Umumiy o’rta ta’lim maktablarida informatika fanini o’quvchilarga samarali o’qitishda axborot texnologiyalarining ahamiyati

---

194
UMUMIY O’RTA TA’LIM MAKTABLARIDA INFORMATIKA FANINI 
O’QUVCHILARGA SAMARALI O’QITISHDA AXBOROT 
TEXNOLOGIYALARINING AHAMIYATI 
 
Turdiyeva Laylo Niyozovna 
Navoiy viloyati Karmana tumani 9-maktab
Informatika fani o’qituvchisi 
 
Annotatsiya: 
Umumiy o’rta ta’lim maktablarida o’quvchilar ta‘lim jarayonida 
axborot texnologiyalarning o’rni hamda zamonaviy ta’lim texnologiyalari haqida 
ma‘lumotlar beriladi. 
Kalit so’zlar: axborot kommunikatsiya texnalogiyalari, muammoli metodi, 
tadqiqotchilik metodi.Interfaol metodlar. 
Respublikamizdagi Umumta’lim maktablarida informatika fanini o’quvchilarga 
samarali o’qitish,o’rgatish bo’yicha keng qamrovli ishlar amalga oshirib 
kelinmoqda.Zamonaviy fan ta‘limning elektron axborot resurslarini shakllantirish va 
rivojlantirish 
uchun 
tegishli 
sharoitlami 
yaratish 
ta‘lim 
mazmunini 
takomillashtirishning zaruriy shartlaridan biri sanaladi. Zamonaviy ta‘lim tizimining 
asosini sifatli va yuqori texnologiyali muhit tashkil etadi. Uning yaratilishi va 
rivojlanishi tex
nik jihatdan murakkab, ammo bunday muhit ta‘lim tizimini 
takomillashtirishga, ta‘lim jarayoniga axborot kommunikatsiya texnoiogiyalarini joriy 
etishga xizmat qiladi. Bugungi kunda ilm-fan jadal taraqqiy etayotgan, zamonaviy 
axborot vositalari keng joriy etilgan jamiyatda barcha fan sohalarida bilimlarning tez 
yangilanib borishi, ta‘lim oluvchilar oldiga ularni tez va sifatli egallash bilan bir 
qatorda, muntazam va mustaqil ravishda bilimlarni egallash vazifasini qo’ymoqda. 
Bu vazifani amalga oshirishda o’qitishning to’rtta asosiy metodidan foydalanish 
maqsadga muvofiqdir. Bular: 
- tushuntirish; 
- reproduktiv; 
- muammoli; 
- kreativlik. 
Birinchi metod-
tushuntirish illyustratsiyalash o’quvchi bilan ta‘lim tizimi 
o’rtasida aks aloqaning mavjudligni ko’zda tutmagani bois uni kasbiy kompyuter 
(axborot kommunikatsiya texnologiyalari) dan foydalaniladigan tizimlarda qo’llash 
befoyda. O’qitishning hisoblash texnikasi vositalaridan foydalaniladigan, reproduktiv 
metodi o’quvchiga o’qituvchi va axborot kommimikatsiya texnologiyalari tomonidan 

