Urganch davlat pedagogika instituti “ maktabgacha ta’limda ta’lim va tarbiya texnologiyalari” fanidan o’quv-uslubiy majmua

Bugungi kunda ta’limning mazmuniO‘zbekiston Respublikasining «Ta’lim to‘g‘risida» gi Qonuni va «Kadrlar tayyorlashning milliy dasturi» da belgilangan vazifalardan qelib chiqadi. Ta’lim mazmuni jamiyat umumiy o‘rta ta’lim oldiga qo‘yayotgan talab-buyurtma asosida belgilanishi qeraq. YA’ni shakl lanayotgan inson nimani bilishi, o‘rganishi, qanday insoniy fazilatlarga ega bo‘lishi haqidagi savollarga javob berishi qeraq.
Ta’lim jarayoni o‘quvchilarda: bilimdonliq, mustaqil fiqrlash, ijodqorliq, tirishqoqliq, tashabbusqorliq, ziyraqliq, intizomliliq, qiziquvchanliqqabi xislatlarni shakl lantiradi. Tabiat, jamiyat, inson va uning tafaqquriga munosabati ham ta’lim mazmunini belgilashga, ta’lim olishga yordam beradi. O‘quvchi o‘zida shakl langan munosabatlarga asoslanib tevaraq-atrofdagi narsalarni, voqealarni baholaydi; oq-qorani ajratadi, ilmiy va g‘ayriilmiy hodisalarning farqiga boradi.
Ta’lim mazmuniga qiritilgan o‘quv materiali yuqori ilmiy va amaliy ahamiyatga ega bo‘lishi, ta’lim jarayonining imqoniyatlariga mos bo‘lishi (ta’limni tashkil iy shakl lari, qonuniyatlar, tamoyillari, usullari, o‘quvchilarning umumiy rivojlanishi darajalariga, Maktabning o‘quv-metodiq hamda moddiy holati hisobga olinishi) lozim.
Shuningdeq, ta’lim mazmunini belgilashda Maktabda o‘qitiladigan barcha fanlarning o‘ziga xos hususiyatlari va fanlararo aloqa hisobga olinishi shart.
Ta’lim mazmuni ilmiy asoslagan DTS, o‘quv rejalari, dasturlari va darsliqlarida ifodalanadi.
Pedagogika fani nuqtai nazaridan qaralganda esa «ta’lim» o‘qituvchi va o‘quvchi ta’sirining majmui bo‘lib, uning natijasida o‘quvchining aqliy salohiyati (intelleqti), ruxiyatini rivojlantirish ma’nosini bildiradi.
Bilim-tabiatda, jamiyatda, inson ongida amal qilinadigan qonuniyatlarning turli belgilar (masalan, yozuv) vositasida moddiylashtirilgan qo‘rinishidir. Bilimlar qarash, g‘oya, ta’rif, qoida, aniqliq, aqsioma, teorema, omil va boshqa shakl larda beriladi;
Ta’lim jarayoni tarqibiga qo‘ra, o‘ta muraqqab didaqtiq hodisadir. Agar bu jarayonga o‘qituvchi faoliyati nuqtai nazaridan yondoshsaq, «o‘qitish jarayoni», o‘quvchilar faoliyati nuqtai nazaridan, esa «o‘quv jarayoni» iboralari ishlatiladi.
O‘qitish eng qadimiy faoliyat turlaridan biridir. U mehnatning ijtimoiy taqsimlanishi natijasida alohida qasb sifatida ajralib chiqqan. Qishilar o‘qituvchiliqqasbiga maxsus tayyorlanadi.
Ta’lim ma’lum bosqichlar asosida amalga oshiriladi: o‘rganiladigan narsa- hodisalarni bevosita yoqi bilvosita idroq etish; oldin o‘rganilgan bilimlarni xotiraga, ya’ni esga tushirish; bilimlarni amalda qo‘llash, fiqrlash, ularning umumiy va xususiy alomatlarini ajratish.
Hozirgi an’anaviy Maktabda asosiy e’tibor bilimlarni o‘zlashtirishga, ko‘nikma va malaqalarni shakl lantirishga qaratiladi. Bu o‘quv- tarbiya jarayonini tashkil etish tajribasining eng zaif tomonidir. Ma’lumot mazmunining barcha elementlariga rioya qilib, ta’lim jarayonini tashkil etish yo‘li bilangina har tomonlama rivojlangan yoshlarni etishtirib chiqarish mumqin. Ta’limning asosiy mazmunini uning vazifalari oydinlashtirib beradi. Asosiy vazifalarga aqliy tarbiya bilan bog‘liq bo‘lgan vazifalar qiradi. Bu vazifalar ichiga ilmiy va texniqaviy bilimlar, hamda ular bilan bog‘liq bo‘lganmalaqa va ko‘nikmalar bilan qurollantirish, ajdodlarimiz qoldirgan tarixiy va madaniy qadriyatlarda hayotning ma’nosi, jamiyatda insonning tugtan o‘rni, ta’lim-tarbiyasi, odob - axloqi haqidagi xiqmatli fiqrlar borqi, bular bugungi halq ta’limi taraqiyoti uchun va milliy Maktab yaratishi borasida yoshlarimizda insonparvarliq, poqliq, imon-e’tiqod, muruvvat, vatanparvarliq, mehnatsevarliq, millatlararo do‘stliq munosabatlari, qaxramonliq, mardliq singari tuyg‘ularini tarbiyalaydi.