Urganch davlat universiteti texnika fakulteti «transport tizimlari»

Transformatorni salt ishlash va qisqa tutashuv rejimlarida ishlatish tajribalari

Salt ishlash tajribasini o’tkazishdan maqsad transformatorning po’lat o’zagida magnit maydoni hosil qilish uchun sarf bo’ladigan quvvat isrofi P_p ni va transformatorning transformatsiya koeffitsienti k ni aniqlashdir. Transformatorning salt ishlash tajribasini o’tkazish sxemasi 5.8-rasmda ko’rsatilgan. Birlamchi chulg’amga ulangan o’lchash asboblari yordamida transformatorning salt ishlash vaqtidagi toki I₀ va quvvati P₀ hamda kuchlanish U₁₀ aniqlanadi. Tajriba vaqtida bo’lishi kerak. Ikkilamchi chulg’am uchlariga ulangan voltmetr yordamida kuchlanish aniqlanadi. Tok Salt ishlash vaqtidagi vattmetr ko’rsatgan quvvat isrofi:

Miss chulg’amlarining qizishi salt ishlash tokining qiymati bilan cheklangani uchun, undagi quvvat isrofini deyish mumkin. U holda bo’ladi.

Olingan ma’lumotlar bo’yicha transformatorning transformatsiya koeffitsienti ni va salt ishlash vaqtidagi parametrlarini aniqlash mumkin:

Agar birlamchi chulg’amga beriladigan kuchlanish 0 dan U_1nom gacha orttira borilsa, po’latdagi quvvat isrofining kuchlanishga bog’liqligini ko’rish mumkin. Bu bog’lanish kvadratik bo’lib, unga mos grafik 5.9-rasmda ko’rsatilgan.

Transformator nominal yuklama bilan ishlaganda uning chulg’amlaridan nominal tok o’tib, chulg’amlar qiziydi. Keltirilgan quvvat bir qismining issiqlik tarzida atrof-muhitga tarqalishi miss chulg’amlardagi quvvat isrofi P_m deyiladi, uni transformatorning qisqa tutashuv rejimida ishlash tajribasidan (5.10-rasm) aniqlanadi. Sxemadan ko’rinadiki, transformatorning ikkilamchi chulg’ami ampermetr A₂ orqali qisqa tutashtirilgan.
Tajriba vaqtida birlamchi chulg’amga potentsiometr P yordamida ikala chulg’amdan ham nominal toklar o’tadigan darajada pasaytirilgan kuchlanish beriladi. Bu kuchlanish transformatorning qisqa tutashuv kuchlanishi (U_q) deyiladi:

Qisqa tutashuv kuchlanishi transformator nominal kuchlanishining kichik ulushini tashkil etgani uchun po’lat o’zakdagi quvvat isrofi deyish mumkin. U holda qisqa tutashuv paytida vattmetr ko’rsatgan quvvat P_q miss chulg’amlarning qizishiga sarf bo’lgan quvvat isrofi P ga teng bo’ladi, ya’ni

Tajribadan olingan ma’lumotlar bo’yicha transformatorning qisqa tutashuv parametrlarini aniqlash mumkin:

Agar qisqa tutashuv kuchlanishi ekanligini hamda normal holatda bo’lishini hisobga olsak, u holda qisqa tutashuv paytidagi magnit oqimi

Demak, qisqa tutashuv paytida magnit oqimi, shuningdek, magnit induktsiyasi ta’minan 20 marta kamayadi:

yoki
bo’lganda

deyish mumkin.

Agar transformatorning birlamchi chulg’amiga beriladigan kuchlanishni 0 dan U_k gacha orttira borsak, miss chulg’amdagi quvvat isrofining toka bog’liqligini ifodalovchi egri chiziq hosil bo’ladi (5.11-rasm).

4.