Umumiy ma'lumoti tayyori. Doc

 
Internet veb-saytlari 
 
1. http:\\www.cer.uz –O’zbekiston Respublikasining “Iqtisodiy tadqiqotlar markazi” 
ning “Ekonomicheskoe obozrenie” jurnalining elektron manzili. Turli xil 
iqtisodiy mavzularga oid materiallarni olishga imkon beradi. 
2. http:\\www.economyfaculty.uz – “Mikro-makroiqtisodiyot” kafedrasi sayti 
mavjud bo’lgan veb-sayt
3. http:\\economics.com.ua –bozor iqtisodiyotiga taalluqli bo’lgan ma’lumotlar veb-
sayti 
4. http:\\www.bearingpoint.uz – “O’zbekiston iqtisodiyoti” qo’llanmasiningg veb-
sayti 
5. http:\\goldenpages.uz – iqtisodiyotning eng so’nggi yangiliklari 
6. http:\\rea.ru – Rossiya iqtisodiyot akademiyasining veb-sayti 
7. http:\\5ballov.ru –diplom, dissertatsiya, referat va kurs ishlarining namuna 
variantlarini o’zida qamrab olgan veb-sahifa. 
8. http:\\bankreferatov.ru –diplom, dissertatsiya, referat va kurs ishlarining namuna 
variantlarini o’zida qamrab olgan veb-sahifa. 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

127 
XVIII-MAVZU. KIChIK VA O’RTA BIZNES ISTIQBOLI 
 
18.1. Kichik va o’rta biznes 
18.2. Kichik va o’rta biznes istiqboli 
 
18.1. Kichik va o’rta biznes 
 
Butun dunyoda bozor iqtisodiyoti mexanizmi taraqqiyotning harakatlanuvchi 
kuchi sifatida o’z samarasini ifoda etmoqda. Bozor mexanizmining samarali faoliyat 
ko’rsatishi uchun xususiy mulkchilik, raqobat va tadbirkorlik muhiti mavjud bo’lishi 
kerak. 
O’zbekiston mustaqillikka erishish bilan mamlakatimiz Prezidenti I.Karimov 
xususiy tadbirkorlik va uning kichik va o’rta biznes shaklini rivojlantirish 
masalalariga jiddiy e’tibor qaratdi. Natijada respublikamizda qisqa vaqt ichida kichik 
va o’rta tadbirkorlik rivojlanishini davlat tomonidan qo’llab-quvvatlash tizimi 
shakllantirildi. Birinchi navbatda bu tadbirkorlarning huquq va manfaatlarini 
himoyalovchi huquqiy asos bo’lsa, ikkinchidan, ularning qisqa va uzoq muddatli 
kredit resurslariga ega bo’lishi, imtiyozli soliqlar belgilanishi, moliyaviy, ijtimoiy, 
bozor infratuzilmalaridan foydalanishlariga imkoniyatlar yaratildi. Bu esa ushbu 
sektorda faoliyat ko’rsatayotgan barcha xususiy korxonalarning rivojlanishiga 
yaqindan yordam berdi, raqobat va tadbirkorlik muhiti shakllanishini tezlashtirdi. 
Shu bilan birga respublikada milliy iqtisodni yanada erkinlashtirish va 
islohotlarni chuqurlashtirish dasturining qabul qilinishi kichik, o’rta biznes va 
xususiy tadbirkorlikni jadal rivojlantirish hamda uni iqtisodiyotda etakchi o’ringa 
olib chiqish ustivor vazifa qilib qo’yildi. Prezident I.Karimov: «Biz o’z oldimiga 
kichik, o’rta va xususiy biznesni faqat ichki yalpi mahsulotni ishlab chiqarishda 
yuqori o’rinni egallashiga erishishimiz, balki aholi farovonligi va daromadlarini 
o’sishi, ayniqsa kichik shaharlar va qishloq joylarida bandlik muammosining muhim 
manbai bo’lishi kerakligi haqidagi vazifani qo’yamiz», deb alohida ta’kidlagan. 
Bunday vazifani amalga oshirish uchun harakatdagi qonunchilik xujjatlariga 
tegishli qo’shimchalar kiritildi, kichik biznes korxonalarini qo’llab-quvvatlash 
tizimlari takomillashtirildi va tadbirkorlik erkinligini himoya qilish chora-tadbirlari 
ishlab chiqilib, amalga oshirilmoqda. 
Shular tufayli hozirgi kunda respublika xususiy mulk shaklidagi xo’jalik 
yurituvchi nodavlat korxonalari asosiy o’rin tutmoqda. YA’ni, 2001 yilda respublika 
bo’yicha ro’yxatga olingan korxonalarning 201,9 mingi yoki 90,5 foizi kichik, o’rta 
korxonalar va mikrofirmalardir. Ularning shu yilgi yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 
33,8 foizni, shundan kichik va o’rta korxonalar ulushi esa 14,8 foizni tashkil etdi va 
bu o’tgan 2000 yilga nisbatan mos ravishda 2,8 va 1,7 foizga ko’pdir. Shu bilan 
birga kichik va o’rta biznes. Хususiy tadbirkorlik sohasida band aholining soni ham 
muntazam o’sib bormoqda. Bu ko’rsatkich respublika bo’yicha 2001 yil boshiga 
nisbatan 7,1 punktga yuqoridir. Kichik va o’rta biznesni moliyaviy qo’llab-
quvvatlash ham muntazam o’sib bormoqda. 
Tahlillar shuni ko’rsatadiki, kichik va o’rta biznesning rivojlanishi hali talab 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

128 
darajasida emas. Buning uchun bizning fikrimizcha, davlat tomonidan olib 
borilayotgan tadbirkorlik muhitini faollashtirish bilan birga kichik va o’rta 
korxonalar faoliyatining bozor sharoitiga moslashuvini tezlashtirish hamda 
respublikada makroiqtisodiy qarorlar qabul qilish uchun kichik va o’rta biznes 
rivojlanishining ustivor yo’nalishlari o’zgarishini bashoratlarini amalga oshirish 
lozim. 
Bozor iqtisodiyoti xo’jalik faoliyatining asosiy sub’ektlari bo’lib uy 
xo’jaliklari, biznes tashkilotlari va davlat hisoblanadi. Uy xo’jaliklari biznes 
tashkilotlari tomonidan ishlab chiqarilgan pirovard mahsulot va xizmatlarni iste’mol 
qiladi. O’z navbatida davlat institutlari va biznes tashkilotlari, oila a’zolarining 
tadbirkorlik faoliyatini ta’minlovchi tuzilmaviy tashkilotlar hisoblanadi. Aynan ana 
shu faoliyat natijasida biznes egalari- uy xo’jaliklari daromad oladilar. Biznes 
korxonalarining faoliyat ko’rsatish mexanizmiga davlat va uning tashkilotlari turli 
xil usullar bilan ta’sir ko’rsatib turadi. Ular qatoriga imtiyozli soliqlar, huquqiy 
kafolatlar, resurslar bozoriga kirishni osonlashtirish, marketing, axborotlar 
xizmatlarini ko’rsatish, mahsulotlarni to’siqlarsiz bozorlarga chiqarish, imtiyozli 
kreditlar olish va boshqalar kiradi. Shular bilan birga kichik korxonalarni 
rag’batlantiruvchi asosiy mexanizm talab va taklif hisoblanadi. Shu nuqtai nazardan, 
taklif va talab muvozanatini tahlil qilish, korxonalarning faoliyat ko’rsatish 
mexanizmini aniqroq tasvirlab beradi.