---

195
xabar qilinadigan bilimlami o’zlashtirishni hamda ta‘lim oluvchining o’rganilgan 
materialni qayta yaratish, uni o’xshash (analogik) vaziyatlarda qo‘llashga oid 
faoliyatni tashkil qilishni kozda tutadi.Mazkur metodni axborot kommunikatsiya 
texnologiyalaridan foydalanish bilan qo’llash ta‘lim jarayonini tashkil qilish sifatini 
jiddiy yaxshilash imkonini bersada, biroq 
о’quv jarayonini an‘anaviy qollanadigan 
sxemadan (axborot kommunikatsiya texnologiyalarisiz) foydalanilganiga nisbatan 
tubdan o’zgartirishga imkon bermaydi.Bu jihatdan muammoli hamda tadqiqotchilik 
metodlaridan foydalanish ko’proq o’zini oqlaydi. O’qitishning muammoli metodi 
axborot kommunikatsiya texnologiyalarining 
о’quv jarayonini qandaydir muammoni 
qo’yish va uni hal qilish yechimlarini izlash sifatida tashkil qilishga oid 
imkoniyatlaridan foydalanadi. Asosiy maqsad ta‘lim oluvchining bilish faolligini 
oshirishga maksimal darajada k
о’maklashishdan iborat. Ta‘lim jarayonida 
olinayotgan bilimlar asosida turli toifadagi masalalarning yechilishi, shuningdek, 
qo’yilgan muammoni hal qilish uchun zarur bo‘ladigan qator qo’shimcha bilimlami 
olish va tahlil ko’zda tutiladi. Bunda axborotni to’plash, tartiblashtirish, tahlil va 
uzatishga oid ko’nikmalami egallashga alohida e‘tibor qaratiladi.O’qitishning axborot 
kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanilgan tadqiqotchilik metodi ta‘lim 
oluvchining ma‘lum darajada ilmiy texnik tadqiqot olib borish jarayonidagi mustaqil 
ijodiy faoliyatini ko’zda tutadi. Bu metoddan foydalanilganda ta‘lim faol tadqiqot, 
kashfiyot va o’yin natijasi sanaladi, buning natijasida, odatda, yuqorida sanab 
o’tilgan metodlardan foydalanilganidan ko’ra yoqimliroq va muvaffaqiyatliroq 
boiadi.
О’quv jarayonida kompyuterlardan foydalanish bo’yicha dastlabki tajribalar 
hisoblash texnikasidan foydalanish ta‘lim jarayoni samaradorligini sezilarli darajada 
oshirishi, bilimlarni hisobga olish va baholashni yaxshilashi, qiyin vazifalarni hal 
qilishda o’qituvchining har bir ta‘lim oluvchiga yakka tartibda yordam berishini 
ta‘minlashi, yangi kurslami yaratish va qo’yishni osonlashtirish kabi imkonyatlarni 
berishini ko’rsatdi.Axborot kommunikatsiya texnologiyalari vositalarining ta‘limning 
boshqa texnik vositalariga qaraganda asosiy ustunliklari nozikligi, ta‘limning turli 
m
odellari va algoritmlariga sozlash, shuningdek har bir ta‘lim oluvchining xatti-
harakatlariga yakka tartibda ta‘sir qilish imkoniyati sanaladi. Bunday vositalardan 
foydalanish ta‘lim jarayonini yanada faollashtirish, unga tadqiqotchilik va 
izlanuvchanlik x
arakterini bag‘ishlash imkonini yaratadi. Axborot kommunikatsiya 
texnologiya vositalari o’quv jarayonida quyidagi eng muhim jihatlari bilan alohida 
ahamiyatga egadir: 
- 
individual 
o’qitish 
jarayonini 
tashkil 
qilishi;
-
o’qish jarayonini baholash, teskari aloqa bogiashi; - o’zini-o’zi nazorat qilish va 
tuzatib borishi; - 
o’rganilayotgan fanlami namoyish etishi va ulaming dinamik 

---

196
jarayonini ko’rsatishi; - fan mavzularida animatsiya, grafika, multiplikatsiya, ovoz 
kabi kompyuter va axborot texnologiyalardan foydalanishi- 
o’quvchi talabalarga 
fanni o’zlashtirish uchun strategik ko’nikmalar hosil qilishi va hokazo. Shuningdek, 
axborot kommunikatsiya texnologiyalari vositalarining amaliy tomoni ulardan 
о’quv 
jarayonida foydalanish va keigusida ta‘lim tizimida o’quv jarayoni uchun ma‘lumotlar 
bazasini va virtual stendlar yaratishdek muhim vazifani amalga oshirishga zamin 
hozirlaydi.Bugungi kunda nafaqat ta‘lim tizmini balki boshqa soha tizimlarini ham 
axborot texnalogiyalarsiz tasavvur qilish qiyin. Ta‘lim tizmida axborot 
texnalogiyalaridan foydalanish ta‘lim sifatini yanada oshirishga darslarni yanada 
qiziqarli va maroqli bo‘lishiga yordam beradi. O‘z navbatida o‘quvchida bu 
texnalogiyalar yordamida turli amallar va topshiriqlar bajarishda o‘zining yangicha 
keri
ativ g’oyalardan foydalanib amallar bajarishi mumkin. Yuqoridagi innovatsion va 
interfaol metodlar orqali o’quvchilar infomatika fanini o’rganishi va tushunishi 
ancha yaxshilanadi va amaliyotda qo’llashida yaxshi samara bera oldi. 
 
FOYDALANILGAN ADABIY
OTLAR RO’YXATI: 
 
1. A.Xoliqov. -Pedagogik mahorat. -
Т.: Iqtisod-moliya. 2010. 
2. R.Mavlonova va boshqalar. -Pedagogika. -
Т.: O’qituvchi, 2008. 
3. . R.Mavlonova, N.Raxmanqulova, N.Vohidova. -Pedagogika nazariyasi va 
tarixi. Darslik.-
Т.: Fan va texnologiyalar. 2010. 
4 H.T.Omonova boshqalar -Pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat .
Darslik Toshkent - 2007 
5.. Elektron ta‘lim resurslari 
www.Uzedu.uz