Умаров Умид Дильшод ўғли

Xulosa va takliflar 

Bank  tizimini  qullab-quvvatlash  bugungi  kunda  banklarimizning  umumiy 

aktivlari  hajmi  aholi  va  yuridik  shaxslarning  hisob  raqamlaridagi  mablag’lardan 

ikki  barobardan ham  ko’pdir.  Bu  esa ushbu  mablag’larni  ishonshli himoya  qilish 

hamda  ularga  o’z  vaqtida  va  to’la  hajmda  xizmat  ko’rsatishni  kafolatlaydi. 

Umumdavlat  dasturini  hayotga  tatbiq  etish  iqtisodiyotning  tez  o’zgarib  turadigan 

bozor  talablariga  javob  berishini  ta’minlaydigan  zamonaviy  tuzilmalarini 

shakllantirishda,  yangi  ish  o’rinlarini  tashkil  qilishda  va  bank  tizimida 

daromadlarini oshirishda qanchalik o’ta muhim vazifa bo’lib hisoblanadi.  

Bugungi  kunda  OATB  “Asia  Alliance  Bank”da  asosiy  vositalar  yangiliash 

ishlab  chiqarish  fondlarini  kengaytirish  va  ularning  buxgalteriya  hisobini 

me’yorlashtirish bo’yicha xujjatlarda izox sifatida OATB “Asia Alliance Bank”da 

asosiy  vositalar  hisobining  o’ziga  xos  xususiyatlaridan  kelib  chiqib,  buxgalteriya 

hisob  ma’lumotini  qayta  ko’rib  chiqishi  va  uni  hisobida  ko’rsatish  ta’kidlangan. 

Demak,  «O’zbekiston  Respublikasi  Banklarida  asosiy  vositalarning  buxgalteriya 

hisobi to’g’risidagi» yo’riqnomada bu talablar ko’rsatib o’tilgan. 

Bunday  tadqiqot jarayonida quyidagi xulosa va takliflar ishlab chiqildi: 

1.  Hozirgi  kunda  tijorat  banklari  buxgalterlari  asosiy  vositalar  buxgalteriya 

hisobi  milliy  standartlarini  xalqaro  standartlarga  moslashtirish  darkor  deb 

o’ylaymiz.  SHuningdek,  buxgalterlar  asosan  quyidagilar  alohida  e’tibor  qaratish 

darkor deb: 

-  asosiy  vositalar  hisobining  to’g’ri  yuritilishi  va  bank  moliyaviy 

hisobotlarining xaqqoniy; 

-  bank  moliyaviy-xo’jalik  faoliyati  baholashning  to’g’riligi  va  buning 

imkoniyati  mavjudligi  (asosiy  vositalar,  nomoddiy  aktiv  (intellektual  mulk)larni 

baholash); 

- asosiy vositalarni boshqarishning yanada samaraliroq tizimini shakllantirish 

bo’yicha tavsiyalar tayyorlash; 

---

 

54 

-  asosiy  vositalar  hisobida  “muammoli  vaziyat”ni  aniqlash  maqsadida 

daromadlar  va  xarajatlar  tarkibini  tahlil  qilib  borish  (asosiy,  moliyaviy  va 

investitsion faoliyatdan daromadlar va qilingan xarajatlar); 

-  tijorat banklarida asosiy vositalar hisobining maqsadi va vazifalari; 

-  OATB  “Asia  Alliance  Banki”da  asosiy  vositalarni  sotib  olishni  hisobga 

olish optimallashtirish (soliq stivkalarini kamaytirishga qaratilgan shora-tadbirlar); 

- OATB  “Asia  Alliance Banki” garovga egalik huquqini qo’llash yo’li bilan 

olingan  asosiy  vositalarni  hisobga  olish  bankning  iqtisodiy  faoliyati  holati 

to’g’risidagi  ma’lumotlarni  aniq  tuchunarli  shaklda  va  qisqa  muddatlarda  taqdim   

etib   borish   (moliyaviy  hisobot   shakllarini   soddalashtirish). 

2.  Banklarda  xalqaro  standartlar  asosida  hisobot    davridagi    OATB  “Asia 

Alliance  Bank”  asosiy  vositalarni  qayta  baholash  hisobi,    amortizatsiyasini 

hisoblash  tartibini  muvofiqligi  ta’minlash.  Agar  daromadlar  bilan  xarajatlarning 

o’rtasida  bevosita  bog’liqlikni  o’rnatish  qiyin  bo’lsa,  xarajatlar  biron-bir 

taqsimlash  tizimiga  muvofiq  bir  neshta  hisobot  davrlari  o’rtasida  taqsimlanishi 

zarur.  Masalan,  bir  nesha  yilga  taqsimlanadigan  amortizatsiya  xarajatlariga 

taalluqlidir. 

3.  Asosiy  vositalar  hisobini  16-MXXS  bo’yicha  OATB  “Asia  Alliance 

Bank”asosiy  vositalarning  bosh  bank  va  uning  fiallari  o’rtasidagi  harakatini 

hisobga  olishida  quyidagi  qoidalariga  alohida  e’tibor  qaratish  kerak  deb 

hisoblaymiz: 

-  qiymatni  aniqlash  uchun  ayirboshlashda  olingan  aktiv  qiymati  va  uning 

o’rnni  to’ldirish  uchun  tovon  sifatida  beriladitan  aktiv  qiymatii  bir-biri  bilan 

solishtiriladi va bunda olingan yoki to’langan har qanday pul mablag’lari bo’yicha 

tuzatishlar hisobga olinadi; 

- agar asosiy vositalarni ayirboshlashda bank tomonidan ayirboshlash uchun 

berilgan  aktivlar  xuddi  shu  maqsadlarda  va  xuddi  shu  usullarda  foydashanish 

uchun mo’ljallangan bir xildagi aktivlar ishtirok etsa, ayirboshlash daromad olish 

jarayoni sifatida ko’rilmaydi, demak na foyda, na zarar tan olinmaydi. YAngi aktiv 

ayirboshlashda  berilgan  aktvning  balans  qiymati  bo’yicha  ro’yxatga  olinadi  va 

---

 

55 

bunda  olingan  yoki  tulangan  har  qanday  pul  mablag’lari  bo’yicha  tuzatishlar 

hisobga olinadi; 

-  OATB  “Asia  Alliance  Bank”asosiy    vositalarni  inventarlash  hisobi 

natijasida  asosiy  vositaning  qiymatii  uning  xaqqoniy  qiymatiga  izoh  qilish  yo’li 

bilan aniqlanadi.  

-  OATB  “Asia  Alliance  Bank”  moliyaviy  hisoboti  asosiy  vositalar  bo’yicha 

hisobotni tayyorlash va takomillashtirish natijasida samaradorlikka erishishdir. 

Qilingan  xulosa  va  takliflarda  bizning  fikrimizsha,  OATB  “Asia  Alliance 

Banki” modrenizatsiya qilish sharoitida asosiy vositalarning buxgalteriya  hisobini 

yanada takomillashichiga yordam beradi deb, hisoblaymiz va bu moliyaviy hisobot 

ma’lumotlaridan  foydalanuvshilar uchun  zarur  ma’lumotlar  bilan  yanada  tulik va 

ishonshli  ta’minlanishlariga  yordam  beradi.  Keltirilgan  takliflarni  “OATB  “Asia 

Alliance Bank”ning asosiy vositalarni bo’yicha hisobga olish bilan bog’liq tegishli 

karorlarni to’g’ri kabul qilinishini ta’minlaydi. 

---

 

56