Urganch davlat universiteti I. S. Abdullayev

8.1.1- chizma. Raqobatchilarning tahlili
Narxlar urushi mexanizmi. Differensiallanmagan oligopoliyada 
hamma tovarlar asosiy deb qabul qilinadi va xaridor tanlovi asosan narx 
va ko ‘rsatiladigan xizmatlarga asoslanadi. Agar firma lider tartib 
o ‘m atish kuchiga ega b o ‘lmasa va bozomi direktiv narx qabul qilishga 
majbur b o im asa, bunday shartlar narxlar b o ‘yicha raqobatga yo‘l ochib 
beradi. Agar narx bo'yicha raqobat yuzaga kelsa, hamma raqobatchi- 
lam ing rentabelligi yomonlashadi. Narxlar urushi ko'rinishi quyidagicha 
b o iad i:
• bitta firma narxlarini pasaytirsa k o ‘proq xaridorlami jalb etadi va 
bozor ulushining qayta taqsimlanishiga olib keladi;
• shu firmaga tegishli bozor ulushi ortadi va uni ulushi kamaya- 
yotgan raqobatchilar darrov his qiladilar va bunday qayta taqsimlashga 
qarshi ular ham narxlarni pasaytiradilar;
• tovar bozorida global talab kengaymasligi sababli narxlaming 
pasayishi bozor umumiy hajmining o ‘sishiga olib kelmaydi.
151

---

Raqiblarga nisbatan munosabat har qanday strategiyaning markazini 
tashkil qiladi. Bunday vaziyat batafsil tahlilga asoslangan b o iish i kerak.
Porter raqobatni tahlil qilish vazifalarini quyidagicha tavsiflaydi: 
“Raqiblami tahlil qilishdan maqsad har bir raqobatchi olib borishi m um ­
kin b o ig a n strategiyadagi o ‘zgarishlaming xarakterini va muvaffaqiyat 
qozonish ehtimolini bilishdan iboratdir...”.
Xaridorlarni doimiy mijozlarga aylantiruvchi va ulaming narxga 
sezgirligini kamaytiruvchi differensiatsiya firmaning bozordagi mavqei- 
ni m a iu m darajada kuchaytiradi. Ayni paytda mijozning savdolashish 
imkoniyati ham qisman bartaraf qilinadi. Shuningdek, differensiatsiya 
firmani raqiblarning hujumlaridan ham himoyalaydi, chunki differen­
siatsiya elementining mavjudligi tovarlam ing almashuvchanligini ka- 
maytiradi. Raqobat jihatidan bozor modellarining xususiyatlarini tahlil 
qilamiz (8.1.1 -jadval).