Учебное пособие по курсу "Электрические измерения и инструменты" написано по типовой программе разработанной на основе Государственных

 
O‘lchash o‘zgartkichlarining asosiy metrologik tavsiflari
va umumiy ma’lumotlar. 
Ma’lum fizik qonunlar asosida ishlovchi va birorta o‘lchash 
o‘zgartirishini bajaruvchi texnik qurilma o‘lchash o‘zgartgichi deb ataladi.
Demak, o‘lchash o‘zgartgichi bir fizik kattalikni u bilan funktsional
bog‘langan boshqa bir fizik kattalik orqali aks ettiradigan qurilmadir. 
Tuzilishi va ishlash asosiga ko‘ra o‘lchash o‘zgartgich (O‘O‘)lari juda 
xilma-xil bo‘lsada, ular o‘zgartirish vazifasi, darajalash tavsifi, xatoligi, 
o‘lchash diapazoni kabi umumiy tavsiflar bilan xarakterlanadi. 
O‘lchash o‘zgartgichining o‘zgartirish vazifasi – o‘zgartgichning chiqish va 
kirish kattaliklarning funktsional bog‘lanishi bo‘lib, analitik, jadval va
grafik ko‘rinishida ifodalanadi. O‘zDavST 8009–84 ga ko‘ra o‘zgartirish vazifasi 
– O‘O‘ chiqish signali informativ parametrining kirish signali informativ 
parametri bilan funktsional bog‘liqligidir. 
Darajalash natijasida olingan chiqish va kirish qiymatlarining o‘zaro 
bog‘liqligi O‘O‘ning darajalash tavsifi deyiladi. U formula, jadval va
grafik ko‘rinishlarida berilishi mumkin. 
O‘O‘ning xatoligi – haqiqiy va nominal (o‘lchangan) o‘zgartirish 
funktsiyalari orasidagi farq bo‘lib, o‘lchash vositalari xatoliklari singari topiladi. 

---

127 
O‘O‘ning o‘lchash diapazoni deb – o‘lchash xatoligi normallashtirilgan 
o‘lchash kattalikning qiymatlar sohasiga aytiladi. 
O‘lchash o‘zgartkichlarining klassifikatsiyasi 
O‘O‘larning yuqorida keltirilgan tavsiflaridan tashqari parametrlarning 
mo‘‘tadilligi, ishonchligi, massasi, narxi, gabarit o‘lchamlari va boshqa 
parametrlari ham o‘rganiladi. 
O‘O‘lar vazifasi va ishlash tamoyiliga ko‘ra klassifikatsiyalanadi. Vazifasiga 
ko‘ra mexanik, gidravlik, issiqlik, kimyoviy, biologik, pnevmatik va
boshqa kattaliklar O‘O‘lariga bo‘linadi. O‘lchanayotgan noelektrik kattalik
unga proportsional bo‘lgan EYuK yoki tokka o‘zgartiriladi. Ularga
elektromagnit, induksiyali, termoelektrik (termojuftliklar) p’ezoelektrik va
galvanomagnit O‘O‘lari kiradi. Parametrik O‘O‘larda o‘lchanayotgan kattalik
qarshilik, induktivlik, o‘zaro induktivlik va sig‘im kabi elektr zanjirining
parametrlariga o‘zgartiriladi. Ularga elektromagnit (induktiv, transformator va 
magnit qisiluvchi), termorezistor, optoelektrik (fotorezistrlar, fotodiodlar va
fototranzistorlar), elektrokimyo (elektrolitik), rezistiv va elektrostatik O‘O‘lari 
kiradi[16,17].