12.2.1-chizma. Reklama yaratishdagi asosiy qarorlar
Reklama maqsadi m a’lum bir vaqt ichida muayyan maqsadli
auditoriya bilan amalga oshirilishi kerak bo ‘lgan aniq aloqa vazifasidir.
Reklama maqsadlari ulam ing asosiy maqsadlari b o ‘yicha tasniflanishi
mumkin - m ijozlami xabardor qilish, ishontirish yoki eslatish. Reklama-
ning mohiyati ishlab chiqaruvchi manfaatidan kelib chiqib xaridorda
tovam i sotib olish to'g 'risid a tasavvur uyg‘otishi zarur. Reklamaga tovar
ishlab chiqaruvchi o ‘z tovari bilan bozorga kirayotgani to ‘g ‘risidagi
axborot deb qarash lozim.
260
Bunda so‘z tovar iste’molchining ehtiyojini m a’lum darajada qondi-
rayotgani haqida borayotganini tushunish muhim. Ishlab chiqaruvchi
manfaati mahsulotini bozorda sotishga, xaridor manfaati esa o ‘z ehtiyo
jini qondirishga qaratilgan bo ‘ladi. Ishlab chiqaruvchi va iste’molchi
o ‘rtasidagi kommunikativ aloqa reklama hisoblanadi. Reklama korxona
va bozor o ‘rtasidagi butun aloqa tizimini o ‘z ichiga oladi. Iste’molchi
reklama qilinayotgan tovar to ‘g ‘risida malakali bilimga, ya’ni tasavvur-
ga ega b o iish i kerak. Reklama xabarlari shunday b o iis h i zarurki, u
iste’molchida tovarga nisbatan ijobiy munosabat uyg‘otishi va uni sotib
olishga ishonch uyg‘ota olishi lozim. Reklama mazmuniga kelganda,
unga tovarlarni va ularning iste’mol qilish xususiyatini tashviqot qilish
deb qaralishi shart. Ayrim qarash va g ‘oyalaming shakllanishi tashviqot
qilish reklamani rivojlantirishning yangi imkoniyatlarini ochadi.
Marketing faoliyati tajribasi shuni tasdiqlaydiki, reklamaning ta ’sir-
chanligi unga tovarlarni ishlab chiqaruvchidan tortib iste’molchiga b o i
gan harakat tizimidagi o ‘m iga n ech o g ii ahamiyat berilishiga bogiiqdir.
Reklamaning samaradorligi esa jam oatchilik fikrining shakllanishi va
iste’mol narxlarining o ‘zgarishi bilan oichanadi.
Reklama maqsadlarini aniqlagandan so‘ng, kompaniya har bir
mahsulot uchun reklama budjetini o ‘matadi. Tovaming reklama budjeti
mahsulotning hayotiy aylanish davridagi bosqichiga b o g iiq . Masalan,
yangi mahsulotlar, odatda, sezgirlik yaratish va iste’molchilami o ‘ziga
jalb qilish uchun nisbatan katta reklama xarajatlarini talab qiladi. Aksin
cha, yetuk brendlar, odatda, savdoga nisbatan kamroq xarajatni talab
qiladi. Reklama savdodagi texnologiya jarayonining tarkibiy qismidir.
Modomiki, tovar sotish chakana savdodagi asosiy texnologiya jarayoni
ekan, reklama ham xaridomi e ’tiborini tortganda, uning talab va ehtiyoj i
aniqlangan paytdan, tovami oqilona k o ‘z-ko‘z qilishdan boshlanadi.
Reklama tovam ing xususiyatlari va sifati uni ishlatish, iste’mol qilish
usullari to ‘g ‘risida o ‘z vaqtida maslahat berish, do‘konlardagi texnolo
giya jarayonlarini tashkil etishda muhim o ‘rin tutadi. So‘ngra, biror
tovarga qo ‘shib olinadigan tovarlarni tavsiya etish ham reklamaning
diqqat markazida b o iish i kerak. Chakana savdodagi reklamani q o ila sh
joyiga, vazifasiga texnikaviy vositalami q o ila sh va ulardan foydalanish
uslublariga qarab bir-biridan farq qiladi.
261
Q o ilan ish joyiga k o ‘ra reklamalar do‘konga kiruvchi xaridorlarga
m oijallangan do'kon ichidagi va butun aholiga qaratilgan do‘kon to ‘g ‘-
risidagi turlarga bo ‘linadi.
Vazifasiga ko‘ra reklama vositalari aholining muayyan kategoriya-
lari va guruhlariga (maktab o ‘quvchilari va ulam ing ota-onalariga,
ishchilarga, parhez taomga muhtoj b o ig a n kishilarga va shu kabilarga)
m oijallan gan b o iad i.
Texnikaviy vositalami qo ilash va ulardan foydalanish uslublariga
k o‘ra reklama quyidagi turlarga boiinadi:
a) vitrina-ko‘rgazma reklamasi (deraza va d o ‘kon ichkarisiga o ‘m a-
tilgan vitrinalar, do‘konlardagi va boshqa jam oat joylaridagi tovar k o ‘r-
gazmalari);
b) tasviriy, fotografik yoritilgan reklamalar (do'konlarning tam g‘a-
lari, reklama yozuvlari, plakatlar, preyskurantlar, ko‘rsatkichlar, e io n -
lar);
d) bosma reklama (varaqalar, kataloglar, prospektlar, gazeta va jur-
nallardagi eionlar);
e) namoyish reklamasi (mahsulotlami tatib k o ‘rish, kiyim-kechak-
ning yangi modellarini namoyish qilish va shu kabilar);
f) kino-televizion va diapozitiv reklamasi;
g) ovozli reklama.
Reklama vositalari esa m a’lum darajadagi kishilami o ‘ziga jalb
etish maqsadida reklama murojaatlariga (to‘g ‘ri aloqa reklamasi,
maketlar, jam oat transportidagi turli yozuvlar, savdo binolarini reklama
jihatidan bezash) tayanadilar. Reklama - bu ommani xabardor qilish
usulidir. Iste’molchilar bilan yaqin aloqa o ‘matishda ommaviy axborot
vositalari unga yordam qiladi.
Savdo reklamasining o ‘ziga xos xususiyati xaridomi chorlash va
chiqarishdan iborat. Shu bilan birga, savdo reklamasi aholi salomatligi
y o iid a tovarlaming ayrim turlarini iste’mol qilishni ko‘paytirish maqsa
dida ularga ta ’sir o ‘tkazish vositasidir.
Xalqning turmush darajasi osha borishi, savdoga b o ig a n talablar
kuchayishi, ko ‘pincha, yangi talablar qo'yilishi reklama bilan bogiiqdir,
chunki, savdo xalq iste’molini qondirish jarayonidir. Reklama savdo
madaniyatini oshirishga ko in ak lasb m o g i lozim. Reklama yaxshi y o ig a
qo‘yilgan b o is a , xaridorlar o ‘zlariga zarur tovarlarni tez topib, oson va
ko‘p vaqt sarflamay sotib oladigan boiadilar. Shu tariqa tovami sotish
262
tezlashadi, savdo xodimlari mehnatining samaradorligi ortadi, muomala
chiqimlari kamayadi. Savdo reklamasi alohida hammaga m a’lum bo ‘l-
gan b a’zi bir tovarlar to ‘g ‘risida foydali m a ’lumotlar berish, shu tovar-
laming xususiyatlari, qimmatli jihatlari, ulami ishlatish usullarini tu-
shuntirishi kerak. Reklama maqsadlarini amalga oshirish uchun reklama
strategiyasi ishlab chiqiladi. Reklama strategiyasi ikkita asosiy element-
dan iborat:
• reklama xabarlarini yaratish;
• reklama vositalarini tanlash.
Budjet qanchalik katta b o ‘lmasin, reklama faqat iste’molchilar bilan
shug‘ullangan va yaxshi muloqot qilgan taqdirda muvaffaqiyatga erishi-
shi mumkin.
Reklama samaradorligini o ‘lchash va reklama investitsiyalarining
daromadliligi aksariyat kompaniyalar uchun juda muhim masaladir.
Reklama uchun har qanday xarajatlar to ‘lanishi kerak, y a’ni savdo
o ‘sishi bilan foyda keltirishi kerak. Salbiy moliyaviy natijaga olib kela
digan reklama kompaniyalari samarali emas. Har safar birinchi qadam
aniq moliyaviy natijani hisoblash, y a ’ni, foyda minus reklama, xarajat
larini k o ‘rib chiqing va uni reklamasiz davr bilan taqqoslang. K o‘pgina
kompaniyalar reklama uchun sarflayotgan m ablag‘lari qanday darajada
samara berayotganini bilishni xohlaydi. Reklama agentiiklari muntazam
ravishda reklama natijalarining ikki turini baholashlari kerak:
• kommunikatsiyaning samarasi;
• sotishning foydaga ta ’siri.
Reklama agentligi tajribali matnchilar, rassomlar, televideniya pro-
dyuserlari, tadqiqotchilar va m a’muriy xodimlami yagona ishbilarmon
korxonaga birlashtiradi. Bu mutaxassislar boshqa odamlarga nisbatan
nozik muloqotlarga moyilligi, reklama va bozor vositalarini yaxshi bi~
lishi bilan ajralib turadi. Boshqacha qilib aytganda, reklama agentligi bu
ijodiy xodimlar va tijoratchilardan iborat, mustaqil korxonadir. Agentlik
mutaxassislaming hamkorlikda ishlashi va yakka mijozlar bilan samarali
reklama yaratib berishlari uchun qulay muhit tu g ‘diradi. Reklama agent
ligi reklama beruvchilar bilan reklamani xaridorlarga yetkazuvchi om
maviy axborot vositalari o ‘rtasida, go‘ya vositachilik vazifasini bajaradi.
Agentlik taklif etadigan xizmatlar ayrim reklama beruvchilar imkoniya-
tiga qaraganda sifat jihatidan yuksak, turi jihatidan g ‘oyat kengdir.
263
Reklama agentliklarini quyidagi prinsiplariga k o ‘ra tavsiflash
mumkin:
• k o ‘rsatadigan xizmatlari hajmiga ko‘ra - universal;
• muayyan tovar va reklama vositalariga k o ‘ra ixtisoslashgan;
• faoliyati sohasiga k o ‘ra - ichki bozorda ish ko'radigan va ichki
hamda tashqi bozorda ish ko‘radigan turlari.
Dostları ilə paylaş: |