Vaqt o’tishi bilan tezlikning naqadar o’zgarib borishini xarakterlash uchun tezlanish deb ataluvchi fizik kattalikdan foydalaniladi. To’g’ri chiziqli tekis o’zgaruvchan harakatning tezlanishi tezlikning orttirmasiga to’g’ri proportsional va shu o’zgarish uchun ketgan vaqtga teskari proportsional bo’ladi.
Vaqt o’tishi bilan tezlikning naqadar o’zgarib borishini xarakterlash uchun tezlanish deb ataluvchi fizik kattalikdan foydalaniladi. To’g’ri chiziqli tekis o’zgaruvchan harakatning tezlanishi tezlikning orttirmasiga to’g’ri proportsional va shu o’zgarish uchun ketgan vaqtga teskari proportsional bo’ladi.
(5)
To’g’ri chiziqli tekis o’zgaruvchan harakat tenglamalari quyidagicha:
agar v0=0 bo’lsa,
Jismning aylanma harakati. Faraz qilaylik jism radiusi R ga teng bo’lgan aylana bo’yicha harakat qilayotgan bo’lsin. Bu harakatni quyidagi fizikaviy kattaliklar bilan xarakterlaymiz:
Jismning aylanma harakati. Faraz qilaylik jism radiusi R ga teng bo’lgan aylana bo’yicha harakat qilayotgan bo’lsin. Bu harakatni quyidagi fizikaviy kattaliklar bilan xarakterlaymiz:
1. Aylanish davri (n - aylanishlar soni), bir marta to’liq aylanish uchun ketgan vaqtni bildiradi.
2. Aylanish chastotasi , bir sekunddagi to’liq aylanishlar soniga teng.ABOС3. Aylanish tezligi. Aylanma harakatda tezlikning moduli va yo’nalishi o’zgarib turadi. Shu sababli, chiziqli va burchakli tezlik tushunchalaridan foydalaniladi.
Jism bir marta to’liq aylandi deb hisoblab, chiziqli tezlik uchun quyidagi ifodani yozamiz:
A
B
O
С
Shuningdek, radius-vektorning buralish tezligini ifodalovchi burchakli tezlik tushunchasidan foydalansak:
Shuningdek, radius-vektorning buralish tezligini ifodalovchi burchakli tezlik tushunchasidan foydalansak:
(7)
hosil bo’ladi. Chiziqli va burchakli tezliklar orasida quyidagi munosabat o’rinli:
