Uluslararasi ekonom‹ pol‹T‹k yazar Prof. Dr. Mehmet altan (Ünite 1-8) Editör

T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2941
AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1897
ULUSLARARASI EKONOM‹ 
POL‹T‹K
Yazar
Prof.Dr. Mehmet ALTAN (Ünite 1-8)
Editör
Yrd.Doç.Dr. Murat ÇET‹N
ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹

Bu kitab›n bas›m, yay›m ve sat›fl haklar› Anadolu Üniversitesine aittir.
“Uzaktan Ö¤retim” tekni¤ine uygun olarak haz›rlanan bu kitab›n bütün haklar› sakl›d›r.
‹lgili kurulufltan izin almadan kitab›n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay›t
veya baflka flekillerde ço¤alt›lamaz, bas›lamaz ve da¤›t›lamaz.
Copyright © 2013 by Anadolu University
All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without
permission in writing from the University.
UZAKTAN Ö⁄RET‹M TASARIM B‹R‹M‹ 
Genel Koordinatör 
Doç.Dr. Müjgan Bozkaya
Genel Koordinatör Yard›mc›s›
Arfl.Gör.Dr. ‹rem Erdem Ayd›n
Ö¤retim Tasar›mc›lar›
Doç.Dr. Murat Ataizi
Yrd.Doç.Dr. Mestan Küçük
Grafik Tasar›m Yönetmenleri
Prof. Tevfik Fikret Uçar 
Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z 
Ö¤r.Gör. Nilgün Salur
Dil Yaz›m Dan›flman›
Hatice Çal›flkan
Grafiker
Aysun fiavl›
Kitap Koordinasyon Birimi
Uzm. Nermin Özgür
Kapak Düzeni
Prof. Tevfik Fikret Uçar
Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z
Dizgi
Aç›kö¤retim Fakültesi Dizgi Ekibi
Uluslararas› Ekonomi Politik
ISBN 
978-975-06-1604-4
1. Bask›
Bu kitap ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ Web-Ofset Tesislerinde 20.000 adet bas›lm›flt›r.
ESK‹fiEH‹R, Ocak 2013

‹çindekiler
Önsöz ............................................................................................................
vii
Uluslararas› Ekonomi Politi¤in Tan›m› ve Temel Kavramlar› 4
EKONOM‹ POL‹T‹K ......................................................................................
5
ULUSLARARASI EKONOM‹ POL‹T‹K ...........................................................
6
ULUSLARARASI EKONOM‹ POL‹T‹⁄‹N TAR‹H‹ GEL‹fi‹M‹ ........................
10
D‹S‹PL‹NLERARASI B‹R ÇALIfiMA ALANI OLARAK ULUSLARARASI 
EKONOM‹ POL‹T‹K ......................................................................................
13
ULUSLARARASI EKONOM‹ POL‹T‹⁄‹N TEMEL UNSURLARI: 
DEVLETLER, P‹YASALAR VE TOPLUMLAR .................................................
14
Devlet.............................................................................................................
15
Piyasa .............................................................................................................
16
Toplum...........................................................................................................
17
Özet ...............................................................................................................
19
Kendimizi S›nayal›m .....................................................................................
21
Okuma Parças› 1 ........................................................................................... 22
Okuma Parças› 2 ..........................................................................................
23
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 24
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 25
Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ...............................................
26
Uluslararas› Ekonomi Politikle ‹lgili Yaklafl›mlar ................. 28
ULUSLARARASI EKONOM‹ POL‹T‹K ‹LE ‹LG‹L‹ GELENEKSEL 
YAKLAfiIMLAR...............................................................................................
29
MERKANT‹L‹ST YAKLAfiIM ..........................................................................
29
Merkantilizm ve Realizm...............................................................................
30
Ekonomik Milliyetçilik ..................................................................................
31
Neomerkantilizm ..........................................................................................
32
L‹BERAL YAKLAfiIM......................................................................................
33
Neoliberalizm ve Muhafazakârl›k  ...............................................................
36
Küreselleflme ve Ekonomik Liberalizm  ......................................................
37
MARKS‹ST YAKLAfiIM...................................................................................
37
Lenin ve Emperyalizm  .................................................................................
40
Modern Dünya Sistemi Teorisi ....................................................................
41
ULUSLARARASI EKONOM‹ POL‹T‹K ‹LE ‹LG‹L‹ ALTERNAT‹F 
YAKLAfiIMLAR...............................................................................................
42
RASYONEL SEÇ‹M  .......................................................................................
43
‹NfiACILIK (CONSTRUCTIVISM)  .................................................................
45
FEM‹N‹ST ELEfiT‹R‹  .....................................................................................
46
HEGEMONYACI ‹ST‹KRAR TEOR‹S‹  ..........................................................
47
Özet................................................................................................................
49
Kendimizi S›nayal›m......................................................................................
51
Okuma Parças› 1 ...........................................................................................
52
Okuma Parças› 2 ...........................................................................................
52
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................
53
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› ..............................................................................
53
Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ...............................................
55
‹çindekiler
iii
1. ÜN‹TE
2. ÜN‹TE
 

Uluslararas› Ekonomi Politik ile ‹lgili Temel Yap›lar: 
Üretim, Finans, Güvenlik ve Bilgi .......................................... 56
ULUSLARARASI ÜRET‹M VE T‹CARET ........................................................
57
ULUSLARARASI T‹CARET KONUSUNDAK‹ YAKLAfiIMLAR.......................
57
Merkantilistlerin Görüflleri ............................................................................
58
Liberallerin Görüflleri ....................................................................................
59
Neo-Merkantilistlerin Görüflleri ....................................................................
60
Yap›salc›-Marksist Görüfller  .........................................................................
61
GATT VE II. DÜNYA SAVAfiI’NI TAK‹P EDEN L‹BERAL T‹CAR‹ YAPI ....
62
ULUSLARARASI PARASAL VE F‹NANSAL YAPI ..........................................
62
DÖV‹Z KURU S‹STEMLER‹...........................................................................
63
Klasik Alt›n Standard›....................................................................................
64
Bretton Woods Sistemi: S›n›rl› Alt›n Standard› ve Sabit Döviz Kurlar› ......
65
Esnek Kur Sistemi ve De¤iflen Ekonomik Yap› ..........................................
66
KÜRESEL GÜVENL‹K YAPISI .......................................................................
68
ÇOK KATMANLI GÜVENL‹K YAPISI ...........................................................
70
ÜST KATMAN: GÜÇ POL‹T‹KASI VE DEVLETLER S‹STEM‹ ......................
70
Tek Tarafl›l›k .................................................................................................
71
Çok Tarafl›l›k .................................................................................................
71
‹zolasyonculuk...............................................................................................
72
‹K‹NC‹ KATMAN: ULUSLARARASI ORGAN‹ZASYONLARIN DE⁄‹fiEN 
ROLÜ..............................................................................................................
72
NATO ve BM’nin Bar›fl› Koruma Çabalar› ...................................................
73
‹nsan Haklar› ve Uluslararas› Ceza Mahkemesi (ICC) ................................
74
ÜÇÜNCÜ KATMAN: ANARfi‹YE DO⁄RU MU?............................................
75
Güvenlik ve Ekonomik Geliflme ..................................................................
75
B‹LG‹ VE TEKNOLOJ‹: ZENG‹NL‹K VE GÜCÜN TEMEL‹ ..........................
75
TEKNOLOJ‹K YEN‹L‹KLER‹N DO⁄ASI VE ETK‹LER‹.................................
76
Ürün Yaflam Dönemi ....................................................................................
77
Yüksek Teknoloji Endüstrileri (Schumpeteryan Endüstriler) .....................
77
Karfl›laflt›rmal› Üstünlükler Yaratmak ..........................................................
78
ULUSLARARASI EKONOM‹ POL‹T‹K AÇISINDAN TEKNOLOJ‹ VE 
F‹KRÎ MÜLK‹YET HAKLARI..........................................................................
78
Özet................................................................................................................
80
Kendimizi S›nayal›m......................................................................................
81
Okuma Parças› 1 ...........................................................................................
82
Okuma Parças› 2 ...........................................................................................
83
Okuma Parças› 3 ...........................................................................................
85
Okuma Parças› 4 ...........................................................................................
86
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................
86
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› ..............................................................................
87
Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ...............................................
88
Dünya Ekonomisinin Ortaya Ç›k›fl› ve ‹ngiliz
Hegemonyas›............................................................................ 90
HEGEMONYA VE ULUSLARARASI ‹ST‹KRAR .............................................
91
SANAY‹LEfiME VE ULUSLARARASI T‹CARET..............................................
94
DÜNYA EKONOM‹S‹NDE YAfiANAN DÖNÜfiÜM VE KARfiILIKLI
BA⁄IMILILIK: 1873 - 1914............................................................................
98
‹çindekiler
iv
3. ÜN‹TE
4. ÜN‹TE

B‹R‹NC‹ DÜNYA SAVAfiI’NA G‹D‹L‹RKEN DÜNYA EKONOM‹S‹............. 101
B‹R‹NC‹ DÜNYA SAVAfiI VE SONRASI ....................................................... 103
Birinci Dünya Savafl›’n›n Ekonomik Sonuçlar› ............................................ 104
Dünya Ekonomisinin Çöküflü ve Otarflik Politikalar .................................. 105
Özet................................................................................................................ 107
Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 109
Okuma Parças› 1 ........................................................................................... 110
Okuma Parças› 2 ........................................................................................... 111
Okuma Parças› 3 ........................................................................................... 112
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 115
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 115
Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 116
Amerikan Hegemonyas›n›n Ortaya Ç›k›fl›.................... ........ 118
II. DÜNYA SAVAfiI SONRASINDA DÜNYA EKONOM‹S‹ .......................... 119
DÜNYA EKONOM‹S‹NDE BÜYÜME ........................................................... 120
ULUSLARARASI KURULUfiLAR ..................................................................... 121
AMER‹KAN HEGEMONYASI VE DÜNYA EKONOM‹S‹.............................. 124
II. DÜNYA SAVAfiI’NIN EKONOM‹K SONUÇLARI..................................... 124
ABD VE DÜNYA DÜZEN‹............................................................................ 125
ABD HEGEMONYASININ SONUÇLARI ....................................................... 127
AMER‹KAN HEGEMONYASININ YÜKSEL‹fi DÖNEM‹: 1958-1970  ........... 128
AVRUPA EKONOM‹K TOPLULU⁄U ............................................................ 128
ASKERÎ KEYNESÇ‹L‹K VE DIfi YARDIM ..................................................... 129
DOLAR BOLLU⁄U ........................................................................................ 129
EKONOM‹ POL‹T‹K VE HEGEMONYA ....................................................... 130
ÇOK ULUSLU fi‹RKETLER‹N ORTAYA ÇIKIfiI............................................. 131
PETROL VE ULUSLARARASI PARASAL AKIMLAR: 1971-1973.................... 132
BRETTON WOODS S‹STEM‹N‹N ÇÖKÜfiÜ................................................. 133
PETROL ÜZER‹NDEK‹ KONTROLÜN KAYBOLMASI ................................. 134
ABD HEGEMONYASININ GER‹LEY‹fi‹ ........................................................ 135
Özet................................................................................................................ 138
Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 140
Okuma Parças› .............................................................................................. 141
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 146
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 146
Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 147
Küreselleflme ve Dünya Ekonomisi ....................................... 148
KÜRESELLEfiMEN‹N TANIMI ........................................................................ 149
Farkl› Küreselleflme Tan›mlar› ...................................................................... 150
T‹CARET‹N KÜRESELLEfiMES‹...................................................................... 154
ÜRET‹M‹N KÜRESELLEfiMES‹....................................................................... 158
DO⁄RUDAN YABANCI YATIRIMLAR ......................................................... 159
ÜRET‹M‹N KÜRESELLEfiMES‹NE YOL AÇAN GEL‹fiMELER ....................... 161
ÜRET‹M‹N KÜRESELLEfiMES‹N‹N SONUÇLARI........................................... 163
F‹NANSAL KÜRESELLEfiME .......................................................................... 165
F‹NANSAL KÜRESELLEfiMEN‹N GÖSTERGELER‹........................................ 165
F‹NANSAL KÜRESELLEfiMEY‹ ORTAYA ÇIKARAN GEL‹fiMELER .............. 166
F‹NANSAL KÜRESELLEfiMEN‹N SONUÇLARI .............................................. 170
‹çindekiler
v
5. ÜN‹TE
6. ÜN‹TE

KÜRESELLEfiME VE BÖLGESEL ENTEGRASYONLAR................................. 172
Özet................................................................................................................ 175
Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 176
Okuma Parças› .............................................................................................. 178
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 183
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 183
Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 184
Geçifl Ekonomileri ve Devletleri............................................ 186
KOMÜN‹ZM VE KLAS‹K SOSYAL‹ST S‹STEM ............................................. 187
KLAS‹K SOSYAL‹ZM‹N POL‹T‹K ÖZELL‹KLER‹ .......................................... 187
Güç................................................................................................................. 187
‹deoloji ........................................................................................................... 189
Hükûmet ........................................................................................................ 189
KLAS‹K SOSYAL‹ZM‹N EKONOM‹K ÖZELL‹KLER‹ .................................... 190
Mülkiyet ......................................................................................................... 190
Ekonomik Koordinasyon Mekanizmas› ....................................................... 191
Fiyatlar ........................................................................................................... 191
Teflvik Sistemleri............................................................................................ 191
POL‹T‹K KURUMLARIN DÖNÜfiÜMÜ ......................................................... 192
EKONOM‹K KURUMLARIN DÖNÜfiÜMÜ ................................................... 194
ÖZELLEfiT‹RME ............................................................................................. 195
P‹YASALARIN OLUfiTURULMASI ................................................................. 196
Ç‹N’‹N P‹YASA SOSYAL‹ZM‹NE GEÇ‹fi‹...................................................... 199
GEÇ‹fi EKONOM‹LER‹N‹N DE⁄ERLEND‹R‹LMES‹...................................... 202
Özet ............................................................................................................... 206
Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 208
Okuma Parças› ........................................................................................... .. 209
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 215
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 216
Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 217
Küresel Problemler ve Krizler.......... ..................................... 218
KÜRESEL PROBLEMLER VE SÜRDÜRÜLEB‹L‹R KALKINMA...................... 219
GIDA KR‹Z‹ VE AÇLIK ................................................................................. 219
ÇEVRE PROBLEMLER‹ .................................................................................. 226
SÜRDÜRÜLEB‹L‹R KALKINMA ..................................................................... 230
KÜRESEL EKONOM‹K KR‹ZLER................................................................... 232
1997-1998 ASYA VE RUSYA KR‹ZLER‹........................................................ 233
1997 Asya Krizi.............................................................................................. 233
1998 Rusya Krizi............................................................................................ 236
2008 F‹NANSAL KR‹Z‹ .................................................................................. 238
Özet................................................................................................................ 243
Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 246
Okuma Parças› .............................................................................................. 247
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 252
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 252
Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 253
‹çindekiler
vi
7. ÜN‹TE
8. ÜN‹TE

