Учебное пособие по курсу "Электрические измерения и инструменты" написано по типовой программе разработанной на основе Государственных
Yüklə 407,09 Kb.
|
|
Fazalar siljishini o‘lchash
Fazalar siljishi vaqt bo‘icha ikkita tebranuvchi jarayonning o‘zaro(bir-biriga nisbatan) joylashishini ko‘rsatadi. Ammo u vaqt birliklarida(gorizontal o‘q bo‘yicha chizilgan) emas, balki signal davrining ulushlarida(ya’ni, burchak birliklarida) o‘lchanadi. Mazkur holatda signallarning bir xildagi o‘zaro joylashishiga aynan bir xildagi faza sijishi mos keladi, signallarning davri va chastotasidan qat’iy nazar (ya’ni, vaqtning o‘qi bo‘ylab grafikalarning haqiqiy masshtabiga bog‘liq bo‘lmasdan(qaramasdan)). Shuning uchun, agar signalning davrini butun ekran bo‘ylab uzaytirilsa, eng katta o‘lchash aniqligiga erishiladi. Analog Ossillografda ikkala kanalning signali grafikalari bir xil rangga va bir xil yorqinlikka(nurlanishga) ega bo‘lgani uchun, ularni bir-birida ajratib olish maqsadida turli amplitudaga ega qilish tavsiya etiladi. Mazkur holda, qurilma(asbob)ning I kanali bilan o‘lchanadigan kuchlanishni yanada kattaroq qiymatda olish yaxshi – bu holda, sinxronlash tasvirni yaxshiroq "ushlab turish" imkonini beradi. O‘lchovlarga tayyorlanish quyidagi tarzda amalga oshiriladi (aniqroq va ko‘rgazmali bo‘lishi uchun, Rasm. 26.ga qarang, unda kuchlanish va tok turli xil ranglarda tasvirlangan): Har ikkala kanalning dastaklari(tutqichlari) bilan ularning yoyish chiziqlari ekranning o‘rta chizig‘ida(kirishlarda signallar bo‘lmaganida) o‘rnatiladi. 44
Vertikal og‘dirish kanallarini kuchaytirishni rostlagichning dastagi bilan
Yoyish tezligini rostlagichning dastagi bilan unung shunday tezligi o‘rnatiladiki mazkur holda ekranda signalning taxminan bir davri ko‘rsatiladi. 3. «Sinxronlash darajasi»(Уровень синхронизации) dastagi bilan shunga erishiladiki kuchlanish grafigi vaqt o‘qidan(yoyuish chizig‘idan(liniyasidan)) - A nuqtasidan boshlashi ta’minlansin. 4. dastagi bilan shunga erishiladiki kuchlanish grafigi ekran to ‘rining eng chetki chap vertical chizig ‘idan(liniyasidan) – A nuqtasidan boshlansin. 5. «Yoyish tezligi»(скорость развертки) dastagi bilan (pog‘onali va ravon) shunga erishiladiki kuchlanish grafigining davri ekran to‘rining (panjarasining) eng chetki o‘ng vertikal chizig‘ida(liniyasida) tugallansin. 6. Kuchlanish grafigining davri to‘liq ekranga cho‘zilmaguncha 4 … 6- bandlarni(bosqichlarni) takrorlanadi va uning boshlanishi va oxiri yoyish chizig‘iga(liniyasiga) to‘g‘ri kelishi ta’minlangan bo‘lishi kerak (4.22-rasm). Fazalar siljish burchagini o‘lchashdan oldin, signallarning qaysi biri (kuchlanishmi yoki tokmi) oldinda va orqada turganligini aniqlash kerak Fazalar siljish burchagi φ ning o‘zgarishi bunga bog‘liq. 4.23-rasm а) tasvirda tok kuchlanishdan orqada qoladi –uning davri boshlanishi kuchlanish davrining boshlanishidan (A nuqtasida kuchlanish davrining va B nuqtasida tok davrining boshlanishi) keyinroq bo‘ladi. Tok keyinroq boshlanadi, shuning uchun u orqada qoladi va kuchlanish oldinlab ketadi. Bu holatga fazalar siljishining musbat qiymatlari mos keladi. 4.23-rasm b) tasvirda tok ilgarilab ketadi, kuchlanish esa orqada qoladi. Ekranda tok davrining boshlanishi ko‘rinmaydigan bo‘lsa, u holda birinchi yarimdavrning oxiri solishtiriladi: birinchi bo‘lib nolga aynan oldin boshlangan grafik qaytadi (G nuqta B nuqtadan vaqt bo‘yicvha oldin keladi). Mazkur holda fazalar siljish burchagi manfiydir. 45
a) b) 4.23-rasm. Tok kuchlanishdan φ >0 burchakka orqada qoladi (a); Tok kuchlanishdan φ <0 burchakka ilgarilab ketadi (b). Fazalar siljish burchagining φ moduli – bu davrning boshlanishi yoki tugashi orasidagi masofani ekran bo‘linmalarida ko‘rsatuvchi kattalikdir(musbat yarimdavr) (4.24-rasm). Bundan tashqari, φ ning modulini har qanday tebranishning to‘liq davri 360 gradus bo‘lishi sharti bilan quyidagi proportsiyadan topish mumkin: N 360 bu yerda N - bitta signal davri bilan band bo‘lgan to‘rning bo‘linmalari soni, α - davr boshlang ‘ich uchlari (musbat yarimdavrlarning oxigi uchlari) orasidagi to‘rning bo‘linmalari soni. Rasm. 18. misolida har ikkala holatda ham φ ning moduli: 36 8 8 , 0 360 Shuni nazarda tutish kerakki, passiv element uchun (kuchaytirgich yoki tranzistor emas, balki qarshilik-g‘altak-kondensator ma’nosida): 90 90 46
4.24-rasm. Fazalar burchak siljishini o‘lchash. Asos sifatida, fazalar siljishining kattaligini davr oxirida ham (4.24-rasmning D va E nuqtalarida) o‘lchash mumkin, ammo ekranning o‘ng qismida(tomonida) kuchlanishini yoyish chizig‘ini(liniyasini) ko‘rish eng yomon, shuning uchun o‘lchash xatoligi maksimal bo‘ladi. Agarda fazalar siljishi nol bo‘lsa (zanjida faqat sof aktiv yuk yoki rezonans sodir bo‘lganda) kuchlanish va tok bir vaqtning o‘zida boshlanadi va tugaydi(4.25-rasm). 4.25-rasm. Fazalar siljishi nolga teng bo‘lgandagi osillogramma. |