Учебное пособие по курсу "Электрические измерения и инструменты" написано по типовой программе разработанной на основе Государственных
bob. SUYUQLIK VA GAZ SARFINI O‘LCHAYDIGAN ASBOBLAR
Yüklə 407,09 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 9.2. Mexanik sath o‘lchagichlari
|
9 bob. SUYUQLIK VA GAZ SARFINI O‘LCHAYDIGAN ASBOBLAR
9.1. Umumiy ma’lumotlar va klassifikatsiyasi(tasniflanishi) Texnologik apparat ishchi muhiti – suyuqlik yoki to‘kiluvchan(donador) jismlar bilan to‘ldirilish balandligiga sath deyiladi. Ishchi muhitdagi sath texnologik parametr bo‘lib, u haqidagi axborot texnologik apparatning ish rejimini nazorat qilish uchun, ba’zi bir hollarda esa ishlab chiqarish jarayonini boshqarish uchun zarurdir. Sathni chegaralashning zamonaviy usullari va ulardan foydalanishga asoslangan jihozlar turli -tumandir. Sath o‘lchagich quyidagilarga bo‘linadi: sathni uzliksiz o‘lchash asboblariga, yoki sathning ko‘rsatkichlari, va indikatorlari, yoki signalizatorlariga. Uzliksiz nazorat qilishga mo‘ljallangan sathning o‘lchagchlari texnologik sig‘imlarda sathning tezkor o‘zgarib turishida ishlatladi. Sathning signalizatorlari(xabar bergichlari) diskretli o‘lchashlarni bajarish uchun bir yoki bir nechta aniq belgilangan(fiksatsiyalangan) holatini aniqlashda sezgir elementlar o‘rnatish joyida ishlatiladi. Texnologik jarayonlarni avtomatik rostlash va boshqarish tizimlarida sathni ko‘rsatkichlari va signalizatorlari(xabar bergichlari) birlamchi axborot datchiklari sifatida keng foydalaniladi. Ishlash tamoyili bo‘yicha asboblar sathni o‘lchash uchun va signal(xabar) beruvchi quyidagi guruhlarga bo‘linadi: mexanicheskli(qalqovichli, membranali, 141
og‘irlikli va boshq. O‘lchash diapazoni(poyoni, kengligi) bo‘yicha: o‘lchash chegaralari 0-20 m li keng poyonli sath o‘lchagichlari va o‘lchash chegaralari - 0 - ±100 mm yoki 0 - ±450 mm tor poyonli[16,17]. 9.2. Mexanik sath o‘lchagichlari Mazkur guruh sath o‘lchagichlari va signalizatorlari(xabar bergichlari) o‘zlarining soddaligi(oddiyligi), ishonchliligi va narxining arzonligi uchun ishlab chiqarishda keng tarqalgan. Mexanik asboblar guruhiga o‘lchanayotgan materialning sezgir elementga mexanik ta’sirdan foydalanib ishlaydigan jihozlar kiradi. Mexanikliga qalqovichlilar kiradi – eng keng tarqalganlari - membranali asboblar, shuningdek, lotoli aylanma va boshqalar. Qalqovuchli(buyokli) sath o‘lchagich. Qalqovuchli va buyokli sath o‘lchagichlarning (RM-51, UDU-10, DUJE-200M, UB-P va boshq. rusumli) ishlash tamoyili suyuqlikka botirilgan qalqovich (buyok)ning itarib chiqaruvchi kuchlar ta’siridan foydalanishga asoslangan. Bu kabi sath o‘lchagichlarning sezgir elementi bo‘lib(9.1-rasm,a) suyuqlikka botirilgan qalqovich (buyok) 1 hisoblanadi. 9.1-rasm. Qalqovuchli(a) va kontaktli-mexanik(b) satho‘lchagichlarning tamoyilli sxemasi. 142
Sathni o‘zgartirib qalqovich (buyok), siljish o‘zatish tizimi 2 orqali o‘zgartiruvchi element va o‘lchagich asbob bilan qabul qilinadi. Qalqovich (buyok) kontryuk(aksilyuk) 3 bilan muvozanatlanadi. Qalqovich(buyok)ning siljishini signal(xabar)ga o‘zgartirish “kuch-bosim” va “kuch-tok” unifitsirlangan o‘zgartirgichi - axborot o‘lchagichi yordamida amalga oshiriladi. Buyokli (qalqovichli) vositalar o‘lchashlarni sathning ishchi muhit harorati -40 dan to +400 o C gacha va ishchi muhit bosimi 16 MPa gacha, aniqlik sinflari1,0 va 1,5 bo‘ladi. Sathning membranali signalizatori(xabar bergichi), rezina singdirilgan matodan tayyorlangan, markazida qattiq metalli disk mavjud, egiluvchan membranadan iborat. Materialga ta’sir etuvchi bosim kuchi egiluvchan membranani siljitadi. Bu siljish mikropereklyuchatelning elektrli kontaktlarini qayta uzib-ulanishiga olib keladi. Keng poyonda – bir necha o‘nlab metrgacha o‘zgaradigan kontaktli – mexanik(lotovoy) sath o‘lchagich sathning to‘kiluvchan(donador) materiallarning sathini o‘lchash uchun qo‘llaniladi. Lotovoy jihozlarda sath uzluksiz yoki davriy nazorat qilinadi, materialning sirtida joylashgan yuk(lota) yordamida. Sath o‘lchagichning asosiy qismi bo‘lib 1 elektromexanik lebyodka (9.1-rasm,b), 2 elektrotormozli, aylanishi elektr yuritkich bilan yurgiziladigan. Silindrsimon lebyodkaning barabaniga, o‘zida yuk (lot) 4 osilgan tros o‘raladi. Val bilan baraban orqali mexanik reduktor, 5 selsin-datchik, selsin- iste’molchi bilan elektrli ulangan 6 ikkilamchi asbob ham ulanadi. O‘zida yuk osilgan tros, yo‘naltiruvchi roliklar orqali o‘tadi, shuningdek, qurilmaning sezgir elementi bo‘lgan trosning 3 rolik-relesi orqali ham o‘tadi. Boshqarish o‘zida boshqarishning barcha to‘gmachalarini(releyli sxema, vaqt relesi, shuningdek, signalli(xabar beruvchi) armatura) joylashtirgan 7 boshqarish bloki orqali amalga oshiriladi. Do nachala o‘lchash boshlanguniga qadar yuk bunkerda yuqorigi belgilangan holatda bo‘ladi. Zarurat bo‘lganida o‘lchash “Pusk” (“Yoqish”) tugmachasini bir karrali bosish orqali bajariladi. So‘ngra to‘liq davr davomida o‘lchash avtomatik tarzda amalga oshiriladi. 143
uning ustida yotqiziladi. Trosning salqilanishi tros relesining ishga tushishini keltirib chiqaradi, u o‘z vaqtida elektr yuritkich zanjirini uzadi, va lebyodka to‘xtatiladi. Bir necha soniya vaqtni hayallatish orqali, kuzatuvchi tomonidan asbobning shkalasidagi sathning raqamlarni ko‘rib olish uchun zarur bo‘lgan, yuk ko‘tarish lebedkasi ulanadi. Dastlabki holatiga etishi bilan, tugash joyida o‘rnatiladigan 8 uzgich yordamida lebyodka to‘xtatiladi. So‘ngra yangi o‘lchash davri boshlanadi. Yüklə 407,09 Kb. Dostları ilə paylaş:
|