Umumiy psixologiya

L.S.Vigotskiy o‘quvchilarning mustaqil fikrlashiga alohida e’tibor bergan, ta’lim bilan taraqqiyot o‘rtasida murakkab o‘zaro munosabat mavjudligini ta’kidlagan olimdir. “Biz bola taraqqiyotida ikki bosqichni aniqlashimiz zarur, bu bosqichlarni bilmasdan bola taraqqiyotining borishi va unga ta’lim berish imkoniyatlari o‘rtasidagi har bir holatda aniq echimni topa olmaymiz. Biz bu erda bola psixik funksiyalari taraqqiyotining - erishilgan darajasini nazarda tutyapmiz”². Bu asnoda, qontekstda bola taraqqiyotining aktual zonasi nazarda tutilmoqda. L.S.Vigotskiy - taraqqiyotning yaqin zonasi tushunchasini ham kiritadi va uni quyidagicha ta’riflaydi: “o‘zi mustaqil echa olmaydigan masalalarni kattalar yordamida, rahbarligida bajarish - bola taraqqiyotining yaqin zonasini tashkil qiladi. Bola bugun kattalar yordamida bajargan ishini, ertaga o‘zi mustaqil bajaradi. SHunday qilib, u ta’limning muhim xususiyati - bu atrofdagilar bilan o‘zaro munosabat, hamkorlik”, deb hisoblagan.

S.L.Rubinshteyn va A.V.Brushlinskiylar Vigotskiyni muayyan darajada tanqid qildilar. Ularning ta’kidlashicha, L.S.Vigotskiy nazariyasida, taraqqiyotning “aktual” darajasi va “taraqqiyotning yaqin zonasi”, ya’ni bolaning nimanidir mustaqil bajarish ko‘nikmasi va uning “hamkorlikda bajarish” malakasi bir-biriga qarama-qarshidir. Demak, birinchi holda ikkinchisi umuman inkor etiladi. Tafakkurning ichki qonuniyatlarini tushunish uchun bir-biriga zid bo‘lgan ikki yo‘l etarli emas.