Universitetining jizzax filiali

 

---

12 
1.3. Java va Dart dasturlash tillari haqida umumiy tushuncha 
Asoschisi: 
James Gosling
 
Rivojlantiruvchi:
 
Oracle Corporation
 
Birinchi amaliyotga joriy etilishi: 
23-may, 1995 
Oxirgi yangilanish: 
Java SE 18 / 22-mart. 2022 
Matn yozish intizomi: 
Statik, kuchli, xavfsiz, nominativ, manifest 
Fayl nomi kengaytmalari: 
.java, .class, .jar, .jmod 
Vebsayt: 
oracle.com/java/, www.java.com 
Java qati’y va statik tipizatsiyaga ega boʻlgan va obyektga yoʻnaltirilgan 
umumiy maqsaddagi dasturlash tilidir. Avvaliga Sun Mycrosystems tomonidan 
ishlab chiqilgan, keyinchalik Oracle kompaniyasi tarafidan sotib olingan. 
Java dasturlash tili Oak dasturlash tili asosida paydo boʻldi. Oak dasturlash 
tili 90-yillarning boshida Sun Microsystems tomonidan platformaga, yaʼni 
operatsion sistemaga bogʻliq boʻlmagan holda ishlovchi yangi avlod aqlli 
qurilmalarini yaratishni maqsad qilib harakat boshlagan edi. Bunga erishish uchun 
Sun xodimlari C++ni ishlatishni rejalashtirdilar, lekin baʼzi sabablarga koʻra bu 
fikridan voz kechishdi. Oak muvofaqiyatsiz chiqdi va 1995-yilda Sun uning nomini 
Java ga almashtirdi, va uni WWW rivojlanishiga xizmat qilishi uchun maʼlum 
oʻzgarishlar qilishdi. 
Java obyektga yoʻnaltirilgan dasturlash (OOP — Object Oriented 
Programming) tili va u C++ ga ancha oʻxshash. Eng koʻp yoʻl qoʻyildigan xatolarga 
sabab boʻluvchi qismalari olib tashlanib, Java dasturlash tili ancha soddalashtirildi. 

---

13 
Java kod yozilgan fayllar (*.java bilan nihoyalanuvchi) kompilatsiyadan 
keyin bayt kod (bytecode) ga oʻtadi va bu bayt kod Java Virtual Mashinasi JVM 
tomonidan oʻqib yurgizdiriladi. 
Java afzalliklari: 

WORA — Write Once, Run Anywhere (portable). Platforma tanlamaydi; 

havfsizlik (ishonch yoʻq kodni havfsiz ishga tushirish); 

hotirani havfsiz boshqarish (avtomat ravishda musorlarni yigʻadi); 

tarmoq uchun dasturlar yozish ; 

koʻp oqimli (Multi-thread) dasturlash; 

dinamik & kengaytirish; 

Class lar alohida fayllarda saqlanadi. Kerak boʻlsa ishlatiladi. Dinamik 
ravishda imkoniyatini oshirish xam mumkin kerak boʻlsa. 
Java SE (Java Standart Edition) — serverda, shaxsiy kompyuterda 
desktoplarda ishlovchi dasturlar, appletlar yaratish uchun ishlatiladi. Bu texnologiya 
yordamida yaratilgan dasturlar deyarli barcha operatsion tizimlarda ishlay 
oladi(Windows NT, Macintosh,Linux va Solaris). Shu bilan birga JavaSE boshqa 
Java turlarining asosi hisoblanadi. 
JVM (Java Virtual mashinasi) JVM ning vazifasi tarjimonlik ya’ni, dastlab 
biz yozgan *.java fayl kompilyator yordamida bayt kod ga o’giriladi va JVM 
yordamida esa mashina tiliga aylantiriladi. Bu degani JVM qaysi platformaga 
tegishli bo’lsa, kodlarni ham o’sha platformaga moslab beradi. JVM ni ko’pgina 
qurilmalar va dasturiy ta’minotlar uchun ishlatish mumkin. Har bir OT(operatsiyon 
tizim) uchun JVM JRE va JDK lar konfugratsiyasi farq qiladi, chunki bular 
platformaga bog’liq. Lekin java mustaqil platforma hisoblanadi. 
JVM ning amalga oshiradigan asosiy vazifalari 
• Loads code(kod yuklanishi) 
• Verifies code(kod tekshirilishi) 
• Executes code(kod bajarilishi) 
• Provides runtime environment(dasturni bajarilish muhitini ta’minlash) 

---

14 
JRE (Java bajarilish muhiti) 
JRE – Java Runtime Environment 
JRE – bu faqat dastur bajarilishi uchun kerak bo‘lgan muhit xolos. Dasturchi 
bo`lmagan oddiy foydalanuvchilarga Java dasturlari bajarilishi uchun JRE yetarlidir. 
JDK (Java Development Kid) - JDK tarkibida JRE va boshqa qo‘shimcha 
dasturlash uskunalari bo‘ladi.