Urganch davlat universiteti texnika fakulteti «transport tizimlari»

3. O’zgaruvchan tok zanjirining quvvati va quvvat koeffitsienti
2.15-rasm, b va g dagi kuchlanishlar uchburchagi OAB ning uchala tomonini tok I ga ko’p aytirish bilan quvvatlar uchburchagini hosil qilamiz (2.18-rasm, a va b). Mazkur uchburchakning tomonlari esa quyidagilarni bildiradi:


zanjirning aktiv quvvati;
zanjirning reaktiv quvvati;
zanjirning to’la quvvati;
zanjirning quvvat koeffitsienti.
Shuningdek, quvvatlar uchburchagidan foydalanib, va lar o’rtasidagi bog’lanishlarni aniqlash mumkin:
(2.44)
(2.45)
(2.46)


2.18-расм.

SJ sistemasida aktiv quvvat vatt (Vt) yoki kilovatt (kVt), reaktiv quvvat volt-amper reaktiv (VAR) yoki kilovolt-amper reaktiv (kVAr), to’la quvvat volt-amper (VA) yoki kilovolt-amper (kVA) birliklarda ulanadi.

To’la quvvat ( energetik qurilmalar (elektr mashinalar, transformatorlar, uzatish liniyalari va xokazolar) ning ishlatilishi mobaynida nominal kuchlanish va nominal tok I_nom bo’yicha bera oladigan eng katta elektr quvvati hisoblanadi.
Aktiv quvvat iste’mol qilinayotgan elektr energiyasining boshqa tur energiyaga (foydali ishga) aylanish jadalligini ko’rsatadi.
cos quvvat koeffitsienti to’la quvvatning qanday qismi foydali ishga (ya’ni aktiv quvvatga) sarf bo’lganini ko’rsatuvchi mezondir. Tok bilan kuchlanish orasidagi faza siljish burchagi qanchalik kichik bo’lsa, bu miqdor shunchalik katta bo’ladi. Ammo o’zgaruvchan tok zanjiri energiya to’plovchi reaktiv L va C elementlarga ega bo’lganligi uchun hamma vaqt Sos  1 (yoki P  UI) bo’ladi. cos bo’lganda to’la quvvat butunlay foydali ish bajarish uchun sarf bo’ladi. Aksincha, birdan qancha kichik bo’lsa, avvalgiday foydali ish bajarish uchun S ning qyimatini shuncha oshirish kerak bo’ladi. Masalan, kuchlanishda Pq6 kVt aktiv quvvatni ta’minlash uchun tarmoqdan iste’mol qilinadigan tok va to’la quvvat:
bo’lganda Iq15 A, Sq6 kVA
cos bo’lganda Iq18 A, Sq7,5 kVA
cos bo’lganda Iq25 A, Sq10 kVA
cos bo’lganda Iq37,5 A, Sq15 kVA.
Shunday qilib, zanjirdagi foydali ishni tokning aktiv tashkil etuvchisi bajaradi. Tokning reaktiv tashkil etuvchisi esa elektr va magnit maydoni hosil qilish uchun sarf bo’lib, ularning energiyasi L va C elementlarda davriy ravishda yig’ilib, manbaga yana qaytadi yoki (ya’ni bo’lganda shu elementlar orasida tebranib turadi.
Doimo musbat bo’lgan P va S lardan farqli o’laroq reaktiv quvvat  0 bo’lganda musbat (induktiv rejim ,  0 bo’lganda esa manfiy (sig’im bo’ladi.