Universiteti abdullayeva shaxzoda abdullayevna askarov abror davlatmirzayevich

3. Pedagogikaning ilmiy -tadqiqot metodlari 
 
Tayanch tushunchalar:
tadqiqot, ilmiy muammo, metod, ob'ektiv mohiyat, 
kuzatish, suhbat, anketa, test, pedagogik tahlil, pedagogik tajriba, matematikaviy 
statistika, bashorat (prognoz).
 
 
Pedagogik 
tadqiqotlarning 
metodologik 
tavsifi
. 
Pedagogik 
tadqiqotlarning zamonaviy yo‘nalishlari dolzarb va amaliy jihatdan muhim 
masalalarning yangicha yechimlarini izlab topish jarayonining tezlashuvi, ayni 
vaqtda istiqbolli muammolarning nufuzi oshib borayotganligi bilan 
tavsiflanmoqda. Bunda ikki yo‘nalishdagi tadqiqotlar alohida ko‘zga tashlanadi: 
1.
Umumiy xarakterdagi yirik tadqiqotlarni talab etadigan keng doiradagi
muammoni o‘rganish 
2.
Murakkab pedagogik jarayonlarning ichki, nozik qirralarini topishga imkon 
beradigan tor muammolar yechimiga qaratilgan chuqur detalli o‘rganish. 
Birinchi yo‘nalish tarafdorlari pedagogik jarayonning barcha unsurlari 
o‘zaro aloqada va ularni ajratish yaramaydi, degan dalilga tayanishadi, pedagogik 
tajribani yaxlit o‘rganish zarurligiga urg‘u berishadi. Biroq ular quyidagi holatni
nazardan chetda qoldirishadi: pedagogik jarayon o‘zining bor munosabatlari bilan 
olib qaralganda pedagogika fani ob'ekti hisoblanadi. Ikkinchi yo‘nalish vakillari 
pedagogik jarayonning alohida unsurlari 
(metod, shakl va b.)
o‘rganishga urungan 
holda bir narsani unutishadiki, o‘quv-tarbiyaviy ishlar tizimida yulib olingan 
hyech bir vosita to‘liq hisoblanmaydi. 
Bugungi kunning jiddiy metodologik muammosi – bu zamonaviy ta'limni 
pedagogik tadqiqotlarga oid ilmiy muammolarda ishonarli va samarali aks 
ettirishdir. 

---

79 
Tadqiqot taqdiri metodlariga bog‘liqligi sir emas. Pedagogik tadqiqotlar metodi 
agar pedagogic hodasalrning ob'ektiv mohiyatini to‘g‘ri ifodalasa, pedagogika 
predmetining o‘ziga xosligiga javob bersa, shubhasiz, ilmiy deb e'tirof etiladi. Shu 
jihatdan olib qaralganda, pedagogik tadqiqot metodlari uchun metodologik baho 
zarur bo‘ladi. Afsuski, ularni yoritishga bag‘ishlangan ishlar kam, borlari ham rus 
tilida, o‘zbek tilida bu soha bo‘yicha birorta yirik pedagogik
Pedagogik tadqiqotlarning samaradorligi tadqiqotchining metodologik 
madaniyatiga to‘g‘ri proporsionaldir. Shu boisdan bu tushuncha integral sifat 
ko‘rsatkich hisoblanib, tadqiqotchidan o‘zida xususiy ilmiy faoliyatni tahlil qilish 
ko‘nikmasini, ma'lum konsepsiya (nazariya)ni ilmiy asoslash va ijodiy qo‘llash 
qobiliyatini egallashni talab etadi. 
Bugun har bir pedagogik tadqiqot qoidaga ko‘ra, joriy etilgunga qadar ilmiy 
asoslanishi shart: dastlabki holat; tadqiqot mantiqi; kutilayotgan natijalar, ularga 
erishish metodlarini belgilash; iste'molchilar bilan hamkorlik o‘rnatish; uni joriy 
etish shartlarni ishlab chiqish; iqtisodiy manfaatdorlik va h.q.