Umumiy ta'lim maktablarida o'quvchilarda qurilish chizmalarini o'qiy olish va uni bajarish ko'nikma va malakasini shakllantirish

Darsning ta'limiy va tarbiyaviy maqsadi. O'quvchilarga chizmachilik o'quv predmetining maqsadi, vazifalari va chizma-larning inson amaliy faoliyatidagi ahamiyati hamda uning O'rta Osiyoda taraqqiyoti tarixidan va standartlashtirish yuzasidan tushuncha berish. Chizma asboblari, o'quv qurollari bilan tanish-tirish va ish o'rnini tashkil qilishga o'rgatish.

Asosiy tushuncha va atamalar. Chizma, me'mor, chiz­machilik, mashinasozlik chizmalari, muhandislik-qurilish chizmalari, topografik chizmalar, geometrik chizmachilik. illus-tratsiya chizmachilik, standart (DSt), gotovalniy, sirkul, o'lcha-gich, qalam, o'chirg'ich va h.k.

1.§ Integratsiya va farklanish bir biriga alokador.
Yuksak ta’lim tizimisiz iktisodiy, siyosiy, ijtimoiy va ma’naviy isloxotlar kutilgan natijalarni bera olmaydi. Prezidentimiz I.A.Karimovning kuyidagi fikr muloxazalari uz navbatida ta’lim-tarbiya va kadrlar tayyorlash buyicha milliy dasturning nakadar muxim ekanligini tasdiklab beradi:
“Kelajak bugundan boshlanadi. Xozir tarbiya masalasiga e’tibor kilinmasa., kelajak boy beriladi. Tarbiyadan xech narsani ayamaymiz!
Ma’naviy va axlokiy poklanish, imon, insof, diyonat, or nomus, mexr-okibat va shu kabi chinakam insoniy fazilatlar uz-uzidan kelmaydi. Xammasining zaminida tarbiya yotadi.
- Jumladan, o’quv-tarbiya jarayoni sifatini jaxon standartlari darajasiga kutarish, ta’lim, zamonaviy pedagogik va axborot texnrlogiyalarining butunlay yangi usullarini joriy etish;
- Pedagogik kasbiga xurmatni oshirish, pedagog va murabbiylar mexnatiga kizikishni kuchaytirish uchun zarur bulgan ijtimoiy-iktisodiy shart sharoitlar yaratish. Demakki, zamonaviy ta’lim-tarbiya tizimini islox; kilish, zamon talablariga mos kadrlar tayyorlash ishini yulga kuyish faoliyatimizning bosh yunalishi bulmogi darkor.
Umumta’lim dasturlarini maktabgacha tarbiya, boshlangich, umumiy ta’lim tarzida tuzsak, maksadga muvofik buladi.”
Yosh avlodlarga ta’lim va tarbiya berishga keng kulamda yondashuv fakat umumiy ta’lim va xunar maktabini emas, balki pedagogika oliy Ukuv yurtlarida va universitetlarida bulajak ukituvchilarni tayyorlash tizimini xam jiddiy ravishda, qayta ko’rib chiqishni takozo etmokda. Shuning uchun xam pedagogika oliy ukuv yurtlari talabalari psixologik-pedagogik tayyorgarligining axamiyati ular pedagogika amaliyotining tutgan urni kuchaytirilib ukuv rejalari va dasturlariga uziga xos uzgartirishlar kiritilmokda. Shunday bir sharoitda psixologiyaga oid fanlar (yosh psixologiyasi va pedagogik psixologiya, oilaviy xayot psixologiyasi va etikasi, sotsial psixologiya buyicha maxsus kurslar) ni urganishni boshlovchi umumiy psixologiya bilan birga pedagogikaga oid fanlarning, eng avvalo pedagogikaning, tarbiyaviy ish megodikasi va xususiy metodikalarning xam axamiyati yanada oshib borishini xayotning uzi takozo etmokda. Umumiy psixologiya asosiy psixik jarayoilarning konuniyatlari xakida tegishli bilimlardan talaba, ukituvchilarni xabardor etgan xolda ularni professional ishga nazariy va amaliy jixatdan tayyorlashdan iborat konkret vazifani uz zimmasiga olgandigi isbot etilgan. Bu bilimlarni egallamay turib talabalarning ukishi va mexnat faoliyatiga, ularga ta’lim va tarbiya berish ishiga rax6arlik kilishga layokatli professional pedagogik muvaffakiyatli tarzda voyaga yetkazib bulmasligi xam anikdir.
Xammamizga ma’lumki respublikamiz Prezidenti Navoiy viloyatining navbatdan tashkari bulib utgan sessiyasida umumjamiyat muammolarini xal etish ustida suz yuritib, jumladan tashkilotchilik kobiliyatini shakllantirish bilan shugullaiadigan oliy ukuv yurti va mutaxassislik bormi? degan savolvi urtaga tashlagan edilar. Albatta ushbu masalani xal etish uz navbatida xam psixologlardan, xam pedatoglardan katta mas’uliyat va ilmiy, amaliy ishlarni olib borishni takozo etadi. Ruxiyatshunoslik buyicha bilimlar raxbarga zarurdir chunki, u xodimlarning ichki xususiyatlarini bilishi kerak. Xozirgi paytda sanoatda, transportda, xarbiy ishda psixologik omil deb atalmish omillarni, ya’ni psixik bilish jarayonlari-idrok, xotira, tafakkurda, shaxs psixikasining xususiyatlari - xarakteri xususiyatlarida, ta’sirlanish tezligi va shu kabilar mujassamlashgan imkoiiyatlarni xisobga olish tabora katta axamiyat kasb etmokla. Jumladan. juda kiska vakt ichida uta mas’uliyatli yechim (karor) lar kabul zaruriyati bilan yuz beradigan asabiy-psixik jiddiy kamchilik va buzilishlarga yul kuymasdan amalga oshirish imkonini beradigan ayrim fazilatlarning mavjudligi goyat muxim axamiyat kashf etadi. "Inson-mashmna" muammosini urganish bilan esa muxandislik psixologiyasi shugullanib kelmokda.
Tarixdan ma’lumki, 50 yillargacha sobiq SSSR da kibernetika va genetika fanlari bilan shugullanish ma’kullanmas, ochikrok, aytsak ma’n etilar edi. Xarbiy sanoat va boshka tarmokdagi korxonalar, tashkilotlar, oliy ukuv yurtlarida kadrlar bulimi mavjud bulgan. Ushbu bulimlar avval xam. xozir xam mexnat kodeksi talablariga tulik javob bermay kelayapti. Ushbu bulim xodimlari tegishli korxona, tashkilotlar uchun kerakli bulgan javobgarlik, ya’ni kerakli kadrlarni kidirib topish, bush ish joylariga xodimlar tanlash va nixoyat xodimlar xakida tulik axborotga ega bulishi, kerak bulsa tavsifnoma tayyorlab berishi kobiliyatiga ega bulishlari kerak edi. Afsuski, kupchilik xolatda kadrlar bulimi xodimlari turli-xil ma’lumotlarni tayyorlash, raxbar buyurgan buyruk va farmoYishni tayyorlash bilan band buladilar, xolos. Vaktning utishi, xorijiy mamlakatlardagi korxona, tashkilotlarda raxbarlik, tashkilottchlik kobiliyatining samarali shakllanib borishi, umumiy psixologiya va pedagogikaning amaliyotga chukurrok kirib borishi asosida adliya maslaxatchisi, sotsiolog, psixologik-pdagoglar kabi lavozimlar paydo bula boshladi. Xuddi shu lavozimlar sobik. SSSR korxona, tashkilotlarida xam paydo bula boshladi. Xamma gap ushbu lavozimlarni paydo bulishida emas, shu lavozimda xizmat kiluvchi shaxslarning uz vazi^^alarini tugri tushunishlari va tugri bajarilishidadir, albatta. Xorijdagi korxonalardan ayrim misollarni keltirib utishni lozim topdik.
Yaponiya korxonalarida mexnat kilayotgan xar xodim adliya maslaxatchisidan mumkin bulgan xamma surovlarga javob olish imkoniga ega bulsa, sotsiolog, psixolog-pedagoglar xar bir xodim xis-tuygusi, imkoni. ruxiyati va dunyokarashini bilib va shunga karab buladigan munosabatni raxbar xodimga tavsiya kiladilar. Agar ishchi ma’lum bir ish vaktida ish unumdorligini pasaytira boshlasa psixolog-pedagoglar tavsiyasiga binoan xushfe’l, xushmuomala yordamchilar ishchiga choy, kofe, sok va shu kabilarni shirinliklar bilan korxona xisobidan tavsiya etib ular ruxini kutarishga xarakat kiladilar. Ushbu xarajatlar ish unumdorligini oshishi evaziga bir necha marta qoplanadi.


