Учебное пособие по курсу "Электрические измерения и инструменты" написано по типовой программе разработанной на основе Государственных

1-bob. “Elektr o‘lchashlar va instrumentlar” fanining mazmuni, 
predmeti va metodi. Asosiy metrologik tushunchalar 
1.1 Меtrologiyaning aksiomalari va asosiy postulatlari
Меtrologiyaning aksiomalari: 
1-aksioma 
-
aprior ma'lumotsiz o‘lchashni bajarib bo‘lmaydi;
2- aksioma 
-
har qanday o‘lchash - taqqoslash (solishtirish) demakdir.
3- aksioma 
-
o‘lchash amalidan olingan natija tasodifiydir.
O‘lchash turlari va usullari. 
O‘lchash dеb
, shunday solishtirish, anglash, aniqlash jarayoniga aytiladiki, 
unda o‘lchanadigan kattalik fizik eksperiment yordamida, xuddi shu turdagi, birlik 
sifatida qabul qilingan miqdori bilan o‘zaro solishtiriladi. 
O‘lchash usuli
- bu fizik ekspеrimеntning aniq ma'lum struktura 
yordamida, o‘lchash vositalari yordamida va eksperiment o‘tkazishning aniq yo‘li, 
algoritmi yordamida bajarilishi, amalga oshirilishi usulidir. 
O‘lchash turlari:
-bevosita; -birgalikda; -bilvosita; -mutlaq; -majmiy;
-nisbiy. 
Меtrologiyaning asosiy postulatlari: 
1-postulat
- 
o‘lchanayotgan 
kattalikning 
chinakam 
qiymati 
mavjuddir.
2-postulat
- 
kattalikning chinakam qiymatini aniqlash mumkin emas.
3-postulat
- 
o‘lchash amalida kattalikning chinakam qiymati 
doimiydir.
Demak, o‘lchanayotgan kattalikning uchta qiymati bo‘lar ekan: 
◦
chinakam qiymat (uni aniqlash imkoni mavjud emas); 
◦
haqiqiy qiymat (chinakam qiymatga yaqin); 
◦
olingan qiymat (tajribadan olingan qiymat).
 

---

6 
 
1.1-jadval 
SI ning o‘nli karrali va ulushli birliklarning nomlari va belgilanishini hosil 
qilish uchun foydalaniladigan ko‘paytuvchi va old qo‘shimchalar 
O‘nli 
ko‘pay-
tuvchi 
Old 
qo‘shimcha 
Old 
qo‘shimcha 
belgisi 
O‘nli 
ko‘pay-
tuvchi 
Old 
qo‘shimcha 
Old 
qo‘shimcha 
belgisi 
10
24
iota 
Y 
10
-1
detsi 
d
10
21
zetta 
Z 
10
-2
santi 
s
10
18
eksa 
E 
10
-3
milli 
m
10
15
peta 
R 
10
-6
mikro 

10
12
tera 
T 
10
-9
nano 
n
10
9
giga 
G 
10
-12
piko 
p
10
6
mega 
M 
10
-15
femto 
f
10
3
kilo 
k 
10
-18
atto 
a
10
2
gekto 
h 
10
-21
zepto 
z
10
1
deka 
da 
10
-24
iokto 
y
 
Yuqorida keltirilgan 1.1-jadvalda SI ning o‘nli karrali va ulushli birliklarning 
nomlari va belgilanishlariga tegishli umumiy ma’lumotlar keltirilgan.