Universiteti jizzax filiali amaliy matematika fakulteti kompyuter ilmlar a dasturlashtirish kafedrasi

Kiberxavfsizlik arxitekturasi va strategiyasi 
Zamonaviy tijorat oldida murakkab masalalar to‘plami ko‘ndalangki, beqaror iqtisodiy 
vaziyatda ularning dolzarbligi yanada oshadi. Bunday masalalarga quyidagilarni kiritish 
mumkin: 

---

KORXONA ARXITEKTURASI 
Tijorat 
arxitektur
asi 
Axborot 
arxitektur
asi 
Ilovalar 
arxitektur
asi 
Infrastruktu
ra 
arxitektura
si 
- 
daromadning oshishi; 
- 
o‘zgaruvchi vaziyatlarga reaksiya tezligining oshishi; 
- 
xarajat va chiqimlarning pasayishi; 
- 
innovatsiyaning tezlashishi; 
- 
bozorga 
mahsulot 
va 
xizmatlarni 
taqdim 
etish
vaqtining qisqarishi; 
- 
buyurtmachilar va sheriklar xolisligining oshishi; 
- 
raqobatlik qobiliyatining oshishi; 
- 
me’yoriy talablarga moslikni ta’minlash. 
Yuqorida keltirilgan barcha masalalarni yechishda korxona arxitekturasidan foydalaniladi 
(1-rasm). Korxona arxitekturasi tamoyillar, yondashishlar va texnologiyalar naborini 
shakllantirishga imkon beradiki, ular tashkilotning joriy holatini hisobga olgan holda uning 
kelgusi transformasiyasi, o‘sishi va rivojlanishi asosini belgilaydi. 
1-rasm. Korxona arxitekturasi va uning boshqa 
arxitekturalar bilan bog‘liqligi 
 
Hozirda bunday arxitekturalarni yaratishda bir necha yondashishlar mavjud, masalan 
TOGAF, Zachman Framework, FEAF, DoDAF va h.k. Ammo, 
qaysi 
bir 
yondashish
tanlanmasin, 
hozirgi sharoitda axborotdan va axborot tizimidan foydalanmay 
rivojlanish mumkin emas. Axborot va axborot tizimlari nafaqat tijoratdagi har qanday 
o‘zgarishlarni madadlaydi, balki ularni oldindan sezadi, ularga oldindan tayyorlanadi, ba’zi 
hollarda esa yangi tijorat-imkoniyatlarining paydo bo‘lishiga yordam beradi. Biroq tijorat doimo 
istalgancha rivojlanmaydi. Bunda ma’lumotlarning sirqib chiqishi, axborot texnologiyalari 
infrastrukturasi elementlarining ishdan chiqishi va h.k. bilan bog‘liq axborot operatsion risklar 
anchagina rol o‘ynaydi. Hozirgi va kelajak risklarga tayyor bo‘lish uchun korxonaning boshqa 
arxitekturalari bilan uzviy bog‘langan axborot xavfsizligi arxitekturasi zarur. 
Axborot xavfsizligi muammosiga rasmiy qabul qilingan qarashlar tizimi va uni zamonaviy 
tendensiyalarni hisobga olgan holda yechish yo’llari nima deyiladi- Konsepsiya 
Kiberxujumlardan samarali himoyani tashkil etish uchun qanday jarayonlar bo’lishi talabqilinadi. 
Hodimlar, ishchi jarayonlar va texnologiyalar bir-birlarini to’ldirishlari zarurdir. 
Kiberxavfsizlik arxitekturasi jarayonlarni, inson rolini, texnologiyalarni va turli xil 
axborotni tavsiflaydi, hamda zamonaviy korxonaning murakkabligini va o‘zgaruvchanligini 
hisobga oladi. Boshqacha aytganda, kiberxavfsizlikning arxitekturasi tashkilotning va u bilan 
bog‘liq boshqa komponentlar va interfeyslarning istalgan axborot xavfsizligi tizimi holatini 
tavsiflaydi. Bunda axborot xavfsiziligi arxitekturasi tijoratning joriy va eng muhimi, kelgusidagi 
ehtiyojini akslantiradi. 
Odatda arxitekturaning 3 ta sathi ajratiladi – konseptual, mantiqiy va amalga oshirish 
(texnologik). 2.2-rasmda bunday arxitektura keltirilgan bo‘lib, odatda texnologiyalar jihatidagi 
qismi xavfsizlik xizmati nazoratidan chetda qoladi. 

---