Xulosa
Kurs ishimda shuni xulosa qilamanki, Umumiy o’rta ta’lim maktablarida chizmachilik ta’limi rivojlanib borayotgan mustaqil davlatimiz xalq xo’jaligining barcha tarmoqlarida yangi texnologiyaning yaratilishi va joriy qilinishida, zamanoviy ishlab chiqarish, fan –texnika taraqqiyotining jadallashtirishda hamda inson amaliy faoliyatida tutgan o’rni bilan belgilandai.Maktab chizmachilik kursi ta’limning umumiy maqsadlarini amalga oshirishga hizmat qilib, o’quvchilarning tabiat va texnikani ko’rgazmaliidrok etishga, predmetlarning tuzilishini va fazoviy munosabatlarini chuqurroq bilishga, ko’zbilan ko’rib bo’lmaydigan jarayonlar va hodisalarini sinchiklab o’rganishga yordam beradi. Shuningdek, chizmalarni o’qish va bajarish orqali bolalarning fazoviy tasavvuri va mantiqiy tafakkurini, texnikaviy ijod, bunyodkorlik, loyihalash kabi sifatlarni rivojlantiradi.
Maktab chizmachilik ta’limining maqsadi o’quvchilarni murakkab bo’lmagan texnik chizmalarni bajarishga, o’qishga va o’z fikrini grafik rasvirlar vositasida ifoda etishga o’rgatishdan iborat. Umumiy o’rta ta’lim maktablarining 8-9-sinflarida chizmachilik darslarini olib boruvchi o’qituvchilar mazkur o’quv dasturi tarkibidan o’rin olgan mavzular mazmuni va ular yuzasidan berilgan tavsiyalar bilan yaqindan tanishib chiqishlari zarur.Dastur mazmunida aks ettirilgan mavzularning ketma-ketlik taribi va ular uchun belgilangan soatlar hajmi imkon qadar o’zgartirilmasdan ilova qilingan taqvimiy-mavzuiy reja asosida darslar olib borilishi tavsiya etiladi