Umumtexnik fanlar kafеdrasi mudiri, t f. n., dotsent

• Umumtexnik fanlar kafеdrasi mudiri, t.
• f.n., dotsent

• Turkmenov X. I.

• MATERIALSHUNOSLIK VS KONSTRUKSION MATERIALLAR TEXNOLOGIYASI

• FAN:

• Quyma olishning maxsus usullari

• MAVZU 13

• 13 - ma'ruza. Quyma olishning maxsus usullari
• Qobiqli qoliplar yordamida quyma olish.
• Metall qoliplar yordamida quyma olish.
• Metallarni bosim ostida quyish
• Eritiladigan modellar yordamida quyma olish

• Qobiqli qoliplarni tayyorlash uchun kvarts qumi 5-6% pulver bakelit (smolaning bir turi) bilan aralashtiriladi

• 1. Qobiqli qoliplar yordamida quyma olish.

• Qobiqli qoliplar yordamida quyma olish ketma-ketligi
• 1) Qutiga qolip aralashmasi, ustiga 220…250°С ga qizdirilgan metall model bilan model plitasi o’rnatiladi (model quti icihga qaratilgan).
• 2) Quti ag’dariladi va bu holatda 15-20 soniya turadi. Erigan smola hisobiga 6-10 mmli qobiq paydo bo’ladi.
• 3) Qobiq plita bilan birga 1-3 daqiqaga 250…300°С qizdiriladi va qattiqlashadi.
• 4) Xuddi shunday qobiqni ikkinchi yarimi tayyorlanadi.
• 5) Keyin qobiqlar yig’iladi va opokaga tik o’rnatiladi. Suyuq metall quyilganda qobiq sinib ketmasligi uchun tashqarisiga cho’yan pitra to’kiladi.

• 2. Metall qoliplar yordamida quyma olish.

• Metall qoliplar seriyalab va ko’plab ishlab chiqarishda keng qo’llaniladi.
• Mеtall qoliplar kul rang chōyanlardan, lеgirlangan pōlatlardan tayorlanadi.

• Metall qolipni issiq metallni qoyish uchn tayorlash:
• 1) Qoliplar mеtall quyishdan oldin 100...3000C tеmpеraturagacha qizdiriladi, bu qolipni issik mеtall quyilganda darz kеtishidan saqlaydi.
• 2) Quyma sirti sillik bōlish uchun qolip ichki yuzalariga ōtga chidamli bōyoq yoki bōr, grafit, suyuq shisha suv aralashmasi surkaladi.
• 3) Mеtall qoliplarning ish muddatlarini oshirish uchun ular devorlardagi kanallar orqali suv bilan sovitiladi.

• Bu usulning asosiy afzalliklari:
• qolip aralashmasi kerak emas, ish sharoitlari yazshilanadi;
• quymalarning mexanik xossalari, aniqligi va yuza tozaligi oshadi;
• ish unumi oshadi;
• bitta qolip ko’p marta ishlatiladi;

• 3.Metallarni bosim ostida quyish.

• Presslash kamera 1 qizib turgan idishda joylashgan.
• Erigan metall porhshen 3 tepaga qo’tarilanganda 2- nchi teshiklardan presslash kameraga o’tadi.
• Porshyen pastga yurganda metall bosim bilan press-forma 4 ga qarab harakatlanadi.

• Metall qoliplarga suyuq metall bosim ostida beriladi.
• Bosim qolip yaxshi to’lishini, quyma yaxshi zichlanishini ta’minlaydi.

• Bu usul bilan yirik seriyalab va ko’plab ishlab chiqarishda qo’llaniladi.
• Misdan tayyorlangan quymalarni 30 kg gacha, alyuminiydan - 12 kg gacha olish mumkin.

• 4. Eritiladigan modellar yordamida quyma olish.

• Bu usul quyidagicha amalga oshadi.
• 1) Oson eriydigan moddalar (parafin)dan tayorlangan press-formani bosim bilan toldiradi (1);
• 2) Keyin modellar havoda sovitiladi va bloklarga yig’iladi (2);
• 3) Bloklar, suyuq shishaga botiriladi (3), o’tga chidamli materiallar bilan qoplanadi (4), 100 — 120°С ga qizdiriladi – parafin oqib tushadi (5);
• 4) Bloklar 800 — 850°С da qizdirib puxtalanadi, qolip yig’iladi, atrofi qum yoki pitra bilan zichlanadi (6);
• 5) Suyuq metall qolipga quyiladi (7), metall qotgandan keyin blok alohida buyumlarga ajratiladi (8).

• 3.5. Quyushning markazdan qochma usuli.

• Markazdan qochma usul yuqori unumligi, quyma sifatining yaxshiligi, quyish sistеmasi talab etilmasligi bilan ajralib turadi.
• Bu usulning kamchiligi - faqat doiraviy shakldagi quymalarni olinish mumkin va qōshimcha uskunalar (presslar, platformani aylantiruvchi dvigatel) talab qilinadi.
• Olinadigan quyma turiga kōra qoliplar gorizontal (suv va kanalizatsiya quvurlari) va vеrtikal ōqlar (shkiv, tishli ѓildirak vtulka, xalqa) atrofida aylanadi.

Nazorat savollari:

• Nazorat savollari:
• 1. Qobiqli qoliplar yordamida quyma olish.
• 2. Metall qoliplar yordamida quyma olish.
• 3. Metallarni bosim ostida quyish.
• 4. Eritiladigan qoliplar yordamida quyma olish.
• 5. Quyushning markazdan qochma usuli.