Учебное пособие по курсу "Электрические измерения и инструменты" написано по типовой программе разработанной на основе Государственных

 
Nazorat savollari 
 
1.
Axborot-o‘lchash tizimlari to‘g‘risida nimalarni bilasiz? 
2.
Ishlab chiqarishni zamonaviy sanoat avtomatlashtirilgan boshqarish tizimining 
tarkibini ayting. 
3.
Axborot-o‘lchash tizimlarining asosiy strukturalari. 
4.
Teleo‘lchash tizimlari haqida nimalarni bilasiz? 
5.
Mikroprotsessor va mikro EHMli axborot-o‘lchash tizimlarini amalda 
qo‘llashga misollar keltiring. 
6.
Kontrol-o‘lchash asboblarining tuzilishi haqida nimalarni bilasiz? 
7.
Radioreleli aloqa o‘rnatish haqida nimalarni bilasiz ? 
8.
Yerning su’niy yo‘ldoshlari yordamida aloqa kanallarini tashkillashtirish 
turlari ? 
9.
Radioaloqa kabellari orqali aloqa kanallarini tashkillashtirish ? 
10.
Simlar va kabellar orqali aloqa o‘rnatishni tushintiring. 
11.
Optik tolali nur o‘zatkichlarning afzalliklarini ayting. 
12.
Radioaloqa o‘rnatish sxemasidagi elementlarni ayting. 

---

170 
13.
Radioto‘lqinlar diapazoni haqida nimalarni bilasiz ? 
14.
Burchakli o‘zgarishni masofaga sinxron uzatish sxemasini chizib 
tushintiring. 
15.
O‘ziyozar moslamalariga misollar keltiring. 
16.
O‘z sohangizga tegishli, zamonaviy o‘lchash tizimlari haqida nimalarni 
bilasiz? 
17.
Sun’iy ong (intellekt) deganda nimani tushunasiz? 
18.
Mexanizatsiyalash, avtomatlashtirish va avtomatik atamalarga tavsif bering 
va ularning o‘xshash hamda tafovutli tomonlarini tushuntiring. 
19.
Informatsion tarmoq nima? 
20.
Zamonaviy o‘lchash tizimlarini qanday tasavvur qilasiz? 
Xulosalar 
O‘lchash texnikasi fundamental ilmiy izlanishlarga bevosita bog‘langan 
bo‘lib, tabiiy fanlarning eng yaxshi yutuqlarini o‘zida mujassamlashtirgan. Bu 
esa unga ulkan imkoniyatlar va rivojlanish istiqbollarini yaratish bilan bir qator
muammolarni keltirib chiqardi. Birinchi navbatda quyidagilarni aytib o‘tish
lozim: 

o‘lchashlar birliligini ta’minlash muammosi; 

umumiy o‘lchashlar nazariyasining rivojlanishi; 

yangi fizikaviy usullar va har xil hisoblash qurilmalariga asoslangan o‘lchash 
amallarini soddalashtirib, bir vaqtning o‘zida ularning samaradorligini oshirish; 

yangi analiz va sintez usullariga asoslangan, tavsiflari oldindan aytiladigan 
o‘lchash vositalarini ishlab chiqarishni tezlashtirish; 

loyihalashni avtomatlashtirish; 

ishlab chiqarishni texnologik tayyorlashga asoslangan yangi o‘lchash 
vositalarini yaratish va tadbiq qilish. 
Yuqorida qayd etilgan jarayonlar garchand muhim va keng bo‘lsa ham, 
alohida olingan aspektlarini, shu bilan birga behisob izlanishlar, tekshirishlarni, 
xususiy usullarni hamda o‘lchash tartiblarini ko‘rib chiquvchi bir qator o‘lchash 
nazariyalari mavjud. Ular bu jarayonning alohida bo‘lsa ham, etarli darajada 

---

171 
farqli va har xil aspektlarini qaraydi. Xususiy usul va o‘lchash prinsiplarini ichida 
quyidagilarni eslatamiz: 

o‘lchash qurilmalarining aniqlilik nazariyasi; 

statistik o‘lchashlar nazariyasi; 

o‘lchash o‘zgartkichlarining umumiy energetik nazariyasi; 

o‘lchashning informatsion nazariyasi; 

dinamik o‘lchashlar nazariyasi; 

o‘lchash qurilmalarining invariantlik nazariyasi; 

o‘lchashlarning algoritmik nazariyasi; 

o‘lchash vositalarining moslashuv nazariyasi. 
O‘lchashlar aniqligi nazariyasi asosida o‘lchash natijalarining xatoliklarini 
baholash va tekshirish usuli yotadi.
Esingizda bo‘lsa kerak, “xatolik” deganda o‘lchash amalida olingan natija 
qiymatining o‘lchanayotgan kattalikning haqiqiy qiymatidan tafovuti tushuniladi. 
Aniqlik nazariyasining tub ma’nosini xatolik va uning tashkil etuvchilarini 
baholash, xatoliklar hosil bo‘lishining manba va sabablarini aniqlash hamda
xatoliklarni kamaytirish usullari tashkil etadi. 
Zamonaviy o‘lchash texnikasi xalk xo‘jaligining hamma sohasi bilan 
yagona bog‘lamda rivojlanib bormoqda. Ilmiy-texnik taraqqiyotni ta’minlashda 
uning roli juda kattadir. Shu sababdan olimlar va muhandis-asbobsozlar oldida 
turgan muhim vazifalardan biri ilmiy texnik taraqqiyot yo‘lida ortda qolmaslik, 
bu taraqqiyot yo‘lidagi to‘siq bo‘lmasdan, aksincha, uni olg‘a siljituvchi qudratli 
omil bo‘lishdir! Albatta bu oson emas.
Bizning oldimizda juda ko‘p, o‘ta murakkab, hal qilinishi lozim bo‘lgan 
muammolar turibdi. Bulardan