«Uch o‘lchamli kompyuterli modellashtirish dasturi 3d studio max» Imomqoriev H. M

2.5 Ob’yektlardagi oddiy amallar

Ob’yektlar bilan ishlaganda asosiy amallar – bu, ko’chirib o’tkazish, katta va

kichik shaklga keltirish, aylantirish, tekislamoq va ko’paytirmoq. 
Ajratilgan ob’yektning markazida ob’yekt bilan uzviy bog’liq koordinata
tizi-mini aniqlaydigan uchta koordinata o’qi paydo bo’ladi - X, Y va Z . Bu 
koordinata o’qi mahalliy ob’yektning koordinata tizimdan tashkil topgan.
Mahalliy koordinata tizimi chiqqan o’qdagi nuqta tayanch (Pivot Point) deb 
ataladi. Tayanch nuqta ba’zan ob’yekt markazidan siljishi, gohida bir-biriga mos
kelmasligi mumkin. Masalan, markazga to’g’ri kelgan tayanch nuqta qatlamini 
qimirlamay turishi kerak, ammo, agar bu ob’yektni Hemisphere(yarim qatlam)
ko’rsatkichi bilan o’z-gartirib ob’yektni sozlansa, tayanch nuqta ob’yekt 
markazining pastki qismida joylashadi. Ob’yektda har qanday oddiy amallarni
bajarishda uning joylashishiga qarab uch o’lchovli joylashuvni o’zgartishda 
bevosita kontekst menyusini chaqi-rish lozim, ya’ni ob’yektda sichqon o’ng
tugmachasini bosing. Menyuga tegishli biror amalni tanlash – Move (ko’chirish), 
Scale (Masshtablashtirish), yoki Rotate (Aylantirish).

---

35 

Kontekst menyusi. Ko’chirish. Kontekst menyusidagi Move(ko’chirish) buy-
rug’ini tanlash, bitta koordinata o’qidagi ob’yektning koordinata tizimiga sichqon
ko’rsatkichini olib boring. Bu ko’chirib o’tkazish boshqa tekislikka olib o’tishga 
yo’naltirilgan bo’lishi lozim, ya’ni koordinata o’qi sariq rangda bir oz yoritib
turiladi. 
19. XYZ tekisligiga ob’yektlarni ko’chirish 
Bunday holatda, ob’yektni X, Y, Z o’qi uzunligini yoki XY, YZ, XZ 

tekisliklariga ko’chirish mumkin. Ko’chirish egallagan nuqtalarni Move Transform

Type-In (kirish qiymatini ko’chirish) oynasida qo’l bilan ko’rsatish mumkin,
ya’ni, F12 yoki kontekst menyusidagi Move (ko’chi-rish) qatori yonidagi

---

36 

to’g’riburchak belgisini bosing. Ajratilgan ob’yektni ko’chirish uchun W
tugmachasidan ham foydalanish mumkin. 

Ko’chirish. O’qda o’rnidagi
ob’yektning koordinata tizimida 
aylanma
yo’nalish-larni sxematik aks ettirishda kontekst menyudagi Rotate (aylantirish) 
buyrug’i tanlanadi. Agar har bir yo’nalishlar bo’yicha sichqon ko’rsatkchini
surishda, sxematik liniyadagi sariq rang yonadi, demak mazkur yo’nalishda 
harakatni amalga oshirish mumkin.