Учебное пособие по курсу "Электрические измерения и инструменты" написано по типовой программе разработанной на основе Государственных

8.2.2. Pezoelektrik o‘zgartirgichlar 

Bunday o‘zgartirgichlarda foydalaniladigan pezoelektrik effekt(samara)

ba’zi kristallik dielektriklarining sirtida mexanikaviy kuchlanishlar yoki
deformatsiyalar ta’sirida elektr zaryadlar hosil bo‘lishidan iborat.
O‘lchanayotgan bosim R o‘zgartirgich korpusining membranasiga (tubiga)
ta’sir qiladi (8.37-rasm). Dielektrik kvarsning ikkita plastinkasi uchta metall
qatlam orasiga olib qisilgan. Yuqorgi metall qatlami bilan korpus qopqog‘i
orasida sharcha bor, u o‘lchanayotgan bosimning tekis taqsimlanishini
ta’minlaydi. O‘rtadagi qatlamga korpusdan izolyasiyalangan vtulka orqali sim
ulangan.
Manfiy elektrod bilan korpus orasidagi potensiallar ayrimasi bosim P ga
proporsional bo‘lib, xuddi shu bosim potensiallar ayrimasi bilan aniqlanadi.

---

---

128

8.37-rasm. Pezoo‘zgartirgichli sxema.
8.2-jadval 
SI ning o‘nli karrali va ulushli birliklarning nomlari va belgilanishini 
hosil qilish uchun foydalaniladigan ko‘paytuvchi va old qo‘shimchalar. 
O‘nli 
ko‘paytuvchi
Old 
qo‘shim-
cha
Old 
qo‘-
shim-
cha 
belgisi
O‘nli 
ko‘pay-
tuvchi
Old 
qo‘shim-
cha
Old 
qo‘shimcha 
belgisi
10
24

iota
Y

10
-1

detsi
d

10
21

zetta
Z

10
-2

santi
s

10
18

eksa
E

10
-3

milli
m

10
15

peta
R

10
-6

mikro


10
12

tera
T

10
-9

nano
n

10
9

giga
G

10
-12

piko
p

10
6

mega
M

10
-15

femto
f

10
3

kilo
k

10
-18

atto
a

10
2

gekto
h

10
-21

zepto
z

10
1

deka
da

10
-24

iokto
y

Birlikning nomiga yoki belgisiga ikki yoki undan ko‘proq old
ko‘shimchalarni ketma-ket qo‘shishga yo‘l qo‘yilmaydi. Masalan, birlik nomi
mikromikrofarad o‘rniga pikofarad yozilishi kerak.

---

---

129
Izohlar: 

1. Asosiy birlikning nomi - kilogramm "kilo" old qo‘shimchasiga ega
bo‘lganligi sababli massani karrali va ulushli birliklarini hosil qilish uchun
massaning ulushli birligi – gramm (0,001 kg) ishlatiladi va old qo‘shimchalar
"gramm" so‘ziga qo‘shilib

yozilishi lozim, masalan, mikrokilogramm (µkg) o‘rniga

milligramm (mg).
2. Massaning ulushli birligi - grammni old qo‘shimchasiz ishlatish ruxsat
etiladi (birlikning belgisi - g). Old qo‘shimcha yoki uning belgisi birlikning
nomiga, yoki mos holda, belgisiga qo‘shib yozilishi lozim.
Agar birlik birliklar ko‘paytmasi yoki nisbati ko‘rinishida tuzilgan bo‘lsa, u
holda old qo‘shimchani yoki uning belgisini ko‘paytma yoki nisbatga kiruvchi
birinchi birlik nomiga yoki belgisiga ko‘shib yozish lozim.