Учебное пособие по курсу "Электрические измерения и инструменты" написано по типовой программе разработанной на основе Государственных
Sathni o‘lchashning gidrostatik vositalari
Yüklə 407,09 Kb.
|
|
9.3. Sathni o‘lchashning gidrostatik vositalari
Turli, shu jumladan agressiv va tez kristallanuvchi, suyuqliklarning sathni o‘lchashda gidrostatik asboblar eng asosiy o‘rinlardan birini egallaydi. Gidrostatik sath o‘lchagichlar bilan sathni o‘lchash o‘zgarmas(doimiy) zichlikka ega suyuqlik ustunining berayotgan gidrostatik bosimni o‘lchash natijasiga olib keladi. Sath o‘lchagich bosim. Sathning o‘lchov birliklarida darajalangan monometr bilan gidrostatik bosimni o‘lchash, quyida keltirilgan sxemalar bo‘yicha amalga oshiriladi(9.2-rasm,a.) Manometrik tizimining pastki qismida 2 qo‘ng‘iroq joylashgan, uning tirqishi 1 yupqa elastik membrana bilan, yuqorigi qismi 3 manometr bilan to‘silgan. Elastik membranani qo‘llash havoning suyuqlikda qorilib(aralashib) ketishiga yo‘l qo‘ymaydi, ammo, membrananing elastikligi(bikriligi) tufayli sathning cheklanishida xatolik kiritadi. Gidrostatik bosimni o‘lchashda mazkur sxemani qo‘llash manometr ko‘rsatishlarining idishdagi suyuqlikning sathiga nisbatan joylashishiga bog‘liq bo‘lmasligi hisoblanadi. 144
9.2-rasm. Gidrostatik satho‘lchagichlar bilan sathni o‘lchash schemalari. Atmosfera bosimi ostida bo‘lgan ochiq idishlarning sathini o‘lchash (9.2- rasm,b.) rasmda tasvirlangan sxema bo‘yicha amalga oshiriladi. Impulsli naychalar 2 difmanometr 1 orqali idish bilan va muvozanatlovchi 3 idish bilan ulangan. Muvozanatlovchi idish impulsli naychadagi suyuqlikning h1 statik bosimini kompensatsiyalash uchun mo‘ljallangan. O‘lchash jarayonida muvozanatlovchi idishdigi suyuqlikning sathi o‘zgarmas bo‘lishi shart(majbur). Murvat 4 idishdagi (3) sathning o‘zgarmas bo‘lishini ushlab turish uchun xizmat qiladi. Impulsli naychalarni va idishni to‘latuvchi suyuqliklar zichliklarining tengligida, va h1 = h2 shartda bosim farqi faqat idishdagi suyuqlikning h sathiga bog‘liq. Bosim ostida ishlaydigan asboblarda sathni o‘lchashda qo‘llanadigan sxema (9.2-rasm,c) rasmda keltirilgan. Mazkur holatda 3 muvozanatlovchi idish sathning maksimal balandligiga mos ravishda o‘rnatiladi va asbob bilan ulanadi. Asbobdagi P statik bosim ikkala impulsli naychalarga ham kelib tushadi, shuning 145
Δ P o‘lchanayotgan farqini h=0 da Δ P= Δ Pmax, h=hmax da esa Δ P=0 ko‘rinishda tasvirlash mumkin. Unifitsirlangan tokli
pnevmatik signalli difmanometrlardan foydalanilishning ko‘rib chiqilgan sxemalarda, agarda idish agressiv suyuqlik bilan to‘latilgan bo‘lsa, u holda difmanometrni idishga ulanishi ajratuvchi idishlar orqali amalga oshiriladi. O‘zida gidrostatik bosimni o‘lchash amalga oshiriladigan, idishni to‘latuvchi(to‘ldiruvchi) suyuqlikda fiksatsiyalangan(aniq belgilangan) chuqurlikda cho‘ktirilgan(botirilgan) naycha ichidan haydaladigan gaz bosimini o‘lchash yo‘li bilan, sath o‘lchagich pezometrik deb nomlanadi. Pezometrik sath o‘lchagichning sxemasi (9.2-rasm,d) rasmda keltirilgan. Pezometrik naycha 1 sath o‘lchanadigan asbobning ichida joylashtiriladi. Gaz 2 naycha orqali sarfni cheklash uchun xizmat qiladigan drosselga kelib tushadi. Stakancha 3 gazning sarfini o‘lchash uchun xizmat qiladi. Vaqt birligi ichida suyuqlik to‘latilgan idish orqali o‘tayotgan pufakchalarning sonini sanash orqali sarf aniqlanadi. Bosim v stakanchadagi bosim 4 bosim stabilizatori yordamida o‘zgarmas qilib ushlab turiladi. Bosim gaza posle drosseldan keyingi gaz bosimi difmanometr bilan o‘lchanadi va sathning o‘lchovi bo‘lib xizmat qiladi. Gaz(havo) uzatilganda pezometrik naychada bosim asta-sekin h balandlikdagi suyuqlik ustunining bosimiga teng bo‘lgunga qadar ortadi. Qachonki naychadagi bosim gidrostatik bosimga teng bo‘lsa, naychalarning pastki ochiq qismidan gaz chiqishi boshlanadi. Sarf shunday tanlanadiki, naychandan gaz alohida pufakchalar ko‘rinishda ajralib chiqib boshlaydi. Pezometrik sath o‘lchagichlar sathni keng chegaralarda o‘lchash imkonini beradi: bir necha o‘n santimetrdan 10-15 m gacha. Pezometrik yo‘l bilan naychadagi bosimni o‘lchashda unifitsirlangan chiqish signalli difmanometr bilan foydalanishda keltirilgan xatolik ±(1,0-1,5)% ni tashkil etadi. |