lər xəzinə si » poemasındakı «Kərpickəsən kişinin dastanı» heka yə ti çox maraqlıdır. Burada göstərilir ki, Şam şəhə - rində kər pic kəsmək kimi ağır zəhmətlə məşğul olan bir qoca kişi yaşayırmış. Qədim Şam şəhərində xeyli ahıl bir kişi vardı, Pəri kimi cin kimi camaatdan qaçardı. Toxuyardı özünə yaşıl otlardan köynək, O, ruzi qazana rdı ancaq kərpic kəsərək. O, əyninə öz əlinin zəhməti ilə otlardan biçdiyi köynək geyir, kərpic kəsib dolanırmış. Bir gün gənc bir oğlan kərpickəsən qocanın yanına gələrək bir qarın çörək üçün belə bir ağır zəhmət tələb edən işlə məşğul olmamasını ona məsləhət bilir. Qoca kişi cavan oğlanın məsləhə tin- dən narazı qalaraq ona belə cavab verir: ...Cavansan, belə cahillik etmə, Əl çək acı sözlərdən, mənə ağıl öyrətmə. Mən bir kəsə deyiləm xəz i nədən ötrü möhtac, Əlimin zəhmətilə toxdur gözüm, deyil ac. |