Urganch davlat universiteti texnika fakulteti «transport tizimlari»

Transformatorning nominal kattaliklari

Transformatorlardan normal foydalanish maqsadida uning pasportida quyidagi nominal kattaliklar ko’rsatilgan bo’ladi:

1. 
   transformatorning turi;
   
2. 
   chiqish tomonidagi nominal quvvat kVA;
   
3. 
   birlamchi va ikkilamchi chulg’amlarning nominal liniya kuchlanishlari kV;
   
4. 
   salt ishlagandagi quvvat isrofi , kVt;
   
5. 
   mis chulg’amlardagi, ya’ni qisqa tutashuv paytidagi quvvat isrofi kVt;
   
6. 
   qisqa tutashuv kuchlanishi
   
7. 
   yuklama nominal va uning yarmiga teng hamda dagi foydali ish koeffitsienti.
   

Transformator birlamchi va ikkilamchi chulg’amlarining nominal toklari esa uning nominal kattaliklaridan hisoblab topiladi.
Bir fazali transformatorlarda


(5.13)

Uch fazali transformatorlarda

(5.14)

Kichik quvvatli transformatorlarning nominal kuchlanishi va toki xujjatda ko’rsatilgan bo’ladi.

Transformatorning tashqi xarakteristikasi va undagi kuchlanishning o’zgarishi

Birlamchi chulg’am kuchlanishi U₁ va quvvat koeffitsienti o’zgarmas bo’lganda ikkilamchi chulg’amdagi kuchlanish U₂ ning yuklama toki I₂ ga bog’liqligini ifodalovchi egri chiziq transformatorning tashqi xarakteristikasi deyiladi.

5.13-rasmda transformatorning turli xil xarakterdagi yuklamalarga oid tashqi xarakteristikasi ko’rsatilgan. Xarakteristikadan ko’rinadiki, aktiv yuklamada aktiv-induktiv yuklamada esa 1 va faza siljish burchagi 0 bo’ladi. Nihoyat aktiv-sig’im yuklamada 1 va 0 dir. Ikkilamchi chulg’amdagi kuchlanishning o’zgarishi:


(5.15)

Bu erda: transformator salt ishlagan paytda ikkilamchi chulg’am uchlaridagi kuchlanish; transformator yuklama bilan ishlayotgandagi kuchlanish.

Tashqi xarakteristikadan ko’rinadiki, aktiv va aktiv-induktiv yuklama (iste’molchi) uchun ishlayotgan transformatordagi kuchlanish nominalidan doim ga kichik, aktiv-sig’im xarakterli yuklamada esa ga ortiq bo’ladi. Elektr iste’molchilari, asosan, aktiv-induktiv xarkterga ega bo’ladi.
Liniyadagi kuchlanishlarning pasayuvini hisobga olib iste’molchiga o’rnatiladigan katta quvvatli transformatorlarning chiqish tomonidagi kuchlanishi, odatda, nominaldan 5 protsent ortiq qilib loyihalanadi.
Nazorat savollari
1.Transformatorning tuzilishi va ishlash printsipi to’g’risida nimalarni bilasiz?
2. Transformatsiya koeffitsienti nima va u qanday aniqlanadi?
3.Salt ishlash va qisqa tutashuv rejimlari haqida ma’lumot bering.
4.Transformatorning tashqi xarakteristikasi nima?
5.Transformatorning FIK ni qanday usullar bilan aniqlash mumkin?
6.Po’lat o’zakning (magnit o’tkazgichning) vazifasi va konstruktsiyasini bayon eting.
7. Transformatorning ahamiyati nimadan iborat?