Önsöz
Hayat karmafl›klaflt›kça bilim de kendini yeni durumlara göre ayarl›yor…
K›sa bir zaman önce sosyal bilimlerde “Uluslararas› Ekonomi Politik” diye bir
disiplin yoktu.
Bu terim küreselleflmeye koflut olarak 1970’lerden sonra do¤du ve ayn› süreç
ile birlikte olgunlaflmaya devam etti.
Hatta öyle ki 1990’lar›n sonuna do¤ru dünya ekonomisi yeni bir döneme gir-
di, “s›n›rlar› olmayan ekonomi”den daha fazla söz edilmeye baflland›.
Nitekim bilgisayar ve iletiflim teknolojilerinin yayg›nlaflmas›, maliyetlerin düfl-
mesi, ticarette s›n›rlar›n daha da afl›lmas›na sebep oldu.
Bu s›n›rs›z, bilgi temelli ekonomi en fazla internetin gelifliminde yaflan›yor.
‹nternet, ortaya ç›kt›¤›ndan beri, her sene, kapasitesini iki kat›na ç›kar›yor.
Bilgisayarlarla birbirine ba¤l› olan finansal piyasalar, e-mail, telefon bankac›l›-
¤›, elektronik veri aktar›m› gibi geliflmeler, bizi her gün biraz daha fazla s›n›rlar›
olmayan bir dünyan›n vatandafllar› yap›yor.
Bu yeni dönemde, ticaretin ve yat›r›m›n küreselleflmesi; bilgi ve fikre dayal›
ürünlerin a¤›rl›kta oldu¤u hizmet sektörünün ekonomideki pay›n›n artmas›na, sa-
nayi sektörünün pay›n›n ise azalmas›na sebep olmakta…
Uluslararas› Ekonomi Politik, daha ziyade uluslararas› iliflkiler bilim dal›n›n alt
dal› olarak kabul edilse de bunun tersini iddia eden bilimcilere de rastlanmaktad›r.
Uluslararas› Ekonomi Politik, “uluslararas› iliflkilerde iktidar aray›fl› ile zengin-
lik birikiminin dinamik ve karfl›l›kl› etkileflimini” inceler.
Liberal, Marksist, Realist gibi klasik düflünce ak›mlar›n›n farkl› yaklafl›mlar›n›
kitapta da görece¤iniz gibi Uluslararas› Ekonomi Politik’in içeri¤ini zenginlefltir-
meye devam etmekte…
Kitab›n yaz›m› s›ras›nda baflta konunun temel kaynaklar› olmak üzere tüm
dünya literatürünün birikiminden yararlanarak farkl› bir flekillendirme için çaba
gösterdik. Ancak Türkiye üniversite e¤itiminin kendi pratiklerinde yo¤ruldukça
bu yeni disipline daha fazla katk› yapaca¤›m›za olan güvenimiz tamd›r.
Katk›lar›ndan dolay› Doç.Dr. Ünal Ça¤lar ile yo¤un bir özen ve özverili bir çaba
ile kitab›n editörlü¤ünü yapan Yrd.Doç.Dr. Murat Çetin’e çok teflekkür ederim…
Yazar
Prof.Dr. Mehmet ALTAN
Önsöz
vii

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;
Uluslararas› ekonomi politi¤i tarihi geliflimi içinde tan›mlayabilecek, 
Uluslararas› ekonomi politi¤in temel unsurlar›n› ifade edebileceksiniz.